Morgunblaðið - 19.07.2010, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 19. JÚLÍ 2010
Nei, farðu þangað! Símamótinu í knattspyrnu, sem er fyrir 5.-7. flokk kvenna, lauk um helgina. Á mótum sem þessum hafa foreldrar á hliðarlínunni oft sterkar skoðanir á gangi mála.
Ómar
Barcelona | Ríkin á svo-
nefndum jaðri evru-
svæðisins (Grikkland,
Spánn, Portúgal, Ír-
land og kannski nokk-
ur í viðbót) þurfa að
grípa til sérstakra ráð-
stafana og aðlögunar
sem oft er rætt um á
afmörkuðum fundum
en ætti í reynd að taka
á með sameiginlegum hætti. Ef
tryggja á að efnahagur þessara
ríkja lifni við þarf að beita þrenns
konar aðlögunarráðstöfunum: milli
evrusvæðisins og umheimsins, milli
kjarna evrusvæðisins og jaðarsins
og milli skulda og tekna í jaðar-
ríkjum með mikla skuldabyrði, eink-
um í Grikklandi.
Sjálf lausnin í hverju tilfelli er
jafn augljós og framkvæmdin er
flókin. Í fyrsta lagi verður evru-
svæðið að minnka þrýstinginn á jað-
arríkin (a.m.k. að hluta) með því að
flytja út sumt af þessari nauðsyn-
legu aðlögun með því að lækka
verulega gengi evrunnar og það er
þegar að gerast. Þetta er aðlögunin
milli evrusvæðisins og umheimsins.
Í öðru lagi þarf að endurheimta
samkeppnishæfnina með því að
binda enda á verðbólgumismuninn
milli jaðars og kjarna sem varð til
meðan þeysireið fjármagnsflæðisins
fór fram fyrir 2008. Í Grikklandi og
á Spáni svaraði þessi munur til 14%
af landsframleiðslu þegar evrunni
var hleypt af stokkunum.
Síðast en ekki síst er ef til vill
hægt að minnka smám saman mun-
inn á milli skulda og tekna með auk-
inni verðbólgu á evrusvæðinu. En
það er að verða æ ljósara að ætli
menn að laga skuldabyrðina að
greiðslugetu landanna sem eiga í
vanda þarf í sumum þeirra (aftur
aðallega í Grikklandi) traust ferli
þar sem skuldir eru endur-
skipulagðar.
Fram til þessa hafa þeir sem
móta stefnuna í Evrópu kosið að
fara þveröfugt að í hverju tilfelli.
Þeir hafa reynt að tala upp gengi
evrunnar, enda þótt fjármálamark-
aðirnir hafi afgreitt þetta eins og
hvern annan pólitískan áróður og
evrugengið nálgast nú óðum jafn-
vægi.
Evrópusambandið hefur líka
reynt að eyða efasemdum um brýna
nauðsyn þess að endurskipuleggja
opinberar skuldir Grikkja og fleiri
þjóða með því að setja saman nógu
öflugan stöðugleikasjóð (og hafa
fleygt í hann 250 milljörðum frá Al-
þjóðagjaldeyrissjóðnum (AGS), pen-
ingum sem eru enn aðeins loforð).
Þetta var ekki hannað fyrst og
fremst til að verja jaðarríkin fyrir
markaðsáhlaupi heldur einnig til að
rétta lánveitendum úr röðum einka-
aðila hjálparhönd og verja þá falli.
Eins og vænta mátti sáu lánveit-
endur í gegnum þessar yfirlýsingar
og áttuðu sig á því hvað niðurskurð-
urinn á fjárlögum, sem lá í orð-
unum, var óskynsamlegur. Bloom-
berg-fréttastofan segir frá því að í
nýlegri könnun á viðhorfum al-
þjóðlegra fjárfesta komi fram að
73% þeirra álíti sennilegt að Grikkir
geti ekki staðið í skilum. Við þessar
aðstæður veldur frestur á end-
urskipulagningu skulda aðeins því
að enn eykst vantraustið á evrópsk-
um bönkum sem eiga mikið af óljós-
um ríkisskuldaviðurkenningum og
vantraustið á fjármálamörkuðum al-
mennt, á sama hátt og óvissa um
stöðutöku í veðskuldabréfavafn-
ingum olli trúnaðarbresti seinni
hluta ársins 2008.
Hvers vegna ekki að nota þennan
rómaða stöðugleikasjóð sem veð-
tryggingu á bak við evrópska
Brady-skuldabréfaáætlun og ljúka
þannig þessari örlagasögu rík-
isskuldanna? Það gæti hljómað eins
og öfgar en yrði svo sannarlega
áhrifaríkara en að láta sjóðum Evr-
ópu smám saman blæða til ólífis en
það myndi hafa í för með sér op-
inbera og alþjóðlega skuldatimb-
urmenn sem aðeins myndu verða til
að hræða verðandi nýja lánveit-
endur úr einkageiranum.
Áætlun af þessu tagi myndi einn-
ig varpa í eitt skipti fyrir öll ljósi á
útbreiðslu vandans í evrópskum
bönkum og þá mætti smám saman
einangra hann. Allt sem þarf til er
að nota sama féð og Seðlabanki
Evrópu (ECB) er að eyða núna í að
kaupa upp á nafnvirði skuldabréf
jaðarríkja í erfiðleikum, átak sem
ekki virðist vekja traust á mörk-
uðunum. Í reynd er áhættuálag á
spænsk og ítölsk ríkisskuldabréf
hærra núna en það var áður en
áætlun ECB var lögð fram.
Og undir lokin, evrópskar ríkis-
stjórnir virðast keppa um það hver
geti gripið til róttækustu aðgerð-
anna á sviði fjárlaga. Þetta er lausn
sem hlýtur að leiða til ófarnaðar,
getur aðeins höfðað til þröngsýn-
ustu markaðssérfræðinga og, þótt
undarlegt megi virðast, til AGS sem
er eins og tvíátta í afstöðu sinni.
Hann ráðlagði fyrir tæpu ári rétti-
lega að gripið yrði til samræmdra
örvunaraðgerða af hálfu ríkisvalds-
ins af nákvæmlega sömu ástæðum
og það er slæmt fyrir Evrópu að
grípa nú til samræmdra aðhalds-
aðgerða í ríkisfjármálum.
Séð í þessu ljósi er hin nýja að-
haldsstefna þýskra stjórnvalda nýj-
asti og hrikalegasti þátturinn í röð
óheppilegra viðbragða. Aðhald í rík-
isfjármálum í Þýskalandi getur ein-
vörðungu minnkað spurn eftir fram-
leiðslu frá evrulöndum og dregið úr
verðbólgu í Þýskalandi. Og minni
verðbólga merkir að ef jaðarríkin
vilja minnka mismuninn á verð-
bólgustiginu verða þau að sætta sig
við lotu hreinræktaðrar verðhjöðn-
unar.
Með öðrum orðum, samdráttur í
ríkisútgjöldum í Þýskalandi merkir
enn meiri samdrátt í ríkisútgjöldum
í Grikklandi og á Spáni. Það er ótrú-
legt að velja slíka stefnu núna þegar
Þjóðverjar ættu að nýta sér svig-
rúmið sem þeir hafa til ráðstafana í
ríkisfjármálum og efnahagslegan
mátt sinn til að skapa og ýta undir
eftirspurnina sem jaðarríki Evrópu
þurfa til að vaxa út úr vesöldinni.
Slík stefna myndi einnig ýta undir
verðbólgu sem væri vel þegin og
myndi auðvelda aðlögun á sviði
verðlags í Evrópu.
G-20 ríkin komust að þeirri nið-
urstöðu á fundi sínum í London í
fyrra að hnattræna kreppan gerði
að verkum að samræma yrði út-
gjaldastefnu til að koma í veg fyrir
hrun hagkerfa. Fimmtán mánuðum
síðar mæla Evrópa og AGS hvar-
vetna með aðhaldsaðgerðum af
hálfu ríkisvaldsins og neita að við-
urkenna að kreppan í Evrópu kalli á
margvíslega stefnumótun og við-
brögð til að ná margvíslegum og
ólíkum markmiðum. Hrindi menn
núna í framkvæmd hefðbundnum og
óskynsamlegum aðgerðum mun það
valda dýpri samdrætti og fresta enn
þeim degi reikningsskila sem óhjá-
kvæmilega rennur upp.
Eftir Mario I. Blejer
og Eduardo Levy
Yeyati
»Evrópskar ríkis-
stjórnir virðast
keppa um það hver
geti gripið til róttæk-
ustu aðgerðanna á sviði
fjárlaga. Þetta er lausn
sem hlýtur að leiða til
ófarnaðar ...
Mario I. Blejer
Mario I. Blejer var seðlabankastjóri
Argentínu. Eduardo Levy Yeyati er
gistiprófessor við hagfræðideild
Barcelona-háskóla.
©Project Syndicate 2010
Gera Evrópuríkin allt rangt?
Eduardo Levy Yeyati