Fréttablaðið - 24.12.2011, Blaðsíða 40

24. desember 2011 LAUGARDAGUR32
á minningum um líf sem ég er mjög þakk-
látur fyrir.“
Hvernig var Hanna?
„Hanna tók mikinn þátt í mannúðar-
málum og kirkjustarfi. Hún söng sína sálma
og ræktaði sína dulrænu reynslu sem átti
rætur að rekja í þá náttúruþögn sem rann
í blóði hennar. Af þessu naut ég góðs. Hún
var áreiðanlega sömu skoðunar og breska
skáldið John Betjeman sem ég átti langt
samtal við á sínum tíma. Hann flutti pistla
í útvarp, og birti síðar í bók, um breska
sálma og sálmaskáld á þeim forsendum
að sálmar væru bókmenntir fólksins, eins
og hann komst að orði. Hanna hafði yndi
af góðum sálmum og tók mikinn þátt í
kirkjustarfinu í Neskirkju, en hún var ekki
alltaf að velta fyrir sér hvað væri heims-
list og hvað væri alþýðulist heldur var hún
áreiðan lega þeirrar skoðunar að góðir sálm-
ar væru bókmenntir fólksins.“
Matthías segir Söknuð að mörgu leyti
rökrétt framhald af næstsíðustu ljóðabók
sinni Vegur minn til þín. „Sú bók var valin
úr handritum mínum af Ástráði Eysteins-
syni sem sá um útgáfuna og gerði það svo
fallega að ég sagði við hann í gríni að hann
ætti meira í bókinni en ég. Þessi bók er
hins vegar alveg ný og samin með það fyrir
augum að standa sem einhvers konar minn-
isvarði um Hönnu.“
Ljóðið og náttúran
Söknuður skiptist í fjóra hluta: Hún var jörð-
in, Án hennar, Tilbrigði við orðið söknuður
og Sprengja er hjarta mitt. Í kaflanum Til-
brigði við orðið söknuður kveðst Matthías
á við önnur skáld, til dæmis fyrrnefndan
Montale, Jóhann Sigurjónsson, Ljóðaljóðin
og Jónas Hallgrímsson. „Ég hef alltaf verið
að skírskota í einhverja aðra. Ljóð fyrir mér
er tvennt, annars vegar ferðalag og hins
vegar eins konar samtal. Þá er ég kannski
að tala við einhvern sem lifði fyrir mörg-
um árum eða öldum eins og tíminn sé ekki
til. Mér er þetta alveg eiginlegt af því að
við eigum svo mikla menningararfleifð og
mér finnst að við eigum að rækta hana, ekki
síst nú á tímum þegar við erum berskjölduð
fyrir öllum mögulegum áhrifum. Áhrif geta
verið ágæt en þegar maður gleypir allt sem
er erlent þá er það ekki gott. Þá er gott að
eiga sér viðnám í mikilli menningu og hana
eigum við, þannig að ég er mjög hallur undir
það að minna á þessa arfleifð okkar og að
hún getur bæði verið innblástur og áskor-
un um ræktun og varðveislu. Virðing okkar
er nefnilega ekki fólgin í því að allir haldi
að við séum upp alin á Wall Street. Virðingu
okkar sækjum við í sögustaði eins og Reyk-
holt og Fagurey og aðra þá staði þar sem
þessi menning varð til á sínum tíma. Sem
betur fer er það nú þannig að það er allt-
af verið að ávaxta þessa arfleifð okkar með
einhverjum hætti, jafnvel þótt við vitum
ekki af því, og það er gott.“
Þótt dauðinn og missirinn séu
fyrirferðar miklir í Söknuði þá segirðu líka
á einum stað að þú elskir lífið. „Já, ég elska
það eins og hvert annað kraftaverk. Ég lít
á lífið sem part af sköpuninni og við getum
ekkert breytt lífinu, það er bara eins og það
er. Það er náttúrulega engu líkt hvað sköp-
unin hefur búið til úr efninu. Sterkasta til-
finning mín er þó sú að við séum partur
af náttúrunni og ég hef í mínum skrifum
skírskotað mikið í náttúruna og horft á líf
mannsins sem part af henni. Einhvern tíma
sá ég í minningargrein í Morgunblaðinu að
verið var að tala um bónda á Kirkjulæk í
Fljótshlíð og í þessari grein var vitnað í ljóð
eftir mig sem er svona:
Bringan er vaxin
grasi og villtum blómum
og af öxlinni
vex hálsinn
inn í stórskorið andlit
fjallsins
og bláan himin.
Af lýsingu greinarhöfundar að dæma
virðist þetta ljóð geta átt jafn vel við bónd-
ann framliðna og umhverfi hans. Þann-
ig höfum við frá fyrstu tíð myndhverft
umhverfi okkar og þótt við höfum ekki
skapað það í eigin mynd, eins og guð skap-
aði okkur að sögn gamallar bókar, þá höfum
við umgengist landið og náttúruna eins og
hvern annan þátt í lífi okkar og persónugert
það ef svo ber undir. Það er ekki einungis
í kveðskap sem slíkar lýsingar koma fyrir,
heldur í öllu tali okkar og hugsun og af
því má sjá að við lifum og hugsum í skáld-
skap og ljóðlist án þess að gefa því gaum
og stundum án þess að vita það. Skáldskap-
ur er þannig partur af tilveru okkar. Hann
er okkur inngróinn og í blóð borinn og svo
hversdagslegur í daglegri umgengni okkar
við land og fólk að við tökum ekki eftir því.“
fridrikab@frettabladid.is
32
menning@frettabladid.is
Söknuður nefnist ný ljóðabók
Matthíasar Johannessen sem komin
er út hjá Veröld. Þar yrkir skáldið
saknaðaróð til konu sinnar, Hönnu
Johannessen, sem lést árið 2009.
Ljóðin eru þrungin tilfinningum og
harmi en um leið eru þau óður til
sextíu ára samlífs hjóna.
„Mér er það alveg eðlilegt að yrkja um til-
finningar mínar og þá með tilliti til þess
hvernig þær bregðast við umhverfinu,“
segir Matthías spurður hvort ekki hafi
verið erfitt að senda frá sér svo persónu-
leg ljóð. „Ef menn fást við skáldskap þá eru
þeir alltaf að fást við hjartað og þeir sem
ekki gera það eru bara einhverjir trékarlar.
Ég treysti lesendum mínum fyrir þessari
bók og held að það sé dálítið mikið traust
að treysta þeim fyrir harmi sínum og minn-
ingum og einnig gleði sinni. Ég fór reynd-
ar ekki með þetta handrit til forlags. Vinur
minn Þröstur Helgason sá handritið hjá
mér og áður en ég vissi af var hann búinn
að tala við forlagið og þeir búnir að ákveða
að gefa það út. Mér þótti það bara ágætt og
hugsaði ekkert meira um það. Þegar maður
er búinn með verk þá er það liðin tíð.“
Hanna og Matthías voru saman í sextíu
ár, kynntust þegar bæði voru nítján ára og
skildu ekki upp frá því fyrr en Hanna lést
í apríl 2009. Hann segist ekki hafa tekið
meðvitaða ákvörðun um að yrkja þessa bók,
hún hafi komið til sín. „Ég var síyrkjandi
þessa bók eftir að Hanna fór og ljóðin voru
alltaf að koma til mín í einhverri mynd. Það
sem er erfiðast við svona bók er að finna
rétt andrúm og mér skilst á þeim sem hafa
lesið bókina að það hafi tekist.“
Ástin og Hanna
Það er mikil ást í þessari bók.
„Það er ekkert óalgengt að skáld yrki um
ást sína, hvað eiga þau að yrkja um annað?
En ást skáldanna getur verið ást annarra
líka. Það veit enginn í raun og veru hver
var ást Jónasar. Samt hefur enginn ort
betur um ástina en hann. En hjá mér hefur
það alltaf verið þannig að landið og nátt-
úran hafa runnið saman við hugmyndir
mínar um ástina á stúlkunni sem gengur
einn góðan veðurdag inn í hjarta manns.
Þetta sér maður til dæmis í Jörð úr Ægi.
Hanna er þar, ef maður leitar að henni, en
það getur hver sem er fundið sína Hönnu í
þeirri bók, ef hann vill. Mér er líka minnis-
stætt þegar ég las fyrir mörgum árum
ljóðabók ítalska skáldsins Montale um lát
konu hans. Hann lokaði sig inni á hótel-
herbergi og fór ekki þaðan út fyrr en hann
var búinn að taka á móti þessum fallegu
minningarkvæðum um ást sína. Það hafði
mikil áhrif á mig hvað hann gerir þetta af
mikilli tilfinningu.“
Margir sálfræðingar mæla með því að
fólk skrifi sig frá erfiðleikum og sorgum.
Hjálpaði það að yrkja þessa bók? „Já, en
ég byrjaði náttúrulega ekki að yrkja hana
fyrr en það erfiðasta var liðið. Þá sneri ég
mér að minningunum. Ég fékk óskaplega
fallegt bréf frá Árna Bergmann, sem hafði
upplifað það sama, og hann hvatti mig til
að snúa mér að minningunum. Í þeim væri
besta hugsvölun sem ég gæti fengið. Það
var alveg rétt hjá honum. Þessi bók er reist
Ástin á stúlkunni sem gengur inn í hjarta manns
„Ég treysti lesendum mínum fyrir þessari bók og held að það
sé dálítið mikið traust að treysta þeim fyrir harmi sínum og
minningum og einnig gleði sinni,” segir Matthías Johannessen
um ljóðabókina Söknuð. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
ÞJÓÐMENNINGARHÚSIÐ OPIÐ UM HÁTÍÐARNAR Þjóðmenningarhúsið verður með sérstakan
opnunartíma um jól og áramót. Sýningar og verslun verða opnar alla helgidagana nema jóladag. Þó verður aðeins opið til
kl. 14 á aðfangadag, gamlársdag og nýársdag. 26. til 30. desember verður opið frá klukkan 11 til 17.
Á gamlársdag og nýársdag verður opið frá klukkan 11 til 14.