Morgunblaðið - 23.08.2010, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 23. ÁGÚST 2010
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Náttúruöflinminnareglulega
á mátt sinn og
megin og smæð
mannsins í þeim
samanburði.
Snemma árs skók gríðarlegur
jarðskjálfti hina fátæku eyju
Haítí og talið er að yfir tvö
hundruð þúsund manns hafi
farist af hans völdum.
Síðustu vikur hafa gríð-
arlegar hörmungar gengið yfir
Pakistan í formi flóða sem lagt
hafa undir sig stóran hluta
landsins. Heimili hafa verið
lögð í rúst, milljónir manna
eru á vergangi, og talið er að
alls hafi tuttugu milljónir orðið
fyrir einhvers konar búsifjum
vegna hamfaranna.
Flóðin í Pakistan eru því
með mestu hamförum síðari
tíma og mikið alþjóðlegt hjálp-
arstarf er hafið til að reyna að
lina þjáningar þeirra sem
verst hafa farið út úr flóð-
unum. Búið er að safna fé eða
fyrirheitum upp á um 800
milljónir dala, jafnvirði um 100
milljarða króna, í þessum til-
angi, en líklegt er að mun
hærri fjárhæðir þurfi til björg-
unarstarfsins, að ekki sé talað
um uppbygginguna að því
loknu.
Utanrík-
isráðherra Pakist-
ans hefur þakkað
gjafirnar og þann
samhug sem þær
sýni, sérstaklega í
ljósi þeirra efna-
hagserfiðleika sem nú gangi
yfir Vesturlönd. Þrátt fyrir
þetta er umhugsunarvert hve
lengi þjóðir heims voru að taka
við sér þegar ógæfan dundi yf-
ir Pakistan. Sennilega er skýr-
ingin aðeins sú að ólíkt jarð-
skjálftunum á Haítí hafa innan
við tvö þúsund manns látist í
Pakistan. Hörmungarnar birt-
ust ekki jafn skyndilega nú og
þá en vandinn hefur farið stig-
vaxandi og vex enn.
Vonandi tekst að hemja
mannfallið og koma í veg fyrir
að allt fari á versta veg, en
hættan er sú að matur berist
ekki nægilega tímanlega til
allra þeirra milljóna sem
treysta á matargjafir, auk þess
sem miklar farsóttir kunna að
breiðast út í kjölfar flóðanna,
en talið er að merki farsótta
séu þegar farin að sjást.
Þjóðir heims mega ekki
draga af sér í stuðningi við
Pakistan. Gera þarf allt sem
unnt er til að takmarka tjónið
og verja þær milljónir manna
sem enn eru í hættu.
Náttúran hefur enn
minnt manninn
óþyrmilega á
smæð hans}
Pakistan í vanda
Ekki virðisthafa þurft
mikið átak til að ná
samstöðu út fyrir
raðir meirihlutans
í borgarstjórn um
að hækka gjöld á
borgarbúa til Orkuveitu
Reykjavíkur. Borgarbúar
munu því vafalítið fá hærri
orkureikninga á næsta ári en
verið hefur. Þetta mun taka á
hjá þeim sem þegar eru hart
keyrðir af hækkandi útgjöldum
og minnkandi kaupmætti, en sú
lýsing á við um flesta borg-
arbúa og raunar aðra við-
skiptavini Orkuveitunnar.
Af þessum sökum er enn
nauðsynlegra en ella að borg-
aryfirvöld standist þá freist-
ingu að hækka skatta til að
mæta tekjumissi vegna lækk-
andi fasteignamats í Reykja-
vík. Sveitarfélög, þar með talin
höfuðborgin, hafa notið þess á
liðnum árum að fasteignir
landsmanna hafa hækkað í
verði vegna þenslu á fast-
eignamarkaði. Þegar verð
hækkaði voru fasteignagjöld
ekki lækkuð eins og þurft hefði
til að vega á móti hækkandi
fasteignamati og borgararnir
sátu uppi með aukin útgjöld af
þeirri ástæðu einni að fast-
eignamatið hafði hækkað.
Þó að fólk hafi
almennt getað
staðið undir þess-
um auknu út-
gjöldum á þeim
tíma er staðan allt
önnur í dag. Al-
menningur berst í bökkum til
að ná endum saman og má ekki
við hækkun skatta.
Svör Dags B. Eggertssonar,
formanns borgarráðs, um þetta
efni valda vonbrigðum. Hann
segir að „á þessu stigi“ sé ekki
hægt að svara því „hvort tekju-
missinum verði mætt með
skattahækkunum eða nið-
urskurði“. Hvers vegna er það
ekki hægt? Er það rétt sem
haldið hefur verið fram að
vinna við fjárhagsáætlun borg-
arinnar hafi ekki verið sem
skyldi? Hefur nýr meirihluti
verið of upptekinn af auka-
atriðum til að taka afstöðu til
fjárhagsstöðu borgarinnar?
Hefur nýr meirihluti ef til vill
ekki gefið sér tíma til að taka
afstöðu til þess hvort hann er í
grundvallaratriðum fylgjandi
eða andvígur hækkun skatta á
borgarbúa? Borgarbúar þurfa
miklu frekar skýr svör við slík-
um spurningum en ýmsum
þeim vangaveltum sem borg-
aryfirvöld hafa verið með að
undanförnu.
Borgaryfirvöld þurfa
að veita svör við
spurningum um
stóru málin}
Hver er stefnan í borginni?
L
ýðskrum er einn af leiðum fylgi-
hnöttum lýðræðis.
Í því felst að stjórnmálamenn
standa ekki við eigin sannfær-
ingu, heldur reyna að falla í kram-
ið og geðjast eigin hugmyndum, oft rang-
hugmyndum, um vilja almennings. Þeir veigra
sér við að taka erfiðar ákvarðanir og elta al-
menningsálitið í smáu og stóru.
En þeir gæta sín ekki á því, að um leið bregð-
ast þeir því umboði, sem þeir fengu í lýðræð-
islegum kosningum. Stjórnmálamenn eru
kosnir út á orð sín og það sem þeir standa fyrir.
Ef almenningur getur ekki treyst því, að þeir
standi við orð sín og sannfæringu, hvað er þá
eftir af umboðinu?
Í 48. grein stjórnarskrárinnar segir að al-
þingismenn séu „eingöngu bundnir við sann-
færingu sína“. Vert er að hafa í huga að þingmenn vinna
drengskaparheiti að stjórnarskránni.
Mér finnst blasa við að málamiðlanir í grundvall-
armálum séu engu skárri lýðskruminu.
Um slíkar málamiðlanir mætti nefna mörg og mis-
alvarleg dæmi. Það er til dæmis augljóst, að Vinstri græn-
ir sviku kjósendur með því að greiða götu aðildarumsókn-
ar að Evrópusambandinu, ekki aðeins vegna þess að það
gengur gegn orðum þeirra og sannfæringu, heldur varðar
slík aðild grundvallarhagsmuni þjóðarinnar til framtíðar,
svo sem fullveldið og auðlindirnar í hafinu.
Það getur ekki verið skiptimynt í málamiðlunum.
Og öfugt við það sem margir halda er ekkert
óljóst við það hvað kemur út úr samninga-
viðræðunum. Sótt var um Evrópusambandið
og það er það sem við fáum.
Það er ekki eins og stjórnmálamenn hafi
ekkert val. Það er til dæmis heilbrigðara og
meiri „drengskapur“ að vísa slíkum málum í
dóm þjóðarinnar. Þjóðin sýndi í atkvæða-
greiðslunni um Icesave að hún lætur ekki véla
sig eða kúga.
En svo má það aldrei verða óhugsandi, að
stjórnmálamenn kjósi að slíta stjórnarsam-
starfi og afsala sér völdum, fremur en að víkja
frá sannfæringu sinni og ganga á bak orða
sinna.
Lýðræðið er hornsteinn velferðar á Vest-
urlöndum. Það segir sína sögu að lýðræðisþjóð
hefur aldrei farið í blóðugt stríð við aðra lýð-
ræðisþjóð. Valdið er fært kjósendum á fjögurra ára fresti
og þannig er stjórnmálamönnum veitt aðhald.
Sú grundvallarhugsun, að stjórnmálamenn séu í þjón-
ustu almennings, felur í sér að erfiðara er fyrir þá að tak-
marka frelsi eða réttindi almennings. Það er ekki síst þess
vegna, sem Vesturlandabúar njóta meira frelsis og rétt-
inda en tíðkast víðast hvar annars staðar. Og það er aftur
ávísun á meiri framfarir og velmegun.
Þegar stjórnmálamenn ganga á svig við stjórnarskrána
með því að svíkja sannfæringu sína, þá eru þeir ekki að-
eins að bregðast sjálfum sér, þeir eru að grafa undan lýð-
ræðinu.
Pétur
Blöndal
Pistill
Virðingin fyrir lýðræðinu
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Anna Sigríður Einarsdóttir
annaei@mbl.is
F
lóðin sem komið hafa í
kjölfar úrhellisrigninga
í Pakistan eru þau
verstu sem gengið hafa
yfir landið í 80 ár og
hafa haft áhrif á líf 20 milljóna
manna. Úrhellisrigningar hafa einnig
orðið í Danmörku og Kína, þar sem
þær hafa valdið manntjóni. Mesta
hitabylgja sem orðið hefur öldum
saman gerði Rússum síðan lífið leitt
nú í sumar og loks brotnaði ísjaki á
stærð við Möltu úr Grænlandsjökli
fyrir skemmstu. Í ofanálag var í júlí
slegið hitamet yfir meðalhita land-
svæða á norðurhveli jarðar og þá
voru maí og júní einnig óvenjuheitir
samkvæmt upplýsingum Veðurstof-
unnar. Í Reykjavík var hitamet jafn-
að í júlí og júnímánuður var sá hlýj-
asti sem mælst hefur í borginni. Loks
heldur hafísbreiðan áfram að dragast
saman eitt árið enn.
Það er e.t.v. ekki að ósekju sem
spurningar um merki gróðurhúsa-
áhrifanna skjóta upp kollinum. Ný-
lega lét Konrad Steffen, jöklafræð-
ingur við háskólann í Colorado, hafa
eftir sér að þetta væri „viðvörun um
breytingarnar sem við erum að upp-
lifa“ er borgarísjakinn brotnaði úr
Grænlandsjökli. Ísjakinn er 250 km²
og sá stærsti sem brotnað hefur úr
jöklinum í hálfa öld, en Steffen hefur
yfirumsjón með Grænlandshluta
skýrslu Sameinuðu þjóðanna um
gróðurhúsaáhrifin.
Stórir atburðir inn á milli
„Það hafa margir verið að velta
þessu [veðurfarinu í sumar] fyrir sér,
en loftslagsbreytingar eru hins vegar
ekki eitthvað sem menn greina fyrr
en eftir á. Þannig að það ber að fara
varlega í slíkar fullyrðingar,“ segir
Halldór Björnsson, verkefnastjóri
hjá Veðurstofu Íslands. Meðal veð-
uráhrifa þessa sumars séu þó veru-
lega stórir atburðir og nefnir hann
hitabylgjuna í Rússlandi sem dæmi.
„Rússar segja sjálfir að slík hita-
bylgja komi ekki nema á þúsund ára
fresti, þannig að þetta hefur ekki
gerst mjög lengi,“ segir Halldór. Þær
upplýsingar byggja vísindamenn á
skriflegum heimildum, gögnum um
uppskerubrest og öðrum mælingum.
Minni athygli veki að stórt
stykki hafi brotnað úr Grænlands-
jökli. „Það brotna alltaf af og til svona
stykki þótt vissulega sé þetta líka
óvenjulegur atburður.“ Sama gildi
um aftakarigninguna sem varð í Dan-
mörku fyrir skemmstu. „Á svæði á
stærð við Evrópu má búast við af-
takaúrkomu einhvers staðar. Það má
hins vegar velta því fyrir sér hvort
hún sé tíðari nú en áður.“ Halldór
kveðst ekki vita til þess að það hafi
verið skoðað, en á von á að það sam-
ansafn óvenjulegs veðurs sem orðið
hafi vart undanfarna mánuði leiði til
þess að málið verði skoðað betur.
Tekur nokkur ár að vinna úr
Þessi fjöldi óvenjulegra veður-
farsatburða kunni enda að vera
merki um að loftslag hafi breyst.
„Enn sem komið er vitum við það
hins vegar ekki og það er ekkert
hægt að fullyrða út frá þeim gögnum
sem við höfum í dag.“
Nokkur ár tekur að vinna úr
þeim upplýsingum sem vísindamenn
nú hafa við höndina, auk þess sem
fylgst verður með veðurfari næstu ár-
in.
Veðurfarsviðburðirnir nú séu
hins vegar sambæri-
legir við þær breyt-
ingar sem menn hafa
talað um að fylgt
gætu loftslagsbreyt-
ingum. „Það er til dæm-
is talið að aftaka-
veður verði
algengara.“
Tilviljun eða merki
loftslagsbreytinga?
Reuters
Flóðasvæði Milljónir manna eru heimilislausar eftir flóðin í Pakistan og
eymdin er mikil, en flóðin eru þau verstu sem orðið hafa í landinu í 80 ár.
Loftslagsbreytingar eru mikið
hitamál innan vísindaheimsins
og Veðurstofa Íslands fylgist
með umræðum þar líkt og ann-
ars staðar.
Veðurstofan fylgist líka náið
með útbreiðslu hafísbreið-
unnar og segir Halldór hana
dragast mikið saman þessa
mánuðina. „Það verður líklega
ekkert met slegið í ár, en samt
sem áður þá er þetta enn eitt
árið þar sem mikill samdráttur
er í hafísbreiðunni.“ Haf-
ísbreiðan hafi t.d. aldrei verið
minni í júní en á þessu ári, en
svo hafi hægt á samdrætti
hennar í júlí. „Miðað við árs-
tíma þá er hún í minna lagi, en
það liggur hins vegar ekki fyrir
fyrr en um miðjan
september eða
þar um bil hversu
mikið hún dregst
saman áður en hún
byrjar að þenjast
út á ný.“
Hafísbreiðan
dregst saman
VEÐURMÆLINGAR
Ísjaki Hafísbreiðan
hefur dregist saman.