Morgunblaðið - 11.03.2011, Qupperneq 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 11. MARS 2011
–– Meira fyrir lesendur
:
Morgunblaðið gefur út glæsilegt sérblað
um HönnunarMars 23.mars.
Á HönnunarMars gefst tækifæri til að skoða úrval af
þeim fjölbreytilegu verkefnum sem íslenskir hönnuðir og
arkitektar starfa við.
Katrín Theódórsdóttir
Sími 569 1105
kata@mbl.is
NÁNARI UPPLÝSINGAR GEFUR:
PÖNTUNARTÍMI AUGLÝSINGA:
Fyrir kl. 16, FIMMTUDAGINN
17. MARS
Meðal efnis :
Hönnuðir,arkitektar og aðrir þátt-
takendur.
Ný íslensk hönnunn.
Húsgögn og innanhúshönnun.
Skipuleggjendur og saga hönnun-
arMars.
Dagskráin í ár.
Afrakstur fyrir hátíðinna.
Erlendir gestir á hátíðinni.
Ásamt fullt af öðru spennandi
efni um hönnun.
HönnunarMars
SÉRBLAÐ
Eitt furðulegasta
málið í Íslandssögunni
er Magma-málið. Fáir
vilja vita af því og sumir
e.t.v. gleyma því sem
fyrst.
Rannsóknarnefnd
Alþingis benti á, að
lagaumhverfið á Íslandi
væri mjög ófullkomið
og misvísandi enda lög
um fjárfestingar er-
lendra aðila frá mismunandi tímum. Í
nefndinni sat heimspekingur sem
setti fram mögulegar niðurstöður að
vissum forsendum fullnægðum. Í
a.m.k. einu tilfellinu voru kaupin full-
komlega löglaus.
Þessar staðreyndir komu fram á
opinberum kynningarfundi á Há-
skólatorgi í haust sem leið. Þar voru
viðstaddir allir meðlimir rannsókn-
arnefndarinnar auk Bjarkar Guð-
mundsdóttur tónlistarmanns og
fjölda annarra. Rannsóknarnefndin
taldi sig ekki geta komist að einni við-
hlítandi niðurstöðu. Einhver, hugs-
anlega hagsmunaaðili málsins, kom
„fréttatilkynningu“ um það í fjölmiðla
að salan væri lögleg! Þetta er m.a. eitt
þeirra atriða sem þarf að skoða enda
einkennilegt að „einhver“ hafi komið
kolrangri frétt í fjölmiðla nema hafa
hagsmuni.
Magma-málið er ekki einfalt þó
margir vilja stytta sér leiðina í því.
Magma Energy hefur gert samning
um 98,5% í HS Orku sem hefur það í
för með sér að erlendur aðili verður
eigandi og hefur ráðstöfunarrétt á ís-
lenskri orku á Suðurnesjum. Ljóst er
að aflandskrónur komu þar við sögu.
Þar nýtir erlendur aðili sér forrétt-
indi fram yfir íslenska aðila til að
höndla með þessar aflandskrónur.
Núgildandi gjaldeyrisreglur Seðla-
bankans með heimild í „neyð-
arlögum“ kveða skýrt á, að Íslend-
ingar megi ekki kaupa aflandskrónur.
Innlendir aðilar njóta því ekki jafn-
ræðis gagnvart eiganda Magma
Energy en hann er tal-
inn hafa komist yfir ís-
lenskar krónur fyrir lít-
ið fé hjá erlendum
bönkum sem sátu ella
uppi með þær.
Aðaleigandi Magma,
kanadíski fjárfestirinn,
vill nú selja íslenskum
lífeyrissjóðum hluta
af hlutabréfaeign sinni
og innleysa þar með
umtalsverðan hagnað af
braski sínu. Það verður
þá í annað sinn sem líf-
eyrissjóðirnir kaupa í HS Orku.
Fjandsamleg yfirtaka
Fyrir nokkrum áratugum var
stofnað fyrirtæki fyrir fjárfesta, Ís-
lenski hlutabréfasjóðurinn. Hann
fjárfesti í ýmsum arðvænlegum for-
réttingum en verður síðan stofninn í
fyrirtækinu Atorka sem um tíma var
allumsvifamikið í íslenskri fyrir-
tækjaflóru. Það yfirtekur í ársbyrjun
2007 Jarðboranir sem voru að miklu
leyti í eigu lífeyrissjóða og fjölda
smárra hluthafa. Var öllum hlut-
höfum gert tilboð að kaupa hvern hlut
á genginu 25 gegn afhendingu hluta-
bréfa í Atorku á genginu 6. Í árslok
2006 var talið að þetta verð væri langt
undir matsverði enda Jarðboranir
með best reknu fyrirtækjum landsins
(Viðskiptabl. Mbl). Stærsti hluthaf-
inn, Margeir Pétursson, seldi Þor-
steini Vilhelmssyni athafnamanni og
fleirum hlut sinn um þetta leyti.
Atorka greiddi háar arðgreiðslur
bæði í peningum og hlutabréfum án
þess að ný hlutabréf væru gefin út.
Síðar vakti þessi ráðstöfun tor-
tryggni: einhver var greinilega að
leysa til sín skyndiarð af hlutabréfa-
eign sinni. Í millitíðinni var komið á
fót einkennilegu fyrirtæki, Geysir
Green Energy, og var stjórnar-
formaður í því Hannes Smárason sem
átti skrautlegan feril með Icelandair í
tengslum við aðra fjárfesta. GGE
kaupir Jarðboranir 1.8. 2007 gegn af-
hendingu hlutabréfa í GGE sem
stærsti hluthafinn í HS Orku. REI-
málið kemur upp þá um haustið, ein-
kennilegt útspil.
Voru hluthafar hlunnfarnir?
Atorka var tekið af hlutabréfa-
markaði í október 2008 en gengi
hlutabréfa hafði fallið gríðarlega eða
úr 11,4 niður í 0,6 á einu ári! Einn
stjórnarmanna, Örn Andrésson, seldi
rétt fyrir bankahrunið allt sitt
hlutafé. Nokkru síðar er fyrirtækið
lýst nánast gjaldþrota, m.a. var full-
yrt að Promens væri einskis virði.
Var þá allt hlutafé fært niður í 0. Nú
líður ár og er þá Promens talið a.m.k.
11 milljarða virði (Viðsk.bl.
25.10.2009). Á síðasta hluthafafundi
Atorku voru hundruð íslenskra spari-
fjáreigenda svipt áratuga sparnaði
sínum. Lífeyrissjóðir töpuðu hundr-
uðum milljóna.
Atorka var afhent kröfuhöfum af
stjórn félagsins. Kom því ekki til
gjaldþrots fyrirtækisins og því ekki
forsenda til rannsóknar á grundvelli
gjaldþrotalaga.
Hér hefur verið stiklað á stóru um
þau „afreksverk“ hvernig stórfé var
haft af hlutafjáreigendum. Ljóst er
að viðskipti hafa ekki verið eðlileg þar
sem hagsmunum margra hefur verið
fórnað á altari græðginnar. Gríðarleg
ábyrgð er lögð á fjölmiðla að skýra
rétt frá staðreyndum þar sem hið
sanna komi fram í málinu. Sanngirni
og siðferði á alltaf að hafa að leið-
arljósi.
Við Íslendingar eigum Björk Guð-
mundsdóttur mikið að þakka fyrir að
taka þetta baráttumál upp.
Magma-málið
Eftir Guðjón
Jensson » Á síðasta hluthafa-
fundi Atorku voru
hundruð íslenskra
sparifjáreigenda svipt
áratuga sparnaði sínum.
Lífeyrissjóðir töpuðu
hundruðum milljóna.
Guðjón Jensson
Er leiðsögumaður og atvinnulaus
bókasafnsfræðingur.
Það er skrýtið hvað
sumir Reykvíkingar
eru neikvæðir út í það
að færa ruslatunnurnar
sínar eitthvað aðeins
nær götubrún þá daga
sem þær eru tæmdar.
Fjölmargir hafa amast
út í nýjar sorphirðu-
reglur Reykjavík-
urborgar í blaðagrein-
um, nú síðast
blaðamaður Morgunblaðsins Helgi
Snær Sigurðsson í grein sinni „Allt í
rugli í ruslinu“ 8. mars.
Ég þekki til í Þýskalandi og Noregi
og í báðum þessum löndum rúllar
maður tunnunni sinni út á gangstétt
einu sinni í viku. Ekki að 15 metra
markinu heldur alveg út á gangstétt
og það finnst öllum sjálfsagt mál. Ég
geri ráð fyrir að sá háttur sé hafður á
í flestum löndum sem við berum okk-
ur saman við.
Er það eitthvert náttúrulögmál að
sorphirðufólk skuli þurfa að þræða
garða borgaranna, í mörgum til-
fellum í lélegri lýsingu, drösla svo
hverri tunnu út á götu eftir mis-
greiðfærum slóðum og skila þeim svo
sömu leið til baka? Er það eitthvað
óeðlilegt að hver og einn sjái um að
færa sína tunnu út á stétt þegar sá
háttur er hafður á með góðum ár-
angri hjá flestum öðrum siðuðum
þjóðum?
Með nýjum sorphirðureglum borg-
arinnar er verið að bjóða upp á mun
betri þjónustu en gengur og gerist
þar sem ég þekki til erlendis. Í stað
þess að þurfa að færa tunnuna einu
sinni í viku út á stétt er boðið upp á að
fólk staðsetji tunnuna varanlega inn-
an 15 metra fjarlægðar frá götubrún
og þurfi svo ekkert að hreyfa hana
eftir það. Þetta er ekki í boði í þeim
borgum erlendis sem ég þekki til í.
Það er heldur ekki í boði að hægt sé
að kaupa þá þjónustu að tunnan sé
sótt inn á lóð.
Ef á að gagnrýna nýju reglurnar
finnst mér frekar að það mætti velta
fyrir sér hvort rétt sé að tæma tunn-
urnar á 10 daga fresti frekar en viku-
lega. Fyrir þá sem kjósa að færa
tunnuna sína inn fyrir 15 m línuna í
hvert sinn sem hún er tæmd er það
kostur ef það er gert vikulega því fólk
á mun auðveldara með
að muna eftir því en ef
það er gert á 10 daga
fresti.
Sumir tala um að það
sé verið að mismuna
borgurunum. Aðeins
hluti borgaranna þurfi
að gera breytingar á
meðan hinn hlutinn þarf
engu að breyta og að
með því sé verið að
skattleggja suma en
aðra ekki. Þetta fer nú
bara eftir því hvernig litið er á málið.
Það er jú alveg hægt að halda því
fram að sá hluti borgaranna sem ekki
þarf að breyta neinu hjá sér með til-
komu nýju reglnanna hafi í gegnum
tíðina niðurgreitt vinnuna, sem hefur
farið í að sækja tunnurnar hjá þeim
sem hafa kosið að staðsetja þær langt
frá götu og að nú sé komið að því að
þeir sem kjósa að gera sorphirðufólki
erfitt fyrir greiði hærra sorphirðu-
gjald en hinir sem létti undir með
sorphirðufólkinu.
Það vita allir að það þarf að spara
með öllum tiltækum ráðum, hvort
sem það er með því að draga úr þjón-
ustu eða hækka skatta til að vinna sig
út úr því grafalvarlega ástandi sem
nú ríkir á Íslandi, en það er sama
hverju stungið er upp á, það er vælt
yfir öllu. Meira að segja eins sjálf-
sögðum hlut og þessum. Látum vera
þótt fólk láti óánægju sína í ljós þegar
dregið er úr þjónustu í skólum lands-
ins og á heilbrigðissviði, en þegar
stungið er upp á sparnaðarleiðum þar
sem fólki er gefinn kostur á að gera, í
mörgum tilfellum, aðeins lítilsháttar
breytingar á staðsetningu sorptunnu
sinnar eiga menn a.m.k. að reyna að
koma auga á jákvæðar hliðar málsins.
Sorpblaðamennska
Eftir Þorgeir
Gunnarsson
»Er það náttúru-
lögmál að sorphirðu-
fólk þurfi að þræða
garða Reykvíkinga í
misgóðri lýsingu og
drösla tunnum þeirra
út á götu eftir mis-
greiðfærum stígum?
Þorgeir Gunnarsson
Höfundur er verslunarmaður.
Umhverfisráðherra
staðfesti nú fyrir
skömmu, án breytinga,
verndaráætlun fyrir
Vatnajökulsþjóðgarð.
Ýmsir hagsmunahópar
höfðu í aðdragand-
anum bæði mótmælt
mörgum efnisatriðum
áætlunarinnar og gert
athugasemdir við
framkvæmd áætl-
unargerðarinnar. Má
þar nefna samtök fólks um ferða-
frelsi, fjallabílaklúbbinn 4x4, samtök
hestamanna, Skotveiðifélag Íslands
og samtök aðila í ferðaþjónustu auk
annarra. Mótmælin beindust helst
gegn breytingum sem lúta að tak-
mörkun á umferð hrossa og vélknú-
inna ökutækja um þjóðgarðinn, út-
víkkun friðaðra svæða gagnvart
veiðum og styttingu veiðitímabils.
Það er samdóma álit hagsmuna-
aðila að annars vegar hafi rökstuðn-
ing við nauðsyn breytinganna ýmist
skort algerlega, hann úr lausu lofti
gripinn eða byggður á illa ígrund-
uðum forsendum. Hins vegar að allt
of langt hafi verið gengið í skerðingu
á athafnafrelsi þeirra hópa sem tak-
markanirnar ná til. Alvarlegasta at-
hugasemdin við áætlunargerðina
lýtur að því að hvorki hafi verið haft
það samráð við þá aðila sem 12. grein
laga um VJÞ kveður á um að skuli
haft samráð við, né hafi fulltrúum
umsagnaraðila og hagsmunahópa
verið boðin áheyrn eða bein þátttaka
í vinnuhópum um verndaráætlunina.
Raunar bar það til fyrir tilviljun og
eftir algerlega óop-
inberum leiðum að
drög að áætluninni bár-
ust hagsmunaaðlilum í
hendur. Stór hópur úr
röðum hagsmunaaðila
hefur nú þegar ákveðið,
að fengnu lögfræðiáliti,
að kæra framkvæmd
gerðar vernadaráætl-
unarinnar.
Umhverfisráðherra
sat síðastliðinn föstu-
dag fyrir svörum um
ákvörðun sína hjá um-
hverfisnefnd Alþingis.
Þar hélt ráðherrann því fram að eng-
ir misbrestir væru í málatilbún-
aðnum, að ferlið stæði utan við
stjórnsýslulög, og að nokkuð víðtæk
sátt ríkti um áætlunina meðal þeira
hópa sem málið varðar. Þessu lýgur
ráðherrann blákalt, vitandi betur,
því í aðdraganda undirritunarinnar
barst henni fjöldi mótmæla og at-
hugasemda, bæði skriflega og á
fundum, auk opinberra áskorana um
að samþykkja ekki áætlunina fyrr en
samráð hefði verið haft við umsagn-
araðila og hagsmunahópa. Ráð-
herrann hafði, meðan á ferlinu stóð,
beðið fulltrúa hagmunahópanna um
vinnufrið og að umræðan yrði ekki
persónugerð gegn því að hún skyldi
gera sitt ýtrasta til að samþætta
sjónarmið hagsmunahópanna og
verndunarsinna í vinnu sinni. Það er
staðreynd að engar breytingar voru
gerðar á þeim atriðum áætlunar-
innar sem mótmælin beindust gegn.
Fyrir tæpu ári felldi umhverfis-
ráðherra úr gildi starfsleyfi Skot-
veiðifélags Reykjavíkur og nágrenn-
is á grunni þess að Reykjavíkurborg
hefði gert mistök við gerð deiliskipu-
lags í Álfsnesi. Á fundi undirritaðs
með umhverfisráðherra í kjölfar úr-
skurðarins sagði ráðherrann stjórn-
valdsákvarðanir sínar vera bundnar
af stjórnsýslulögum og henni væru
ekki aðrir vegir færir en að ógilda
starfsleyfið. Fyrir skömmu var þessi
sami ráðherra dæmdur í Hæstarétti
fyrir að hafa með ákvörðun sinni um
að skrifa ekki undir deiliskipulag
Flóahrepps brotið stjórnsýslulög.
Það er hverjum manni ljóst sem hef-
ur lágmarksþekkingu á íslenskri
pólitík að ákvörðun ráðherrans í því
máli tók ekki mið af lögum um
stjórnsýslu heldur af hennar per-
sónulegu skoðun. Það er ályktun
undirritaðs að umhverfisráðherra
raði skoðunum sínum ofar lands-
lögum við störf sín. Það er enn-
fremur mín ályktun að persónan
Svandís Svavarsdóttir hafi ímugust
á byssuleikjum, jeppaskaki og
hrossabrölti og hafi í þessu máli við-
haft valdníðslu, gengið á bak orða
sinna og tekið skoðanir sína fram yf-
ir lög og reglur.
Eftir Friðrik Rúnar
Garðarsson »Umhverfisráðherra
staðfesti fyrir
skömmu, án breytinga,
verndaráætlun fyrir
Vatnajökulsþjóðgarð
vitandi að lítil samstaða
og sátt væri um málið.
Friðrik Rúnar
Garðarsson
Höfundur er læknakandidat og er
formaður Skotveiðfélags Reykjavíkur
og nágrennis
Ríðum, ríðum rekum yfir sandinn
– nei bíðum við – Það er bannað