Morgunblaðið - 05.09.2011, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 5. SEPTEMBER 2011
Seðlabankinn spáir
að hagvöxtur á næsta
ári verði um eitt og
hálft prósent. Gangi
það eftir mun atvinnu-
leysið ekkert minnka,
halda verður áfram
niðurskurði í velferð-
arkerfinu, kaupmáttur
launafólks mun rýrna
og við munum halda
áfram að horfa á eftir
fólki flytja í burtu frá landinu. Efna-
hagsvandinn birtist okkur einkar
skýrt í þeirri staðreynd að fjárfest-
ing á síðasta ári var einungis um
10,3% af vergri þjóðarframleiðslunni
og hefur hún þó minnkað verulega
síðustu ár. Á undanförnum áratug-
um hefur þetta hlutfall hins vegar
verið vel yfir 20%. Fjárfesting er
ávísun á hagvöxt í framtíðinni, en án
fjárfestinga fjölgar störfum lítt eða
ekki. Samkvæmt frétt Morgunblaðs-
ins er Ísland í neðsta sætinu yfir
fjárfestingar á EES-svæðinu. Það
eru mjög alvarlegar fréttir, þegar
horft er fram til næstu ára. Hag-
kerfið er að festast í hægagangi,
vítahringur skattahækkana, sam-
dráttar í ríkisútgjöldum og minnk-
andi kaupmáttar blasir við. Þann
vítahring verðum við að rjúfa.
Hvað eigum við ekki að gera?
Við leysum ekki vandann með
skattahækkunum á fyrirtæki og al-
menning. Yfirlýsingar ríkisstjórn-
arinnar um skattahækkanir eða yf-
irvofandi þjóðnýtingu fyrirtækja eru
til þess helst fallnar að fæla fjár-
magn frá landinu. Vandinn verður
heldur ekki leystur með því að skapa
óvissu um framtíðarfyrirkomulag
helstu atvinnugreinar þjóðarinnar,
sem setur byggðarlög og bankakerfi
í enn eitt uppnámið. Endalaus nún-
ingur og átök á milli ríkisstjórn-
arflokkanna um stór mál og smá,
auka svo enn óvissuna, jafnt í hinu
stóra efnahagslega samhengi sem og
í hinu smáa, við eldhúsborðið hjá
fólkinu í landinu. Áhugavert verður
t.d. að fylgjast með afgreiðslu innan-
ríkisráðuneytisins á umsókn aðila ut-
an EES um stórfellda fjárfestingar í
ferðaþjónustu eða
hvernig brugðist verð-
ur við kröfu vinstri
grænna um að hinir
augljósu og hagkvæmu
virkjanakostir í neðri
hluta Þjórsár verði
settir í bið.
Fjölmörg önnur
dæmi mætti nefna um
hvernig ríkisstjórnin
og hinn veiklaði meiri-
hluti hennar á þingi
hefur beinlínis lagt
steina í götu atvinnu-
starfsemi í landinu. Þar er sjávar-
útvegurinn augljóst dæmi, en eins
mætti benda á bitra reynslu Suð-
urnesjamanna af valdstjórninni. Þar
gildir einu hvaða hugmyndir eru
viðraðar eða tillögur settar fram, allt
er það stöðvað, gert tortryggilegt
eða tafið. Á meðan bíður atvinnu-
laust fólk eftir launaðri vinnu þús-
undum saman og þeim fjölgar hratt
sem þurfa að leita á náðir sveitarfé-
laganna um framfærslu. Sá kostn-
aður leggst þungt á sveitarfélögin,
sem mörg hver hafa ekki borð fyrir
báru.
Hvað er til ráða?
Enginn vafi er á því að við Íslend-
ingar getum unnið okkur út úr þess-
um vanda. Það hefur þjóðin áður
gert og það við verri aðstæður. Þeg-
ar við lítum til þeirra erfiðleika sem
mörg ríki innan ESB eru að fást við
má ljóst vera að við eigum alla mögu-
leika til að búa þannig um hnúta að
Ísland verði áfram í hópi þeirra
þjóða sem bjóða þegnum sínum hvað
best lífskjör. Mig langar að nefna
nokkur atriði sem ég tel að muni
skipta miklu máli í þeirri framfara-
sókn sem verður að hefjast.
Nýting orkuauðlinda
Nú liggur fyrir áætlun Lands-
virkjunar um nýtingu þeirra orku-
kosta sem á að vera hægt að ná sátt
um að ráðast í og það er hægt að ráð-
ast í þessar framkvæmdir með
stuðningi mikils meirihluta þjóð-
arinnar. Nýtingar- og verndarsjón-
armið geta og verða að haldast í
hendur. Öfgar í sitthvora áttina
mega ekki ráða för, hvorki er hægt
að gera þeim til geðs sem við engu
vilja hreyfa né þeim sem allt vilja
virkja. En ef unnið verður eftir
þeirri framkvæmdaáætlun sem
Landsvirkjun hefur velt upp, liggur
fyrir að þúsundir starfa munu verða
til á næstu árum, hagvöxtur mun efl-
ast og tekjur ríkissjóðs aukast. Ekki
er um að ræða neinar stór-
framkvæmdir í líkingu við t.d. Kára-
hnjúka, heldur er horft til margra
minni virkjanakosta.
Alþingi afgreiði rammaáætlun
Drög að rammaáætlun um nýt-
ingu orkuauðlinda þjóðarinnar hafa
litið dagsins ljós. Nauðsynlegt er að
Alþingi vinni hratt og taki til af-
greiðslu áætlunina. Þau drög sem
lögð hafa verið fyrir þingið eru um
margt ágæt, en nauðsynlegt er að
ræða opinskátt og öfgalaust um
ýmsa virkjanakosti sem ýmist hafa
verið settir í biðflokk eða jafnvel
slegnir af. Má þar nefna virkj-
anakosti í Skagafirði sem og Norð-
lingaöldu. Við eigum að varast að
gera pólitískar málamiðlanir um
óskynsamlega niðurstöðu í þessu
mikilvæga hagsmunamáli þjóð-
arinnar.
Lækkum skatta og
einföldum skattkerfið
Mjög mikilvægt er að við drögum
úr útgjöldum ríkissjóðs með skipu-
legum og afgerandi hætti. Nið-
urskurðurinn verður að byggjast á
skýrri forgangsröðun; langtímasjón-
armið skipta hér öllu máli. Nauðsyn-
legt er að taka núna þá ákvörðun að
skattar verði ekki hækkaðir, hvorki
á launafólk né fyrirtæki. Hærri
skattar á fyrirtæki draga úr fjárfest-
ingum og framkvæmdavilja, og
vandi okkar er einmitt sá að það
vantar fjárfestingar. Það er ekki
skynsamlegt að borða allt útsæðið.
Eftir því sem tekjur ríkisins aukast
m.a. vegna orkuframkvæmda og
uppbyggingar í iðnaði, eigum við að
lækka skatta og greiða niður skuldir
ríkisins, einkum þær erlendu. Um
það þarf að setja fram áætlun, svo
bæði fólk og fyrirtæki geti gert
raunhæfar áætlanir fyrir sjálf sig.
Hættum hringlanda
í sjávarútvegsmálunum
Eftir mikla fyrirhöfn, langa mæðu
og gagnkvæma eftirgjöf náðist sam-
staða um sáttaleið í sjávarútvegi,
sem allir gátu unað við, en þá urðu
innanmein ríkisstjórnarinnar til þess
að öllu því var fyrirvaralaust kastað
til hliðar og látið undan öfgasjón-
armiðum. Fyrir vikið er grundvall-
aratvinnuvegur þjóðarinnar — sem
nú er mikilvægari fyrir verðmæta-
sköpun þjóðarinnar en nokkru sinni
fyrr — kominn í uppnám. Nái öfga-
öflin innan ríkisstjórnarflokkanna
sínu fram er ljóst að sjávarútvegur
mun skila umtalsvert minni verð-
mætum til þjóðarbúsins, lífskjör á
Íslandi munu versna þess vegna og
því verður vart trúað að slík ráða-
gerð gangi fram. Vitað er að mikil
fjárfestingarþörf hefur safnast upp í
sjávarútveginum. Við þurfum því að
taka ákvörðun strax um að staðfesta
þá sátt sem komin var, skapa þannig
festu um alla umgjörð sjávarútvegs-
ins og þarf þá ekki að kvíða því að sú
grein mun leiða efnahagslega end-
urreisn landsins.
Endurskoðun á
stefnu Seðlabankans
Vorið 2001 var ný stefna tekin upp
við stjórn peningamála á Íslandi,
svonefnt verðbólgumarkmið. Full-
reynt má telja að sú stefna Seðla-
bankans að reyna að styrkja gengi
íslensku krónunnar með því að
hækka vexti hér á landi langt um-
fram það sem gerðist í við-
skiptalöndum okkar gangi ekki upp.
Í alþjóðlegu samhengi hefur Ísland
haldið áfram að vera hávaxtaland
eftir hrun, en nýverið sagði Bloom-
berg fréttaveitan það greinilegt að
forsendur fyrir vaxtamunarvið-
skiptum væru að myndast aftur. Það
ætti að vekja alla góða menn til um-
hugsunar. Það er löngu tímabært að
taka það til gagnrýninnar skoðunar
hvort svo kallað verðbólgumarkmið
henti við stjórn peningamála hér á
landi og illa rökstudd vaxtahækkun
Seðlabankans á dögunum gerir það
enn brýnna. Lögum um Seðlabanka
Íslands var breytt í miklu pati árið
2009 til þess eins að losna við þáver-
andi seðlabankastjóra og ráða „rétt-
an mann“ í staðinn. Þar réð pólitískt
ofstæki för, en í engu var hróflað við
peningastefnunni frá 2001. Sú gjörð
verður ekki aftur tekin, en Alþingi
getur og þarf að taka peninga-
málastefnuna til sjálfstæðrar endur-
skoðunar. Um hana á Seðlabankinn
ekki einn að véla.
Kapphlaup við tímann
Þjóðin þarf ákaflega á því að halda
að ríkisstjórnin sé starfssöm og ein-
beiti sér að því brýna verkefni að
koma efnahagslífinu í lag, en þar ríð-
ur mest á að skapa aðstæður til þess
að þær þúsundir Íslendinga sem nú
ganga um atvinnulausir fái störf við
hæfi. Að baki þeirri stjórn þarf að
vera traustur og tryggur meirihluti á
Alþingi svo unnt sé að ráðast í þær
erfiðu aðgerðir sem óumflýjanlegar
eru til þess að rjúfa kyrrstöðu efna-
hags- og atvinnulífsins. Aðeins þann-
ig komust við úr kreppunni: Með því
að vinna okkur út úr henni.
Ríkisstjórnin hefur sóað dýr-
mætum tíma og þrótti í alls kyns
gæluverkefni, efnt til ófriðar að
óþörfu og svikið gefin loforð við
verkalýðshreyfinguna og atvinnu-
rekendur. Á hinn bóginn hefur hún
vanrækt meginhlutverk sitt, sem
stjórnarflokkarnir fengu umboð til
vorið 2009: að koma þjóðinni úr öldu-
róti hrunsins og á lygnari sjó.
Stjórnin hefur illu heilli framlengt
þann vanda sem af hruninu leiddi og
gert hann verri. Þessu verður að
linna og það strax. Við þurfum að
setja niður óþarfar þrætur – það er
nægur tími til þeirra síðar – og ein-
beita okkur að hinu sem við getum
gert og getum gert saman í sátt. Þar
er erindið augljóst. Allt verður að
gera til þess að hægt sé að skapa
arðbær störf og stöðva fólksflóttann
frá landinu, við megum engan tíma
missa.
Verkefnin blasa við
Eftir Illuga
Gunnarsson »Ríkisstjórnin hefur
sóað dýrmætum
tíma og þrótti í alls kyns
gæluverkefni, efnt til
ófriðar að óþörfu og
svikið gefin loforð við
verkalýðshreyfinguna
og atvinnurekendur.
Illugi Gunnarsson
Höfundur er alþingismaður.
Helgi Bjarnason
Stökkkraftur Fé var rekið inn í almenninginn í Miðfjarðarréttum á laugardaginn. Þessi rolla tók undir sig stökk af spenningi, eflaust ekki búin að átta sig á því að hún var að kveðja frelsið.