Morgunblaðið - 05.09.2011, Blaðsíða 28

28 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 5. SEPTEMBER 2011
VIÐTAL
Börkur Gunnarsson
borkur@mbl.is
Danski leikstjórinn Lone Scherfig verður heið-
ursgestur Alþjóðlegu kvikmyndahátíðarinnar í
Reykjavík (RIFF) sem hefst 22. september.
Hún hlýtur Heiðursverðlaun RIFF fyrir fram-
úrskarandi listræna sýn. Verðlaun þessi verða
veitt í nafni Vigdísar Finnbogadóttur og mun
afhending þeirra verða árlegur viðburður á
RIFF héðan í frá. Verðlaunin eru ætluð konum
sem hafa náð langt í kvikmyndageiranum. Hún
hefur leikstýrt frægum bíómyndum einsog
Ítalska fyrir byrjendur, An Education og núna
síðast One day, sem fór í dreifingu núna í sumar
í 1700 kvikmyndahúsum í Bandaríkjunum á
sama tíma.
Hún útskrifaðist úr danska kvikmyndaskól-
anum í Kaupmannahöfn og var búin að gera
sína fyrstu bíómynd, Kaj́s födselsdag aðeins 25
ára gömul en hún er núna 52 ára. Hún varð síð-
an hluti af Dogma95 hreyfingunni sem gaf út
stefnuskrá árið 1995 um hvernig ætti að gera
bíómyndir. Yfirlýsingin gekk út á að gera skyldi
bíómyndir á vídeó og með ýmiskonar takmörk-
unum sem gengu aðallega út á lítinn íburð og
handhelda vídeóvél. Fyrstu myndir hreyfing-
arinnar urðu gríðarlega vinsælar en það voru
verk einsog Festen eftir Thomas Vinterberg og
Idioterne eftir Lars Von Trier. Mynd Scherfig
var fimmta danska dogma-myndin og sló líka í
gegn. Dogma-myndirnar voru flestar tragedíur
en myndin hennar var rómantísk kómedía. Hún
fjallar um þrjár konur og þrjá karlmenn, öll
einhleyp og lifa í einhverskonar ófullnægju en
skrá sig öll af mismunandi ástæðum í nám í
ítölsku í dönsku þorpi. Þetta námskeið í ítölsku
dregur þau úr sínum einangruðu kimum og í
þennan bekk. En þegar kennarinn tekur uppá
því að deyja úr hjartaáfalli að þá ákveða nem-
endurnir að halda áfram að hittast og fara á
endanum saman í frí til Ítalíu.
Aðspurð hvernig tækifærið til að gera þessa
bíómynd hafi komið til segist Lone Scherfig
hafa verið að vinna hjá fyrirtækinu hans Peter
Aalbæk í einhvern tíma og hann ákveðið að gefa
henni tækifæri. „Fyrirtækið hans, Zentropa,
var með Lars Von Trier og alla þessa dogm-
bylgju á sínum herðum,“ segir Scherfig. „Þeir
bara létu mig fá peninga og sögðu mér að gera
dogma-mynd. Þetta var alveg ótrúlegt. Ég
þurfti ekki einu sinni að skila inn handriti og
danski sjóðurinn styrkti verkefnið meira að
segja án þess að hafa fengið að sjá handrit.
Þetta var æðislegur tími og magnað að þetta
gekk upp, því myndin náði einhverri mestu sölu
í sögu danskra kvikmynda. En þetta er ekki
hægt lengur, enda ekki sanngjarnt. Það fær
ekkert verkefni styrk frá sjóðnum nema með
því að fara í gegnum strangt ferli með hand-
ritið. En þetta skipti verulegu máli fyrir mig,
því myndin fékk mikla athygli allstaðar að úr
heiminum og ég ferðaðist með henni til svo
ólíkra staða sem Taívan, Himalajafjallanna,
Rússlands, Los Angeles og jafnvel til Íslands.“
Óvæntur árangur Dogma
Aðspurð hvort hana eða þá sem tóku þátt í
dogma hreyfingunni hafi grunað að hún yrði
svona áhrifamikil segir hún að engum hafi dott-
ið það í hug. „Margir vinir mínir sem voru í
dogma-hreyfingunni töluðu um að þeir vildu
einmitt ekki gera svona myndir, því dogma-
myndirnar eru vanalega ekki eins „cinematísk-
ar“ og venjulegar myndir. En árangurinn var
svo mikill, bæði á meðal áhorfenda og á hátíð-
um. Þetta var voðalega gaman,“ segir hún.
Síðar átti eftir að koma í ljós að hún hafði
fengið „lánað“ efnið í handritið að Ítalska fyrir
byrjendur úr skáldsögunni Evening Class eftir
írsku skáldkonuna Maeve Binchy en lögfræð-
ingar skáldkonunnar sömdu við fyrirtækið
Zentropa um að fá greiðslur af tekjunum svo að
ekki varð úr dómsmál. Aðspurð hvort hún telji
að þetta hafi haft einhver áhrif á hana eða fer-
ilinn segir hún ekki telja svo. „Þetta varð aldrei
neitt dramatískt, það langaði engan í dómsmál
og þetta var bara settlað,“ segir hún.
Myndin hennar An Education vakti síðan
gríðarlega athygli og var tilnefnd til þrennra
Óskarsverðlauna og svo er nýjasta myndin
hennar stærsta verkefnið sem hún hefur stýrt
fram að þessu. Scherfig telur að Ítalska fyrir
byrjendur hafi verið gerð fyrir eina milljón doll-
ara en One Day fyrir 100 milljónir dollara. „Jú,
þetta er orðið allt önnur deild,“ segir Scherfig.
„Það eru líka allt aðrar væntingar og umfangið
allt annað. Áður en One Day kom út var búið að
tryggja henni meiri dreifingu en dogm-
myndinni minni. Ég held að One Day sé í rúm-
um 1700 kvikmyndahúsum í Bandaríkjunum, í
450 kvikmyndahúsum í Bretlandi og svo fram-
vegis,“ segir hún.
Kvikmyndagerðin á skrítnum stað
Aðspurð hvort hún sé sammála þeirri fullyrð-
ingu að dönsk kvikmyndagerð hafi dalað und-
anfarin ár, segist hún ekki vera viss um það.
„Það er meiri margbreytni í danskri kvik-
myndagerð í dag. Mikið af nýjum leikstjórum
að koma upp og mér finnst margt af því gott
sem þeir eru að gera. Myndunum gengur að
vísu ekki jafn vel í bíóhúsum og áður en ég held
að það muni breytast. Það er mjög erfitt að
gera bíómynd núna allstaðar í heiminum og ég
hef fundið fyrir því á ferðalögum mínum að við
njótum mikilla forréttinda í Danmörku með það
hvað það er hægt að framleiða mikið af mynd-
um í svona litlu landi. Allstaðar í heiminum er
algjört verðfall á réttinum í sjónvarp og dvd-
réttinum. Við erum á skrítnum stað í kvik-
myndagerð sem stendur og það er erfitt að
segja til um hvert þetta er að þróast,“ segir
hún.
Spurð hverjir séu hennar helstu kostir sem
leikstjóra, umlar hún hugsi í langan tíma en
segist svo ekki geta svarað því. En þegar
spurningin er umorðuð og hún spurð hverjir
hún telji að séu mikilvægustu kostir leikstjóra
yfirhöfuð segir hún án hiks: frumleiki. „Og að
geta tjáð sig með þeim hætti á tjaldinu að það
eigi bara heima þar, á filmunni, það er líklegast
það sem ég dái hvað mest. Þessvegna hef ég
líka svo mikið álit á Degi Kára sem leikstjóra,
hann er með svo sterka og sérstæða rödd sem
er aðeins hans,“ segir hún.
Spurð hvort hún þekki einhverja aðra ís-
lenska leikstjóra, segist hún þekkja Valdísi
Óskarsdóttir og Friðrik Þór Friðriksson, „og
hann þarna sem gerði 101 Reykjavík. Það er
reyndar áhugavert með íslensku leikstjórana
að menning ykkar er svo sterk að þótt ykkur
sem eruð í þessu finnist þeir vera mjög ólíkir þá
er margt mjög líkt með þeim fyrir okkur sem
sjáum þá og myndir þeirra sem útlendingar.
Það eru svo mörg sameiginleg gildi hjá ykkur,
smá melankólía og alltaf einhver húmor.“
Aðspurð í hvaða heimsálfu hún muni taka
næst segir hún að það fari eftir því hvar besta
handritið sé, hún muni elta það hvert á land
sem er. „Það er svo erfitt að komast yfir góð
handrit, sérstaklega þegar maður er ungur
leikstjóri, en það aukast möguleikarnir þegar
maður er orðinn eldri og reyndari. En fram að
þessu hefur maður þurft að vera að róta í rusla-
körfum annara leikstjóra, aldrei fengið handrit
nema einhver leikstjóri væri þegar búinn að
hafna því. En blessunarlega hafa góð handrit
sloppið framhjá sumum leikstjórum fram að
þessu,“ segir hún og hlær.
Dagur Eftir frábæran árangur bíómynda hennar Ítalska fyrir byrjendur og An Education fékk Lone Scherfig tækifæri til að leikstýra breskri bíómynd með stórfé til ráðstöfunar, One Day.
Rótað í ruslakörfum eftir handriti
 „Þeir bara létu mig fá pening og sögðu mér að gera bíómynd,“ segir hinn þekkti leikstjóri Lone
Scherfig  Scherfig fær heiðursverðlaun Vigdísar Finnbogadóttur á RIFF í lok september
Peningar Ítalska fyrir byrjendur kostaði 1 milljón dollara en One Day yfir 100 milljónir dollara.
Ljósmynd/Giles Keyte