Morgunblaðið - 06.09.2011, Blaðsíða 18

18 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 6. SEPTEMBER 2011
Aðild Íslands að
Evrópska efnahags-
svæðinu (EES) var
einhver stærstu mis-
tök sem gerð hafa ver-
ið í íslenskri sögu.
Með réttu má segja að
samningurinn um
EES sé helfjötur sem
draga mun allan lífs-
þrótt úr þjóðinni. Af-
leiðingar samningsins
hafa nú þegar komið
fram í Icesave-kúgun
nýlenduveldanna
Bretlands og Hol-
lands, sem háð hafa
efnahagsstríð gegn Ís-
landi með dyggum
stuðningi flestra ríkja
í Evrópusambandinu
(ESB). Hægt er að
styðja úrsögn úr EES
með fjölmörgum
sterkum rökum:
Fríverzlunarsamningur
er í gildi við ESB
Ekki er víst að allir viti, að í gildi
er fríverzlunarsamningur Íslands
við ESB. Þessi samningur var gerð-
ur árið 1972 og er því nær 40 ára.
Samningurinn frá 1994 um EES er
bara viðauki við fríverzlunarsamn-
inginn og tilgangurinn var að þoka
landinu nær undirgefni við Evr-
ópuríkið. Ekkert nema þráhyggja
Evrópusinna stendur í vegi fyrir að
fríverzlunarsamningurinn verði þró-
aður áfram, á hliðstæðan hátt og
Svisslendingar hafa gert með góð-
um árangri.
Segja þarf upp Schengen-
endaleysunni
Ísland gerðist aðili að Schengen
2001 og þrátt fyrir augljósa galla
ríghalda Evrópusinnar í þennan
skaðlega samning. Reynt er að
halda þeirra bábilju að fólki að eitt-
hvert gagn hafi verið að honum.
Staðreyndin er hins vegar sú, að
augljósir ókostir Schengen bara
vaxa. Í mörgum löndum ESB eru
menn að draga í land með hug-
myndina um opin landamæri, enda
auðveldar það bara umferð glæpa-
manna og landflótta fólks sem
sloppið hefur inn um götótt landa-
mæri Suður-Evrópu.
Ákærur frá ESA verður
að stöðva
Varla líður svo dagur að Íslandi
berist ekki ákæra eða hótun frá
Eftirlitsstofnun EFTA (ESA). Öll-
um eru í fersku minni hótanirnar
frá Per Sanderud, vegna Icesave-
kúgunarinnar. Undan þessum
ákærum verður ekki komist nema
með uppsögn EES-samningsins. Í
gegnum EES-samninginn er ESB
með óþolandi afskipti af innanrík-
ismálum Íslands. Útþenslu-
sambandi Þýskalands og Frakk-
lands má ekki líðast að þröngva
gæluverkefnum sínum upp á Ís-
lendinga.
Stöðva verður niðurlægingu
Alþingis
Mikill tími Alþingis fer í skaðlega
eða óþarfa lagasetningu, vegna fyr-
irmæla/tilskipana frá ESB. Þing-
menn eru uppteknir við að færa í
lög hin undarlegustu boð og bönn,
sem kunna að eiga vel heima í ESB
en eru hrein afglöp við íslenskar að-
stæður. Niðurlæging Alþingis verð-
ur ekki stöðvuð nema með úrsögn
landsins úr EES.
Bankahrunið má rekja
til EES-samningsins
Rannsóknarnefnd Alþingis komst
að þeirri niðurstöðu, að án aðildar
Íslands að EES hefði
íslenskt fjármálakerfi
ekki hrunið. EES var
ekki komið á fót til að
auðvelda Íslandi að
sækja fjármagn í
greipar evrópskra
stórvelda, heldur til að
þjóna nýlendu-
hagsmunum Evrópu.
Fyrirfram mátti því
vita að fæti yrði brugð-
ið fyrir íslensku bank-
ana. Ef ekki eru strax
rofin EES-tengslin,
eru miklar líkur á ann-
arri fjármála-kreppu
af sömu ástæðum.
Varla vilja Íslendingar
viðhalda ógn af þessu
tagi.
Kostnaðarsöm að-
ild að EES
Árlega eru greiddir
milljarðar króna fyrir
aðgang að EES. Hafi
landsmenn áhuga á
greiðum viðskiptum við Evrópu er
fríverzlun miklu vænlegri kostur.
Fríverzlun fylgja ekki ókostir EES-
samningsins og óhæfilegur kostn-
aður. Þegar allt er talið, er öruggt
að EES-samningurinn er hindrun í
vegi eðlilegra viðskipta við Evrópu,
en ekki sú hagsbót sem Evr-
ópusinnar fullyrða.
Svisslendingar eru ánægðir
með fríverzlun við ESB
Sviss hefur bæði hafnað aðild að
ESB og EES-samningnum. Þetta
ríki sem liggur í miðri Evrópu telur
hagsmunum sínum betur borgið ut-
an ESB en innan þess. Svisslend-
ingar vita hvað þeir eru aðgera,
enda hafa þeir margra alda reynslu
af stórveldabrölti Þýskalands og
Frakklands. Þótt í Sviss séu marg-
ar af virtustu alþjóðastofnunum
heims, hafa Svisslendingar engan
áhuga á svonefndu friðarbandalagi
Evrópu. Þeir vita að ESB er ein-
ungis tilraun til að koma Evrópu
undir sameiginlega stjórn Þýska-
lands og Frakklands, í stað fyrri til-
rauna hvors ríkis fyrir sig.
Burt með ógildan
EES-samning
Færa má sterk rök fyrir þeirri
skoðun að EES-lögin frá 13. janúar
1993 séu í raun ógild. Land-
ráðalögin um EES voru samþykkt
af Alþingi með naumum meirihluta,
þrátt fyrir áköf mótmæli lands-
manna. Safnað var undirskriftum
um 34.000 kjósenda sem skoruðu á
Alþingi að setja málið í þjóð-
aratkvæði. Þótt áskorunin hafi ekki
beinst að forseta lýðveldisins, hefði
þessi mikli fjöldi nægt alvöru for-
seta til að hafna undirskrift laganna
og setja þau þannig í hendur full-
veldishafans, almennings. Með
EES-lögunum var sjálfstæði lands-
ins skert og stjórnarskráin brotin.
EES-samningurinn er því ógildur
og marklaus.
Barátta Samfylkingar gegn
sjálfstæði Íslands
Alþýðuflokkurinn hafði forustu
um setningu Landráðalaganna um
EES. Undir nafni Samfylkingar
hafði sama fólk forustu um tilraunir
til að koma Icesave-klafanum á al-
menning. Núna beitir Samfylkingin
öllu sínu afli til að Ísland verði inn-
limað í ESB. Þetta óþjóðholla fólk
var jafnvel andstæðingar Íslands í
þorskastríðunum. Hið fyrsta þarf
að losa helfjötur EES-samningsins,
en það verður ekki gert með Sam-
fylkinguna á ríkisjötunni.
Evrópska efna-
hagssvæðið er
helfjötur Íslands
Eftir Loft Altice
Þorsteinsson
»Hið fyrsta
þarf að losa
helfjötur EES-
samningsins, en
það verður ekki
gert með Sam-
fylkinguna á rík-
isjötunni.
Loftur Altice
Þorsteinsson
Höfundur er verkfræðingur og
stjórnarmaður í félaginu Samstaða
þjóðar.
Nokkuð er um liðið
frá því að sá sem
þetta skrifar hefur á
síðum Morgunblaðs-
ins tjáð sig um svo-
kölluð Evrópumál.
Ég býst við að höf-
undur sé einn eða
einn fárra sem hafa
veitt því athygli.
Hvað um það. Al-
gengasta dánarorsök
umræðu er þegar
hún yfirgefur málefnin og breytist
í meting um hvað hægt sé að hafa
óendanlega rétt fyrir sér. Því mið-
ur hefur Evrópuumræðan að
stórum hluta fallið í þessa gildru.
Ekki er þó allt þessu markinu
brennt. Ástæða er til að nefna
skrif Hjörleifs Guttormssonar um
Evrópumál og vandaðar greinar
Tómasar Inga Olrich sem birst
hafa í Morgunblaðinu á síðustu
vikum. Af hinum kantinum mætti
nefna skrif Þorsteins Pálssonar í
Fréttablaðinu, Þorsteinn er sjálf-
um sér samkvæmur og eftir atvik-
um hlutlægur og rökfastur. Eftir
þessi mildu upphafsorð ætla ég
stuttlega að víkja að tvennu sem
ég tel ástæðu til að nefna sér-
staklega. Og merkilegt nokk eru
bæði þessi atriði til þess fallin að
styrkja þau viðhorf sem ég hef áð-
ur viðrað í þessu samhengi.
Sökudólgur fær uppreisn
Fyrst nokkur orð um gjald-
miðil. Í þeim pirringi og ójafn-
vægi sem einkenndu orðræðu og
skrif okkar Íslendinga eftir
bankahrunið í október 2008 voru
nokkuð háværar þær raddir sem
sögðu íslensku krónuna vera
sökudólginn. Hjá fólki sem glímir
við afleiðingar sjálfskaparvítis
getur þörfin fyrir sökudólg verið
brennandi og því fékk krónan að
kynnast. Um leið og krónunni ís-
lensku var úthúðað var hafinn til
skýjanna gjaldmiðill Evrópusam-
bandsins. Fullyrt var að ef við
hefðum haft evruna hefðum við
ekki lent í þeim hremmingum sem
upphófust formlega í október 2008
og sömuleiðis var því
haldið fram að evran,
ef hennar nyti við,
auðveldaði okkur að
ná fyrri styrk. Um
þetta þarf ekki að
hafa mörg orð. At-
burðir á Evrusvæðinu
síðustu mánuði segja
allt sem segja þarf.
Hugsanlegt er að
stóru tíðindin af þeim
slóðum séu þó enn
ósögð. Því miður.
Þeim sem hagar sér
heimskulega í fjár-
málum er refsað. Þar breytir
gjaldmiðill engu. Að bjóða þjóð
sem er að vinna sig út úr efna-
hagsþrengingum að taka upp evru
er eins og henda stálsteðja til
drukknandi manns. Munurinn á
evru og íslenskri krónu er stærð-
armunur. Evran er stór og hreyf-
ist hægt. Íslenska krónan er lítill
gjaldmiðill og kvikur. Það öryggi
sem felst í því að hlekkja sig við
klettinn er hér borið saman við
sveigjanleika þess sem rær þegar
gefur og leitar vars í brælu.
Hvort ætli henti Íslendingum bet-
ur?
Auðlindir Íslendinga
Þá að því sem mikilvægast er.
Þegar upp verður staðið og allt
kemur til alls snýst spurningin
um samskipti Íslands og Evrópu á
21. öldinni ekki um gjaldmiðil,
fisk, sauðfé, verðlag, vexti eða
menningu. Ekkert eitt af þessu,
heldur allt þetta og meira til. Það
er heildarmyndin sett í stórt tíma-
legt og sögulegt samhengi sem
ræður úrslitum. Tvö dæmi um
stórt samhengi skal ég nefna: Þó
Evrópan sé yndisleg breytir það
ekki því að hinn upphaflegi hvati
og límið í Evrópusambandinu er
ógn seinni heimstyrjaldarinnar.
Það er ekki mannsævi sem liðin
er síðan tugir milljóna Evrópubúa
voru drepnir í þýsku árásarstríði,
nokkru fyrr kusu Þjóðverjar yfir
sig Adólf Hitler, og enn fyrr tók
þýska markið dýfu sem var þann-
ig að gildi seðlanna var meira sem
klósettpappír heldur en sem
gjaldmiðill. Þetta til umhugsunar
fyrir þá sem hallir eru undir stóra
gjaldmiðla sem hreyfast hægt.
Vonandi á Evrópu eftir að ganga
vel. Hjónaband Frakka og Þjóð-
verja og fjölskyldulífið allt er
hinsvegar svo flókið og framtíðin
svo óviss að öllum óviðkomandi og
sérstaklega vinum mínum ræð frá
því að leigja herbergi í því húsi.
Annað dæmi um stórt tímalegt
og sögulegt samhengi snýr að
okkur Íslendingum. Í tæp 1200 ár
höfum við búið í þessu landi. Ís-
lendingar voru upphaflega nor-
rænir með keltnesku innslagi en
hafa sem betur fer í aldanna rás
blandast öðrum og heldur fríðari
kynþáttum. Lengst af hefur þjóð-
arsaga Íslendinga verið saga um
basl. Ekkert einkennir þá sögu
skýrar en fátæktin. Nú eru hins-
vegar breyttir tímar. Nýliðin öld,
sú 20. frá fæðingu Krists, var
engri Evrópuþjóð jafn hagstæð og
Íslendingum. Í upphafi aldarinnar
voru þeir fátækastir allra, í lok
hennar í hópi þeirra ríkustu. Flest
bendir til þess að þessi þróun
haldi áfram á 21. öldinni. Þeir
möguleikar sem nútíma tækni og
frjáls viðskipti milli frjálsra og
fullvalda þjóða bjóða Íslendingum
eru stórkostlegir og í Evrópu
hvergi meiri. Hvers vegna ættum
við nú, þegar upp verður skorið
það sem til var sáð og draumar og
hugsjónir rætast, að gefa frá okk-
ur eitthvað af því fullveldi sem við
þrátt fyrir allt höfum? Sumum
finnst það hljóma hallærislega.
Þannig er það oft með það sem
sannast er. Mesta auðlind okkar
Íslendinga er ekki fiskurinn í
sjónum, orkan í fallvötnunum eða
hreina loftið í nösunum heldur það
að vera frjáls þjóð og fullvalda.
Evrópa og Ísland
– síðsumarsþankar 2011
Eftir Björn
Vigfússon
Björn
Vigfússon
» Að bjóða þjóð sem er
að vinna sig út úr
efnahagsþrengingum að
taka upp evru er eins og
henda stálsteðja til
drukknandi manns.
Höfundur er kennari við Mennta-
skólann á Akureyri.
Hvað merkir þessi
tala og þessi eining
hér að ofan? Saman
stendur þetta fyrir
óþægilega staðreynd.
Í fyrsta skipti í tug-
þúsundir ára (vægt
til orða tekið) hefur
styrkur gróð-
urhúsagassins kol-
díoxíðs (kolsýru eða
koltvísýrings) náð því
að vera fjögur hundr-
uð milljónustu hlutar af loft-
hjúpnum yfir Íslandi. Ppm táknar
„parts per million“. Samfelldar
mælingar á efninu í andrúmsloft-
inu hófust erlendis 1957. Í upphafi
mældust um 315 ppm en nú er
meðalgildi vítt og breitt um heim-
inn um 390 ppm. Mælistöðin í
Vestmannaeyjum hóf gagnasöfnun
1992 og mældust þá 362 ppm en
sl. vor var gildið komið í 400 ppm
en það á eftir að yfirfara mæli-
gögnin til gæðavottunar. Fyrir
tíma mælistöðva má fá góða mynd
af magninu í lofti með því að mæla
innihald efnisins í loftbólum í jök-
ulískjörnum sem boraðir eru úr
helstu stórjöklum heims. Nokkru
fyrir iðnbyltinguna var styrkurinn
280 ppm en einmitt þá gekk yfir
kalt og úrkomusamt tímabil á
norðurhveli jarðar.
Vel er þekkt að
hitafar og innihald
koldíoxíðs í lofti hefur
margoft sveiflast af
náttúrlegum, flóknum
orsökum. Þróunin nú
er óvenjulega hröð og
hluta hennar (snúið að
áætla nákvæmlega
hve stóran) verður að
rekja til milljarða
tonna af gasinu sem
losna árlega við bruna
kolefnissambanda
meðal milljarða jarð-
arbúa og enn fremur til yfirgrips-
mikilla breytinga á gróðurfari.
Skógarhögg, ofnýting gróð-
urlendis, þéttbýlismyndun, land-
búnaður og fleira hefur rýrt veru-
lega getu gróðurhulunnar til að
binda gasið. Dugmesti gróðurinn
til þess arna rýrnar um sem svar-
ar einu Írlandi á ári og nýjar eyði-
merkur myndast í svipuðum mæli
á mörgum stöðum.
Engin ástæða er til að fagna
þessu meti þegar á heildina er lit-
ið enda þótt sums staðar megi
fagna hlýindum. Síður en svo.
Sviptingasamara veðurfar, æ
hraðari hækkun sjávarborðs, upp-
skerubrestur, rýrnun jökla við
þéttbýl svæði og röskun búsvæða
dýra á landi og í sjó ganga fljótt
of langt. Þetta og margt fleira set-
ur þungar skyldur á alla, ekki
hvað síst vegna komandi kynslóða.
Til eru þeir sem hafna því sem
hér hefur verið skrifað og telja að
ekkert umtalsvert verði að gert.
Fullvissan er þó engin. Hinir sem
telja rétt að breyta ótal mynstrum
og gerðum manna til að sporna
sem mest gegn þróuninni sjá og
skilja að allar líkur benda til þess
að hröð hlýnun jarðar sé að
stórum hluta manngerð og betra
sé að taka til starfa en bíða og sjá
til. Lykilorðin næstu áratugi eru:
Breytt orkuöflun, minni sam-
þjöppun í hagkerfum jafnt sem
búsetu og loks þolgæði (resilience)
því við eigum eftir að sjá verulega
röskun á mannlífi næstu áratugi,
eins þótt okkur og/eða náttúrunni
takist að lina eða stöðva hitaupp-
sveiflu veðurfarsins.
Heimild: Fréttavefur á heimasíðu Veð-
urstofunnar, www.vedur.is
400 PPM
Eftir Ara Trausta
Guðmundsson
Ari Trausti
Guðmundsson
»Magn koltvísýrings
eykst hratt og mæl-
ist nú í fyrsta sinn um
400 milljónustu hlutar
yfir Íslandi. Hlýnunin
hefur ekki stöðvast.
Höfundur er jarðvísindamaður.