Morgunblaðið - 13.10.2011, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. OKTÓBER 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Það er aðverða sér-stakt og
brýnt rannsókn-
arefni hvers vegna
fréttamenn Ríkis-
útvarpsins bera sig
að við stjórnarherrana eins og
þeir gera. Þegar þeir lýsa að-
draganda þess að tillögur svo-
kallaðs stjórnlagaráðs séu
komnar í skýrsluformi til Al-
þingis sleppa þeir öllu sem er að
þeirra mati óþægilegt.
Þeir segja frá kosningum til
„stjórnlagaþings“ en sleppa að
nefna lélega þátttöku í þeim
kosningum og lítinn áhuga al-
mennings. Þegar þeir segja að
Alþingi hafi ákveðið að láta
kosninguna í raun standa þrátt
fyrir ógildingu sjálfs Hæsta-
réttar Íslands, þá sleppa þeir að
geta þess að ekki fékkst meiri-
hluti fyrir athæfinu á Alþingi,
en minnihluti þess stóð að
þeirri gjörð. Þegar þeir ræða
við Jóhönnu Sigurðardóttur,
sem þykist vilja senda plaggið í
þjóðaratkvæði, er hún ekki
spurð út í einstök vafasöm at-
riði plaggsins og hvort hún
styðji þau.
Þegar fréttamaður sömu
stofnunar spyr Steingrím Sig-
fússon um aðförina að Land-
spítalanum segir hann án þess
að skammast sín að
þeirri stofnun hafi
verið „hlíft“ fram
að þessu og frétta-
maðurinn gapir
upp í hann. Þegar
hann segist ekki
hafa peninga til að bæta úr þá
hefur sami fréttamaður gleymt
því að fáeinum dögum fyrr gáfu
þau Jóhanna Háskólanum einn
og hálfan milljarð króna og
sögðust aðspurð myndu „finna“
peninga fyrir gjöfinni einhvers
staðar!
Væri Fréttastofa Ríkis-
útvarpsins rekin fyrir frjáls
framlög frá hluta almennings í
landinu þyrfti ekki að hafa orð á
því hve metnaðarlaus og mis-
notuð hún er. En íslenskur al-
menningur er neyddur til þess
að halda þessari starfsemi uppi.
Margur vildi svo sannarlega
verja sínum fjármunum í annað
og því miður verða sumir af
nauðþurftum vegna þess að fé
handa þessari ríkisstofnun er
togað út úr þeim. Því mætti
ætla að þessi „fréttastofa“
reyndi að standa undir nafni og
færa með verkum sínum rök að
því að svo rík þörf sé fyrir starf-
semi hennar að réttlætanlegt sé
að knýja fólk með valdi til að
standa nauðugt viljugt undir
miklum kostnaði við hana.
Metnaðarleysi og
misnotkun RÚV
ríður ekki við
einteyming}
Rannsóknarefni
Slóvakía ætlar aðundirstrika
sjálfstæði sitt í fá-
eina daga. Ríkið
unga vildi sýna sér
og sínum að hinu
unga fullveldi þess
hefði ekki verið
með öllu fargað
með aðild að ESB
og upptöku evru.
Þingið hafnaði því kröfum um
að Slóvakía myndi taka þátt í
að rukka þegna sína um veru-
legar fjárhæðir til að fjár-
magna glannaskap Grikkja.
En ESB er ekki brugðið þótt
Slóvakía hafi beitt neit-
unarvaldi sínu. Þeir vita að Sló-
vakía er smáþjóð, tæplega 10
sinnum fjölmennari en Ísland
og slíkar hafa bara neit-
unarvald í plati í evrusamstarf-
inu. Þingið verður því látið
kjósa aftur, sjálfsagt undir lítt
dulbúnum hótunum, rétt eins
og Írar fengu að kynnast eftir
að þeir höfnuðu Lissabonsátt-
málanum á sínum tíma.
Samkvæmt reglum þess
sáttmála er engin und-
ankomuleið fyrir þjóð úr evru-
samstarfinu. Það er heldur
ekki nein heimild til að henda
þjóð út úr samstarfinu.
En þá er þess að gæta að ef
stórþjóðirnar
tvær, Þýskaland
og Frakkland og
andlitslausu vald-
hafarnir í Brussel
telja nauðsynlegt
að gera það samt,
þá verða reglurnar
einfaldlega brotn-
ar. Þess vegna
lýsti Hague, utan-
ríkisráðherra ESB-ríkisins
Bretlands, evrusvæðinu sem
húsi sem stæði í ljósum logum,
en í því væri enginn neyð-
arútgangur. En það er ekki úti-
lokað að stórþjóðirnar muni
komast að þeirri niðurstöðu að
skásti kosturinn fyrir þær, og
evruna í bráð sé eftir allt að
horfa á vandræðaríkin verða að
efnahagslegri ösku.
Íslendingar eru löngu hættir
að vera hissa á því að óþjóðleg-
asti flokkur Íslandssögunnar,
Samfylkingin, vilji endilega að
þjóðin eigi örlög sín undir þeim
sem halda um snöruna sem
Grikkir dingla nú í. En það er
hins vegar nánast óskiljanlegt
að enn séu þeir til utan hins
pólitíska sértrúarsafnaðar sem
elta hann á röndum og láta
meðlimi hans, hugsjónasnauða
og pólitískt halta, leiða sig
blinda út í ógöngurnar.
Það er ekki annað
hægt en hafa ríka
samúð með Slóvakíu
sem er að átta sig á
að landið hefur farg-
að efnahagslegu
fullveldi sínu}
Slóvakía lætur glitta
í „sjálfstæði“ sitt
Þ
að er auðvelt að ætla sem svo að ef
hlutirnir séu sagðir nógu oft við
einhvern þá komi sú stund að
hann skilji það sem sagt er við
hann. En þessi kenning sem
hljómar svo vel og skynsamlega virkar
greinilega ekki alltaf. Hún virkar til dæmis
alls ekki ef sá sem talað er til er þingmaður á
Alþingi Íslendinga.
Þjóðin segir ítrekað við þingmenn sína,
stundum yfirvegað og stundum af óbeislaðri
heift: Við vantreystum ykkur. Við sam-
þykkjum ekki hentistefnu ykkar. Þið verðið
að breyta um vinnubrögð. Við viljum heið-
arleg stjórnmál. Öðruvísi stjórnmál.
Hvað gerir dæmigerður íslenskur stjórn-
málamaður sem fær þessi skilaboð? Hann fer
þangað sem hann kann best við sig, á stað
þar sem hann heyrir sjálfan sig tala og veit að verið er
að hlusta. Hann mætir glaðbeittur í viðtalsþætti í út-
varpi og sjónvarpi og fer með þulu sem honum finnst
sjálfum hljóma svo ljómandi sannfærandi: Alþingi þarf
að breyta vinnubrögðum sínum. Við þingmenn þurfum
að horfa í eigin barm og viðurkenna að ýmislegt má bet-
ur fara. Okkur ber skylda til að hlusta á rödd þjóð-
arinnar.
Svo breytist nákvæmlega ekkert. Og hvers vegna
breytist ekkert? Vegna þess að þegar þingmaðurinn
notar orðið „við“ þá á hann við „hinir“. Hann bíður stöð-
ugt eftir því að aðrir þingmenn taki umbreytingum og
er forviða þegar það gerist ekki. Honum finnst það
verulegt áhyggjuefni að þingmenn skuli
ekki hlusta á vilja þjóðarinnar og taka upp
ný vinnubrögð. Hins vegar er hann þess
fullviss að sjálfur þurfi hann ekki að breyta
sjálfum sér og vinnubrögðum sínum.
Þingmaðurinn heyrði það sem þjóðin var
að segja en hann skildi það ekki. Þingmað-
urinn áttar sig hins vegar á því þjóðin er
tilbúin að taka þá áhættu að kjósa ný öfl í
næstu kosningum. Honum hugnast það
ekki. Er hægt að álasa honum? Hvaða
þingmaður vill svosem missa vinnuna og
horfa upp á einhver ábyrgðarlaus trippi
taka við djobbinu, eins og gerðist í Reykja-
vík þegar Besti flokkurinn hrifsaði til sín
óánægjufylgið? Reyndar átti það víst að
kalla umfangsmikla ógæfu yfir borgarbúa
að grínistar og listamenn skyldu komast til
valda. En alls óvænt reyndust listaspírurnar búa yfir
ábyrgðarkennd og þær hafa farið vel með vald sitt. Sem
hlýtur að valda atvinnustjórnmálamönnunum áhyggj-
um. Þjóðin getur farið að fá alls kyns skrýtnar hug-
myndir bara vegna þess að Besti flokkurinn er að
standa sig vel. Kannski er þjóðin til í aðra svipaða til-
raun. Hvað gera stjórnmálamennirnar þá? Ætla þeir að
kalla kjósendur fífl?
Vænlegasti kosturinn fyrir þingmenn í erfiðri stöðu
er að taka sig á. Líta í eigin barm og breyta sjálfum sér.
Það er strit og púlvinna að breyta sjálfum sér og gera
sig að betri manni – og þar með betri vinnukrafti. En
það skilar miklu. Skilja þingmenn það? kolbrun@mbl.is
Kolbrún
Bergþórsdóttir
Pistill
Öðruvísi stjórnmál
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Afleiðinga efnahagskrepp-unnar sér víða stað. Áseinustu tveimur árumhefur dregið úr töku fæð-
ingarorlofs, sérstaklega meðal feðra.
Vísbendingar um þessa öfugþróun
komu fram á síðasta ári.
Frá 2004 fjölgaði feðrum sem
fengu greiðslur í fæðingarorlofi
jafnt og þétt til ársins 2009. Á árinu
2008 var fjölgunin 7,3% frá árinu á
undan. Á árinu 2009 fjölgaði þeim
hins vegar aðeins um 0,4% og svo
fækkaði feðrum sem fengu greiðslur
í fæðingarorlofi um 5,3% milli ár-
anna 2009 og 2010. Bráðabirgðatölur
um töku fæðingarorlofs á þessu ári
benda í sömu átt.
Engin merki um aukningu
Í fyrra fengu samtals 6.424 feður
greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði og
fæðingarstyrki en á fyrstu 4 mán-
uðum yfirstandandi árs höfðu 2.639
feður fengið greiðslur í fæðing-
arorlofi. Enn er of snemmt að full-
yrða út frá tölum þessa árs hvort
þeim heldur áfram að fækka sem
nýta sér rétt til að fara í fæðing-
arorlof en að sögn Leós Arnar Þor-
leifssonar, forstöðumanns Fæðing-
arorlofssjóðs, eru a.m.k. engin merki
um aukningu á umliðnum mánuðum.
Samdrátturinn er ekki eingöngu
vegna þess að færri feður fara í fæð-
ingarorlof, heldur taka sumir þeirra
orlofið í styttri tíma en áður. Með-
alfjöldi þeirra daga sem foreldrar
eru í fæðingarorlofi hefur skroppið
saman hvað karlana snertir.
Feður á vinnumarkaði sem nýttu
sér þennan rétt voru í fæðingarorlofi
að meðaltali í 97aga á árinu 2009, í 8
daga á árinu 2010 og 76 daga að
meðaltali á fyrsta ársþriðjungi yf-
irstandandi árs.
Þessi breyting hefur að sjálfsögðu
haft í för með sér að dregið hefur úr
útgjöldum vegna fæðingarorlofs. Í
frumvarpi fjármálaráðherra til fjár-
aukalaga, sem lagt hefur verið fram
á Alþingi, er fjárheimild Fæðing-
arorlofssjóðs vegna fæðingarorlofs
lækkuð um 1.213 milljónir kr. á
þessu ári. Í fjárlagafrumvarpi næsta
árs er einnig gert ráð fyrir minni
greiðslum sem þessu nemur.
„Útgjöld sjóðsins hafa lækkað
umtalsvert í kjölfar breytinga sem
gerðar voru á hámarksgreiðslum úr
sjóðnum árin 2009 og 2010. Fæð-
ingum hefur fækkað og dregið hefur
úr töku foreldra, einkum feðra, á
fæðingarorlofi sl. tvö ár,“ segir í
greinargerð frumvarpsins. Nú er
gert ráð fyrir að heildarútgjöld
Fæðingarorlofssjóðs verði rúmlega
8,4 milljarðar á þessu ári sam-
anborið við 9,2 milljarða í fyrra.
„Það hefur dregið úr fæðing-
arorlofstöku feðra alveg frá því
hrunið hófst, útgjaldreglunum var
breytt og hámarkið lækkað. Það
lækkaði mjög skarpt, var orðið 535
þúsund [á mánuði] í árslok 2008 en
það er komið niður í 300 þúsund í
dag. Þessi lækkun hámarks-
greiðslna og ástandið í þjóðfélaginu
almennt hefur væntanlega leitt til
þess að dregið hefur úr töku fæðing-
arorlofs, hjá feðrunum sérstaklega,“
segir Leó Örn.
Margir hafa áhyggjur vegna
ótryggs ástands á vinnumarkaði og
líklega hefur minni geta beggja for-
eldra til að hverfa frá störfum og
fara í fæðingarorlof sín áhrif, þar
sem því fylgir alltaf einhver tekju-
skerðing að leggja niður störf og
fara í fæðingarorlof.
90% feðra þegar best lét
Víðtæk réttindi til fæðingarorlofs
hér á landi hafa vakið athygli víða
um lönd. Nú hefur slegið í bakseglin.
„Um 90% feðra voru farin að nýta
sér einhvern rétt þegar best lét. Að
því vilja menn að sjálfsögðu stefna
að tryggja barni samvistir við báða
foreldrana,“ segir Leó Örn.
Njóta færri stunda
með foreldrunum
Morgunblaðið/Jim Smart
Börn Dregið hefur úr því að foreldrar taki fæðingarorlof á sama tíma en
fyrir 2009 voru um 70% foreldra samtímis í orlofi einhvern hluta tímans.
Í skýrslu um stöðu fæðing-
arorlofsmála sem velferðar-
ráðherra lagði fyrir Alþingi í
seinasta mánuði er m.a. fjallað
um áhrif mismunandi tekna á
hversu lengi feður taka fæðing-
arorlof. Fram kemur að feður
með hærri tekjur tóku yfirleitt
fleiri daga að meðaltali í fæð-
ingarorlof en feður með lægri
tekjur fram til seinni hluta árs
2009. „Samkvæmt bráða-
birgðatölum vegna barna sem
eru fædd, ættleidd eða tekin í
varanlegt fóstur árin 2009,
2010 og 2011 þá lítur út fyrir að
feður í öllum tekjuflokkum hafi
tekið færri daga að meðaltali í
fæðingarorlof miðað við árin á
undan og er fækkun daga mest
hjá feðrum sem eru með hæstu
tekjurnar. Breytingin hjá mæðr-
um er óveruleg milli ára,“ segir
þar. Voru t.d. feður sem höfðu
tekjur á bilinu 500-750 þús. kr.
á mánuði að meðaltali 108 daga
í fæðingarorlofi árið 2007 en
aðeins 80 daga í fyrra.
Færri daga
í fæðingar-
orlofi
ÁHRIF LAUNATEKNA