Svart á hvítu - 01.10.1977, Blaðsíða 15

vert að sjá að þessi litla sena virðist hafa að geyma
flestöll þemu og mótíf allra mynda þinna.
Hún var nú reyndar hugmynd að heilli mynd sem
ég var með á prjónunum. Kaspar Hauser kemur
bókstaflega út úr dimmunni, dvergar fara á kreik
þegar nóttin er dimmust og margar fígúrur mínar
koma frá hinni dýpstu nótt. Hin dimma nótt er í
myndum mínum.
Það fór ekki hjá því að mér fyndist hinn ástríðu-
fulli hrjúfi píanóleikur Kaspar Hausers þegar hann
lék Mozart sónötuna gefa til kynna að andi Moz-
arts væri einhvern veginn byrgður inni af sónötu-
allegro forminu sjálfu.
Einmitt, ég finn til svo mikillar samúðar þegar ég
heyri hvernig Bruno lék verkið. Þetta er alveg rétt.
Fólk fór yfirleitt að hlæja þegar hann spilaði það og
sagði: ,,Þetta erfáránlegt, fúsk.“ Og ég sagði ,,Nei,
þetta er mesti menningarviöburöur ársins, þetta er
ekki Bernstein eða von Karajan: þessi hræring,
þessi ómengaða geðshræring er menning. Þetta er
sönn menning, þetta er það sem menning er, og
þess vegna er hann stórkostlegur, það er hann."
Fólk skilur þetta ekki, en því mun skiljast.
í Kaspar Hauser eru tvær aðrar frábærar senur:
eyðimerkurdraumsenan þar sem Kaspari er sagt
að fjöllin séu aðeins ímyndun hans . ..
Og það að gamli vagnlestarstjórinn er blindur
. . . þaö er hans kostur, af því að það er ekki hægt
aö afvegaleiða hann. Hann bragðar á sandinum
eins og hann væri matur og leiðir fólkiö út úr eyði-
mörkinni af því aö hann er blindur. Þetta er kostur
hans...
Og svo senan við vatnið með svaninum ...
Og bátinum. Bátinn rekur þangað, honum er ekki
róið, þeir hættu að róa rétt utan við myndgeirann,
og hann bara rekur inn í myndina . . . í fimm nætur
samfleytt fórum við nióur aö vatni um þrjúleytið og
biðum þangað til fjögur, og alltaf vantaði eitthvað
upp á, viö þurftum þoku og það var hvergi nein
þoka. Svanurinn hvílist og tónlistin, sem er eftir
Albinoni . . . viö samstilltum tónlistina hreyfingum
fuglsins. Sjáðu bara hvernig svanurinn byrjar að
synda burt og hvernig tónlistin syndir með honum.
Fegurstu og bestu atriðin í myndum þínum eru
annaðhvort þögul („Heyrirðu ekki allsstaðar í
kringum okkur þessi skelfilegu óp sem menn kalla
þögn?“ — eru orðin sem birtast í byrjun Kaspar
Hauser) eða með tónlist sem virðist gefa til kynna
eins konar heyranlega þögn.
Þögn er mjög mikilvæg í Aguirre til dæmis. Við
vorum margar vikur að taka upp fuglaraddir, og ég
setti hljóðbandið saman úr átta segulböndum og
þaö er ekki ein einasta fuglsrödd sem sem hljómar
ekki eins og hún væri á sínum stað í Pólýfónkór. Allt
í einu er þögn. Og þegar þögn er merkir það að
einhver deyr á flekanum af því að þá hljóta indíánar
að vera í felum í trjánum, og allir fuglarnir hætta að
syngja. Allir eru svo hræddir að þeir byrja að æpa
og öskra og skjóta upp í loftið til þess að heyra ekki
þögnina.
Ég man líka eftir þessari einkennilegu, hávaða-
sömu þögn þegar hermaðurinn brjálast í
„Lífsmörk" og gengur um akurinn sem er fullur af
því sem manni virðist þúsundir vindmylla sem
snúast — ég held að þetta sé ein eftirminnilegasta
sena sem ég hef séð í kvikmynd.
Já, hún byrjar á þögn og svo kemur voða skrítið
hljóð. Ég tók upp lófatak 1500 manna eftir hljóm-
leika og brenglaði því meö elektrónískri tækni
þannig að það hljómar eins og viöarskellir. Hefurðu
nokkurn tíma lagt eyrun að símastaur í hvassviðri?
Sem börn kölluðum við það venjulega „engla-
söng". Það voru 10000 vindmyllur. Ég var spuróur
aö því hvaöa tæknibrellu ég hefði notað, en þaó var
bara venjuleg myndavél og svo þessi dalur með
10000 vindmyllum. Það er einmitt þetta sem ég var
að hugsa um í sambandi við nýju myndsvióin sem
ég er á höttunum eftir: Eitthvað sem er jafnvel
handan þess sem mann getur dreymt, eitthvað
handan drauma okkar.
Ég man líka eftir magnaðri senu í „Jafnvel
dvergar byrjuðu smátt“ þar sem sjást sóðalegar
hænur, þá pílviðartré, laufgað, í mistri; þá dvergar
með hjálma og prik sitjandi eins og smástrákar að
látast vera kóngar í steingarðinum ...
Sú sena finnst mér mjög góð. Það er ekki hægt
að útskýra áhrifin í orðum. Gaman að þú tókst eftir
þessu.
Og svo er fyrsta myndin í „Land myrkurs og
þagnar“ — skíðastökkvari sem flýgur gegnum
loftið og saklaus flöktandi rödd blindrar og
heyrnarlausrar konu sem segir „Þegar ég verð
snert skal ég stökkva“.
Ég bað konuna að segja þessa línu — hún hafði
aldrei séð skíðastökkvara — og ég sagði: „Þetta
verður mikilvægt fyrir myndina, þú skilur það
kannski ekki, en segöu þetta samt fyrir mig eins og
þú hefðir séö skíðastökkvara". Ég er ekkert fyrir
cinéma vérité, þoli það reyndar ekki; það er svosem
til hreinn sannleikur, en hann hefur líka ýmsar
víddir, og í kvikmynd eru margar víddir sem ná út
fyrir cinéma vérité sannleik. Þar fyrst fer málið að
verða spennandi.
í myndum þínum koma þessi nýju sannleiks-
form oft fyrir þegar tungumálið brotnar niður. Til
dæmis senan í „Lífsmörk" þegar hermaðurinn
hittir ungu sjálfhuga stúlkuna ...
Hermennirnir tveir eru í könnunarferð og hitta
fjárhirði sem gefur þeim að drekka. Og litla stúlkan
er þarna, og hann segir: „Dóttir mín hérna kann
varla að tala, það er svo einmanalegt hérna. Ég er í
burtu á næturnar, hjá kindunum, og kona mín á
daginn og tölum ekkert saman, svo að þótt hún sé
sjö ára gömul þá kann hún varla að tala. Stundum
lærir hún fáein orð í þorpinu þegar hún fer að
heimsækja frænku sína.“ Og svo allt í einu vill
faðirinn sanna að það sé allt í lagi með dótturina og
segir við hana: „Farðu með vísur fyrir herra-
mennina, ha?“ Og stúlkan byrjar að fara með vísur
en allt í einu hættir hún, missir málið og fer að toga
í pilsið sitt í örvæntingu, svo æst verður hún. Þetta
eru vísur sem ég orti sjálfur um kindur, 98 kindur í
Lasithi fjallgarðinum á Krít, og ein þeirra týndist.
Vísan er svona: „Fljótar, kindur, fljótar, yfir fjallinu
sveima gammarnir". Og hún man ekki orðið
„gammarnir" og hikar þegar þar er komið.
Það skiptir miklu að hún missir málið rétt áður en
hermaðurinn brjálast. Þetta sama henti mig
13