Svart á hvítu - 01.10.1977, Blaðsíða 59

efnahagsforma, og viö slík skilyrði, sem og raunar
önnur, væri fráleitt að kefjast einsleitra (homogen)
bókmennta.
Þessar kenningar hlutu í fyrstu lítið andsvar.
Tveggja annarra hópa er mikilvægt að geta
vegna þess að listrænt leika þeir stórt hlutverk í
byltingunni. Það er annars vegar hópur breyttra
landamerkja, Smena Vekh, undir forystu Ustryal-
ovs, og hins vegar symbolistar.
Smena Vekh voru útlagar, og áttu margt sam-
eiginlegt meö samferðamönnunum. Hugmynda-
fræðilega eru þeir haldnir stórrússneskum hroka.
Ustryalov segir byltinguna góða, að því leyti að hún
er rússnesk, en vábrestir hennar eru þeir að stór
hluti leiðtoganna eru gyðingar og auk þess er hún
alltof þjóðfélagsleg. Þeir eru hrifnir af NEP-stefn-
unni sem leið frá byltingunni.
Symbolistar sjá hið fullkomna í byltingunni,
fagna hinu austræna, hafa andúð á vestrinu. Þeir
töluðu um „austræna túlkun á marxismanum."
Þeir þrír hópar sem hér hefur lítillega verið drepiö
á, tengjast allir byltingunni á eigin forsendum. Hún
fellur eins og steinrunnið kerfi oní blekkingar
þeirra. Allir þessir skólar nutu vinsælda, og að
minnsta kosti tveir þeirra gera ráð fyrir sjálfsþurftar
rússlandi í andlegum og efnalegum skilningi.
Þannig birta þeir bókmenntalegan grundvöll þess
er síðargekk undir heitinu „Sósíalismi í einu landi".
Sú kenning á mun meira skylt viö austrænt mikil-
Kasimir Malevich, „Englendingur í Moskvu", 1914.
mennskubrjálæði en marxisma, enda hefur hún
æ síðan verið haldreipi skrifræðisins.
Krafan um flokkstjórn á listum fer að heyrast upp
úr 1922. Hún átti sér marga talsmenn innan Ör-
eigamenningar. Henni var ekki lengur ætlað það
menningarlega sjálfstæöi sem hún hafði markað
sér í upphafi. 1923 er „Októberhópurinn" stofn-
aður. Hann var nátengdur flokknum, og tímariti
hans, NA POSTU, Ijá margir flokksmenn nafn sitt.
í febrúar 1924 sendir Októberhópurinn frá sér
ávarp, þar sem hamrað er á pólitísku inntaki bók-
mennta og krafist öreigamenningar. Sama ár koma
fram kröfur um opinber afskipti í andlegum efnum.
Búkarin segir flokkinn eiga að hafa stefnu „á öllum
sviðum hugmyndafræðilegs og andlegs lífs, jafnvel
í stærðfræði".10
1925 veröur andstaðan við nútímalegar til-
hneigingar meiri og með fyrstu 5ára áætluninni
fylgir ályktun til rithöfunda, þar sem séreðli lista er
viðurkennt en krafist félagslegrar forystu.11
Varkárni skrifræðisins viö að hrinda endan-
legum markmiðum sínum í framkvæmd má e. t. v.
rekja til tilvistar vinstri andstöðunnar, sem hélt á
lofti kröfum um frelsi listarinnar. Samfara upplausn
hennar og minnkandi andstöðu innan flokksins,
gefst hinu staliniska skriffræði færi á að ná valdi yfir
andlegri sköpunarstarfsemi, og setja fram fárán-
legar kreddur sem leiðarljós listamanna, kreddur
sem að lokum leiða til þeirrar niðurstöðu er Henry
Avron lýsir í bók sinni Marxist Esthetics. Hann
segir: „Hrein og einföld dýrkun á flokks-
ákvörðunum fær hið viðhafnarmikla heiti sósíaliskt
raunsæi og er fagnað sem sigurvissu skrefi fram á
við, en rithöfundar sem sýna hið minnsta sjálf-
stæði, jafnvel af meinlausustu gerð eiga strax á
hættu að vera brennimerktir af pólitískum yfirvöld-
um sem formalistar."12
TILVITNANIR
’ Leon Trotsky. Literature and revolution, Ann Arbor Paper-
back bls. 127.
2 Sama rit bls. 129— 130.
3 sama rit bls. 131
4 sjá J — M Chauvier, Sólsénitsín — pólitískt mat, T.M.M.
3—4 '75.
5 Trotsky, sama rit bls. 165.
6 sjá G.M. Hyde Russian Futurism, Modernism (Penguin)
7 Trotsky, sama rit, bls. 145.
8 Trotsky, sama rit, bls. 146.
9 ívitnun úr E.H. Carr, Socialism in one country II. bls. 89.
10 sama rit bls. 92.
11 sjá Henry Avron, Marxist Esthetics, bls. 68-69, Cornell un-
' iversity press.
12 sama rit bls. 69—70.
HEIMILDIR:
Valdimar Majakovsky, Ský í buxum, Helgafell 1965.
Valdimar Majakovsky, Poems, Progress Publishers Moscow
Árni Bergmann, Valdimar Majakovsky, T. M. M. 4.1960.
C. M. Bowra, The futurism of Mayakovsky, í The Creative Exp-
eriment.
E. H. Carr, Socialism in one country I
E. H. Carr, Socialism in one country II
Henry Avron, Marxist Esthetics, Cornell university Pres
G. M. Hyde, Russian futurism, í Modernism (Prenguin)
Camilla Gray, The Russian Experiment in Art Tand
Leon Trotsky, Literature and Revolutin
Shklovsky, Mayakovsky and his Circle. Pluto Press.
55