Svart á hvítu - 01.10.1977, Qupperneq 45

Lísa, en þar að auki er hún dæmigerð manneskja
sem lendir í kvörn auglýsinga og áróðurs og verður
fjarstaddur fjölskylduvinur hvers heimilis þar sem
mótstaöan gegn áróðri er engin. Andy Warhol
þrykkti andlitsmynd af Marilyn Monroe í blokkir eins
og frímerki, Joe Tilson stækkaði upp bros hennar,
freistandi og bjóðandi og dularfullt (og má þar enn
vísa til Mónu Lísu), Salvador Dali blandaði saman
andliti hennar og Maó formans, — og svona mætti
lengi telja.
Þótt frægð Mónu Lísu og Marilyn Monroe sé
ævintýri líkust og tilstandið í kringum þær hafi or-
sakað ófáar sálarbólgurnar hjá aðdáendum þeirra,
þá er hitt merkilegra hversu saklausir borgarar
ánetjast draumnum um tilveruskipti, þeir ímynda
sig í hlutverkum frægra persóna, kljúfa persónu-
leika sinn eða leysast upp eins og glundur, — þessi
furðulegu fyrirbæri eru að nokkru á dagskrá í bók-
inni HARRY THE CAVEMAN.
Af svipuðum toga og þær stöllur Móna og Maril-
yn er hinn ilmsmurði súkkulaðistrákur kvikmynd-
anna Gregory Peck, nú kominn að fótum fram.
Hvað er eðlilegra en aó hann hljóti svipaða með-
ferð og Móna Lísa? og þá ekki síður litli guli
kjúklingurinn (Litla gula hænan?), litli blái hundur-
inn og litli græni fiskurinn, persónur úr lygisögum
barnanna, ævintýrunum.
Einar Guðmundsson íslenzkaði söguna um
HARRY THE CAVEMAN, felldi aftan af henni tutt-
ugu blaðsíður og bjó henni stað í næsta skáldverki
sínu sem kom út fimm árum síðar.
Lablaða hérgula
Skáldsagan LABLAÐA HÉRGULA er þverskurð-
ur af 16,5 sm þykkum handritabunka sem höf-
undurinn skrifaði á árunum 1969—73. í for-
málanum er ágæt lýsing á vinnubrögðum við
samningu prenthandrits, en athygli vekur að skír-
skotað er til skúlptúrs, gefið er í skyn að verkiö sé
myndrænt, — og skal ekki borið á móti því hér.
Lesandinn getur því ímyndað sér höfundinn við
pappírshnífinn þar sem hann sker handritabunk-
ann í tvennt langsum eöa þversum og stillir honum
síðan upp skoðandanum til yndis. í þessu felst við-
vörun til lesandans um aó hér komi texti sem sé
öðruvísi en annar. Og viðvörunin er ítrekuð strax í
fyrstu máisgrein upphafskaflans:
„Þannig gerast ævintýrin: Gamla blinda konan
stóð við Ijósastaur og hlustaði eftir bílaumferð um
Qötuna. Þá bar að unga manninn sem útskýringar-
laust bauðst til að fylgja henni, gömlu blindu kon-
unni, yfir götuna."
En það skiptir kannski engu máli hvort Einar
Guðmundsson vill leiða ráðvilltan lesandan um
frumskógartexta bókarinnar, áður en varir eru
menn flæktir innan um alls konar gróður þar sem
sífellt er skipt um svið. Ungi maðurinn og gamla
blinda konan Ijúga hvort að öðru og heyja með sér
sérkennilegt ,,Einvígi“ í samræðuformi, t. d.:
,,Sá sem sefur meó opin augu hefur engin
augnalok, sagði gamla blinda konan.
Hugsanir sem leiftra um nótt lýsa ekki endilega
upp umhverfi þess sem hugsar, sagói ungi maður-
inn.
Framtíöin er handa þeim sem nenna að leggja sig
eftir henni, sagöi gamla blinda konan."
Og stuttu síðar:
„Aðstæður eru síbreytilegar sérstaklega þegar
þæreru síbreytilegar, sagöi ungi maðurinn.
Rétta lausnin hittir ekki ævinlega beint í mark,
sagði gamla blinda konan.
Venjulega dynur ógæfan yfir þegar verst gegnir,
sagði ungi maðurinn."
í svona smábrotum getur óvanur lesandi nú-
tímaskáldverka fundið fastan punkt til að standa á,
hér finnur hann ýmsar skírskotanir til þekkjanlegs
veruleiks eða gamalla frasa, — og höfundurinn
hefur kannski freistazt til að hjálpa honum yfir
erfiðasta hjallann?
í þessum kafla bókarinnar kemur til sögunnar
fuglinn skógarþröstur, sex eggja faðir og talar
mannamál. Hann kynnir unga manninn fyrir Tarz-
ani apabróóur konungi frumskóganna, sem
klæddur þykkri kuldaúlpu situr á bekk í lysti-
garðinum. Taka þeir tal saman og ræða sérstak-
lega um höfund Tarzanbókanna, Edgar Rice Burr-
oughs, og þann svívirðilega sadisma sem viðgekkst
í Hollywood í kvikmyndabransanum. í þessu sam-
tali læöir Einar Guömundsson smáskoti í textann
og virðist ætlað bókmenntalegum afturhalds-
seggjum eða þeim nýjungamönnum sem vita ekki
hvað þeir gera:
,,Þú mátt sannarlea þakka þínum sæla að hafa
fæðst fyrir tilurðartíma „nýju skáldsögunnar" sagði
ungi maðurinn.
Ég ætlaði einmitt að víkja að því atriði. Edgar var
það slunginn að láta sér detta í hug þann mögu-
leika að drekkja mér í einhverju nýju byltingar-
kenndu bókmenntaformi. En hann hitti aldrei á
neitt nýtt byltingarkennt bókmenntaform og vissi
auk þess mæta vel að Ameríka mundi ekki sætta
sig þegjandi og hljóðalaust við neinar hundakúnstir
sagði Tarzan apabróðir konungur
frumskóganna.“
LABLAÐA HÉRGULA skiptist samkvæmt eðli
sínu í marga ólíka þætti, en frásagnarhátturinn er
sjálfum sér samkvæmur frá upphafi til enda og hver
kafli vísar í smáatriðum á annan, stíllinn er mjög
persónulegur og hæfir efninu fullkomlega, og eftir
nokkra lestra verður heildarmyndin órofin í huga
manns. Jafnvel MJÚKU LJÓÐIN sem virðast utan
samhengis eru bergmál frá HARRY THE CAVE-
MAN (sjá bls. 40 í LABLÖÐU HÉRGULU) og eiga
sér samsvörun í HALLÓ, ávarpi stjórnanda Bezta
Geimskips í Heimi sem hann flytur jarðarbúum.
MJÚKI KAFLINN skiptist í 115 atriði, þar af eru
mjúku Ijóðin fjörtíu og eitt, og kemur hér skýrt fram
hvernig höfundurinn klæðir ádeiluna í gaman-
saman búning:
„9. Einhver þarf að taka ákvörðun um hvort hann
eigi að ganga eitt skref fram á við eða eitt skref aftur
á bak. Ef hann ákveður að ganga eitt skref fram á
vió en kemst síðan að þeirri niðurstöðu að bezt að
færa sig til baka sem nemur einu skrefi ber það vott
um ríka tilhneiginu til að hjakka í sama farinu."
41