Birtingur - 01.06.1962, Page 5

hafði þegar búið um sig í landinu, er megin-
straumar suðrænnar, kirkjulegrar listar tóku að
sækja á. Hefð þessi hefur verið svo vel grund-
völluð, að hún megnaði fyllilega að umbreyta
hinum erlendu áhrifum og steypa þau í íslenzkt
mót.
Rómanski stíllinn myndaðist af samruna suð-
rænna klassisk-býzanskra áhrifa, sem bárust hing-
að norðureftir, aðallega um Frakkland og Eng-
land, og þeirrar norrænu listhefðar sem fyrir var.
Fyrst í stað berast áhrif þessi með innfluttum
kirkjugripum, og má sjá það af Kristnisögu og
fleiri heimildum, að oddvitar liins nýja siðar
höfðu með sér slíka gripi, róðukrossa og reykelsis-
ker. Þegar lengra líður, verða hinar miklu list-
iðnaðarborgir Dinant og Limoges mjög áhrifa-
drjúgar á norræna kirkjulist, hin síðarnefnda
vegna smeltra gripa, sem við eigum enn nokkra.
Smám saman taka íslenzkir listamenn þó að
smíða gripina sjálfir, — þeir hafa hina aðfluttu
muni að fyrirmyndum, en móta smíð slna æ
meir eigin smekk. Á 12. öldinni eru íslenzku sér-
kennin orðin svo sterk, til dæmis á kaleiíkun-
um, að ekki verður á þeim villzt. Þegar smfða á
skrínið mikla og dýra yfir helga dóma Þorláks
Þórhallssonar biskups, þykir ekkert sjálfsagðara
en fá til þess íslenzkan mann, Þorstein skrínsmið,
og hinum sama er jafnframt trúað fyrir því að
gera mikla brík yfir háaltari Skálholtsdómkirkju.
Annar listamaður f þjónustu Páls Jónssonar,
Margrét hin haga, smíðar gersemar úr rostungs-
tönn, sem m. a. eru gefnar erlendum biskupum.
En það er ekki aðeins á sviði kirkjugripa, held-
ur og hinnar kirkjulegu myndlistar, sem íslenzkir
listamenn fara nú að láta til sín taka. Páll biskup
lætur reisa stöpul við kir.kjuna í Skálholti og kap-
ellu uppi í stöplinum, sem hann helgar Þorláki
fyrirrennara sínum. Síðan lætur hann Atla prest
skrifara sinn penta hann innan myndum, allt
ræfur og svo bjórinn, en tjalda allan hinn neðra,
vel og fagurlega, eins og segir í sögu Páls, sem
telja verður góða heimild, svo sem sannaðist á-
joreifanlega við uppgröftinn í Skálholti á árun-
um, er steinþró Páls kom í ljós. Skrifarar hafa
einnig haft jrann starfa að myndskreyta bækur,
og er jrví ekki óeðlilegt að Atli veldist til þessa
verks.
Af máldögum má ráða, að margar kirkjur hafi
brátt gengið hér eftir, og sennilega hafa jrær höf-
uðkirkjur verið fáar á landinu, sem ekki voru
annaðhvort skreyttar innan máluðum myndum
eða tjaldaðar saumuðum eða steindum klæðum,
nema hvorttveggja væri. Hefur þannig hin forna
hefð, að mála eða tjalda innan skálana, færzt yfir
á kirkjuhúsin og um leið tekið á sig nýjan blæ,
bæði hvað snerti myndefni og stíl.
Hannyrðirnar hafa einnig breytzt á sömu leið.
Nú saumuðu konur ekki lengur á refla sína
„rekka búna, hjördrótt, hjálmdrótt, hilmis
fylgju“, eins og Guðrún Gjúkadóttir forðum,
heldur sögu Maríu meyjar og heilagra manna. í
Jóns sögu Ögmundssonar segir frá Ingunni Arn-
órsdóttur sem var í Hólaskóla og svo var vel
latínulærð að hún rétti latínubækur og kenndi
BIRTINGUR
3