Birtingur - 01.06.1962, Side 32

stað sósíalisma, en ekki eiginhagsmuni og metorð.
En þótt Lenín héldi þannig fram málstað mál-
frelsis, þá var samt sem áður ekki þar með sagt,
að hver sem er mætti segja hvað sem er: „Bók-
menntir eiga að vera flokksbókmenntir", „blöðin
eiga að vera málgögn flokksins". Og hann setur
fram hið fræga kjörorð: „Burt með óflokks-
bundna rithöfunda!" (bls. 27).
AfstaðaLeníns var tvíbent: Annarsvegarhélthann
fram málfrelsi, hins vegar rétti flokksins til að
einoka bókmenntir. Þegar hann varð æðsti valda-
maður Rússlands var afstaða hans mjög hin sama.
í viðræðum við Klöru Zetkin (1920) segir hann:
„Sérhver listamaður, sérhver sem lítur á sig sem
listamann, hefur rétt til þess að skapa frjálst, sam-
kvæmt hugsjón sinni, óháð öllum og öllu.“ *)
Lenín fordæmir nútímalist, en leggur ekki til að
Iistamönnum verði útrýmt. I-Iann kveðst blátt
áfram ekkert gaman hafa af þessu (og virðist
áskilja öðrum rétt til að njóta nútímalistar): „Ég
get alls ekki álitið verk expressionisma, fútúrisma,
ikúbisma og annarra „isrna" vera æðstu tjáningu
listrænnar snilli. Ég skil þau ekki. Þau veita mér
enga gleði", (bls. 13).
En með þessu er sagan aðeins hálfsögð. Lenín
segir f sama viðtali: „En skiljanlega erum við
kommúnistar. Við getum ekki haldið að okkur
höndum og látið óhefta óreiðu viðgangast. Við
verðum að stjórna þessari hreyfingu alveg eftir
*) Klara Zetkin: Minningar um Lenín. Moskva 1955,
bls. 13.
áætlun og móta árangur hennar" (bls. 13). „Hið
fagra ber að varðveita, taka það til fyrirmyndar,
ganga út frá því, jatnvel þótt það sé „gamalt".
Þessum síðustu ummælum var beint gegn „pró-
letkúlt“-hreyfingunni, sem Lenín gagnrýndi
harðlega. Samt fengu áhangendur hennar að iðka
list sína óáreittir, meðan Lenín lifði.
Þótt Lenín þræði þannig bil beggja f ummælum
sínum um listir, eru engin orð eftir honum höfð
um að launaðir starfsmenn rlkisins skuli hafa
einkarétt á að iðka listir samkvæmt formúlum
Flokksins og Æðsta stjórnanda hans — og öllum
öðrum tilraunum til listiðkana skuli útrýmt.
En eftir andlát Leníns (1924) rann þróunin f
þessa átt. Hin frjálslyndu ummæli hans um listir
gleymdust þá brátt.
Valdimar Majakofskí (f. 1893) var um þetta bil
fremsta skáld byltingarinnar. Vart mun nokkurt
skáld annað hafa komizt nær því að framkvæma
hugmyndir Leníns um listir, enda orti Majakofskí
mikið kvæði um Lenín. Majakofskí var hispurs-
laus, einlægur, hreinskilinn, blátt áfram, skap-
heitur, gamansamur, háðskur, óháður öllum og
öllu, en þó eldlegur kommúnisti.
Árið 1926 (tveim árum eftir dauða Lenfns) sagði
Majakofskí:
„Hverja viku, hvem dag ónýtir sægur
embættismanna byltingarþrumur októbers.
Og bakhluta margra þeirra
prýða hnappar, greyptir emi frá því fyrir febrúar." *)
*) V. Majakofskí, Stíkotvoréníja, III., 60, Leníngrað
1955. Tvíhöfða öm var skjaldarmerki keisarans.
30
BIRTINGUR