Birtingur - 01.06.1962, Side 36

hann átt von á því, að hann yrði einhverja nótt-
ina að ganga á fund ókunnra örlaga í fylgd ein-
kennisbúinna fulltrúa Valdsins. Hvert spor út á
bannsvæði óleyfðra hugmynda var refsiverður
glæpur.
Almenningur gat enga rönd við reist. Engin sam-
tök voru í landinu önnur en þau, sem valdið
bauð. Eftir því sem ógnarstjórnin færðist í auk-
ana óx óánægjan, en það liafði aftur í för með
sér enn harðari ógnarstjórn, svo að allt færi ekki
úr böndunum.
Frelsi var í rauninni mest innan fangabúðanna.
Þar ríkti ekki ótti um handtöku, þar var hægt
að ræða frjálslega um hvaðeina. Og þvf voru og
minni líkur fyrir þvf að nokkrum yrði hleypt
þaðan út eftir því sem fjölgaði í þeim: Hefði
þeim 20 milljónum manna, sem voru innan múr-
anna verið blandað við samfélag manna utan
þeirra, hefði það haft gerjun í för með sér, sem
valdhafarnir vildu gjarnan vera lausir við.
En listin leið ekki undir lok. Valdhafarnir þurftu
á list aö halda Lil aö skýla nekt sverösins. Og þeir
gerðu vel við þá listamenn, sem voru þeim að
skapi.
Eftir að RAPP var leyst upp var það eftir sem
áður skylda allra, sem fengust við að festa orð
á pappír eða liti á léreft að stuðla að framkvæmd
fimmáraáætlunarinnar. En óbeit RAPP-sinna á
gömlum formum var bönnuð. Listrænan áróður
fyrir fimmáraáætluninni átti að klæða f þau form
listar, sem ritskoðun flokksins tók góð og gild
fyrir byltingu. Sósíalistískur realismi táknar því
ekki aðeins að listamenn verða að yrkja að vilja
Valdsins, heldur og í gamaldags, venjubundn-
um formum. Öllum árangri af starfi vinstri sinn-
aðra listamanna frá því um aldamót var hent
fyrir borð. ÖIl nútímalist var lögð í bann. í öll-
um listgreinum voru formnýjungar bannaðar.
Listin átti að vera fyrir fólkið og því aðgengileg,
því að fólkið skildi ekki annað en það sem var
gamalt og löngu þekkt.
Leikhús Meyerholds skapaðist og leið undir lok
við þessar aðstæður.
3. Vsevolod Meyerhold
Vsevolod Emíljevits Meyerhold fæddist í borg-
inni Penza 18.1.1874, og var faðir hans kaup-
maður. Árið 1895 hóf hann nám við lögfræði-
deild Moskvuháskóla, en þegar næsta ár hóf
liann nám 1 leiklist hjá hinum fræga leikstjóra
V. í. Némírovits-Dantsénko. Frá árinu 1902 starf-
aði Meyerhold sem leikari og leikstjóri við ýms
leikhús í Rússlandi, m. a. við Listaleikhúsið í
Moskvu, Kommisarzevsku-leikhúsið og Alexand-
rínskí-leikhúsið í Sánkti-Pétursborg og við ýms
önnur leikhús víða um Rússland. Árið 1913 setti
hann á stofn eigið leikhús. Þar vann hann að
eigin uppsetningum og kenndi ungum leikstjór-
um og leikurum. Er októberbyltingin brauzt út
árið 1917 varð hann eldheitur stuðningsmaður
hennar og gekk í Bolsivikkaflokkinn. Árið 1920
varð hann aðalleikstjóri leikhúss í Moskvu, sem
frá árinu 1923 gekk undir nafninu „Leikhúg
Meyerholds", TÍM.
34
BIRTINGUR