Birtingur - 01.06.1962, Blaðsíða 43

til atlögu gegn Sostakovits eftir það. Hann hafði
borgið lífi sínu.
Hinir opinberu tónlistargagnrýnendur voru látn-
ir kveða upp þann dóm, að hér væri um gott
verk að ræða, sem teldist til sovétlistar, og var
symfónían túlkuð samkvæmt því.
Seinni heimsstyrjöldin breytti sambúð Valdsins
og listamanna. Stalín og pótintátar hans, sem
böfðu komið mörgum fremstu listamönnum Sov-
étríkjanna fyrir kattarnef, áttu nú í vök að verj-
ast fyrir ofurefli erlends árásarhervalds. Innbyrðis
barátta var lögð á hilluna, listamenn — sem og
aðrir borgarar — lögðu allt af mörkum til þess að
sigra óvininn. Sostakovits dvaldist í Leníngrað
þar til í september 1941, og á því ári samdi hann
eitt frægasta verk sitt: Leníngrað-symfóníuna, nr.
7, op. 60. Nú var ckki lengur spurt um, hvort tón-
skáldið var í ónáð eða ekki. Hann hafði samið
verk, scm stuðlaði að því að herða upp hugi
manna f baráttunni gegn óvininum, og það
nægði til að Sostakovits fékk að starfa óáreittur
að kalla til stríðsloka. Auk margra smærri verka
samdi hann óperuna „Fjárhættuspilararnir" eftir
sögu Gogols. Hann mun jró ekki hafa lokið við
hana, en taldi hana samt sérstakt verk, op. 63.
Árið 1943 kom 8. symfónían, og tekur tónskáldið
j^á aftur upp hið tragíska tema, og voru óbóta-
skammirnar ekki sparaðar við hann í blöðum og
tímaritum.
Á árunum 1945—1948 samdi Sostakovits nokkur
ágæt verk, og ber þá helzt að nefna 9. symfóníuna
1945. En á Jjessum árum gekk Zdanoff berserks-
gang gegn sovézkri list og listamönnum. Árið
1948 var röðin komin að tónlistarmönnum, og 10.
II. jrað ár birti hann tilskipun, sem fordæmdi
harðlega flest af beztu tónskáldum landsins, með-
al þeirra Sostakovits, Prokoféff, Khatsatúrjan.
Voru þeim öllum valin hin liæðilegustu nöfn,
ekki sízt þó Sostakovits.
Þessi árás hins æðsta yfirvalds táknaði, að enn
var Sostakovits fallinn í ónáð. Hljómleikastjórar
og forstöðumenn hljómleikasala forðuðust að
flytja verk hans, enginn gat vitað nema það hefði
hættu í för með sér. Dauðasynd Sostakovits var:
Módernismi, en hann átti að hafa gegnsýrt síð-
ustu verk lians ásamt með formalisma.
Um þetta tímabil í ævi Sostakovits segir ævisögu-
ritari hans, Rabínovits: „Sostakovits tók mjög
nærri sér hina jmngu gagnrýni Kommúnista-
Ilokksins. Hann gat ekki verið og var ekki á önd-
verðum meiði við hana. Hann hafði skilið mikil-
vægi hinnar opinberu fordæmingar á óperu hans
„Lafði Makbeth" og á ballettinum „Tæri lækur-
inn“ árið 1936 og gerði sér aftur ljóst, á árunum
fyrir 1950, að enn á ný hafði hulu verið svipt af
vissum röngum tilhneigingum í tónsmíðum
hans.“ *)
Sami höfundur skýrir frá því, að tilskipun Zdan-
offs liafi valdið Sostakovits erfiðri innri baráttu
(bls. 114) .
En samt reyndi Sostakovits að vinna bug á þess-
*) D. Rabinovich: Dmitry Shostakovich, Composer.
Moskva 1959, p. 114.
BIRTINGUR
41