Birtingur - 01.06.1962, Page 45

verkum sínum og voru „allir í heild nefndir full-
trúar fyrir andþjóðlega formalistastefnu". Hrús-
joff skipar síðan svo fyrir, að óréttmæt ókvæðis-
orð um þessi tónskáld skuli falla úr gildi.
Ástæðuna til þessa ófagnaðar skýrgreinir Hrús-
joff þannig: „Nokkrir rangir dómar nefndrar til-
skipunar báru vott um geðþóttafulla afstöðu af
hálfu Stalíns til listsköpunar og einstakra lista-
verka.“ Ábyrgð á því, að hafa haft „mjög neikvæð
áhrif á Stalín í þessum málum“ báru skelmarnir
Molotoff, Malénkoff, Bería (en ekki Zdanoffl).
Hverju erum við nú nær við þessa nýju tilskipun
Hrúsjoffs? Annars vegar heldur hann því fram,
að Stalín, Molotoff, Malénkoff og Bería hafi haft
rétt fyrir sér að fordæma og úthúða beztu tón-
skáldum þjóðarinnar, en hins vegar hafi þeir
ekki haft rétt fyrir sér, er þeir kváðu upp nokkra
þunga dóma yfir þeim. í raun hafði þessi tilskip-
un að ví’su þau áhrif að rýmka örlítið sköpunar-
frelsi tónskálda, en samt sem áður var og er póli-
tíkin mjög hin sama, Hrúsjoff þarf að sanna að
fyrirrennari hans hafi verið hinn versti óbóta-
rnaður (sem hann og óneitanlega var) til þess að
eiga auðveldara með að slá sjálfan sig til riddara
á sínum andstalínska stalinisma,
Frá þessum tíma hefur sambúð Sostakovits við
Valdið verið árekstralaus. Meir en það — hann
hefur orðið að nokkurs konar opinberum siða-
meistara í tóns'káldahóp, og því birtast öðru
hvoru leiðinlegar greinar undir nafni hans í
Prövdu.
Svo gæti virzt sem hann hafi unnið orrustuna.
En það er phyrrosarsigur. List hans hefur misst
hinn beitta brodd. Ævi hans hefur verið hrikaleg
átök við valdið, barátta fyrir að mega lifa og tjá
hug sinn allan í listinni. Beztu verk sin samdi
Sostakovits einmitt í hita þessarar baráttu — verk,
sem lýstu örbirgð og örvæntingu, gleði og ham-
ingju, sorg og harmi hans sjálfs og þjóðarinnar
allrar, — verk, sem hafa gert Sostakovits að ein-
um hinna mestu snillinga meðal tónskálda okkar
aldar.*)
5. Andréj Zdanoff
Skömmu eftir byltinguna kvað rússneski bolsi-
vikkaflokkurinn upp úr um þá stefnu, að listum
og bókmenntum skyldi beitt fyrir áróðursvagn
flokksins. „Almenn menntun — í skóla og utan
(hér með talin listmenntun: leikhús, tónleikar,
kvikmyndahús, sýningar, myndir) . .. eiga að vera
nátengd kommúnistískum áróðri. Engin form
vísinda og lista eru til, sem ekki eru tengd hin-
um miklu hugmyndum kommúnismans og hinu
óendanlega margvíslega starfi að stofnun sósíal-
istísks efnahagslífs." **)
Tveim árum eftir að RAPP var leyst upp (1934)
*) Sostakovits var heiðursgestur á tónlistarhátíðinni í
Edinborg í ár. Þar flutti t. d. Galína Vísnéfskaja og
hljómsveit undir stjórn ígor Markevitsch tvær aríur
úr „Lafði Makbeth frá Mtsensk". Að flutningi þeirra
loknum kom tónskáldið fram á pallinn, og var hrifning
áheyrenda slík, að fagnaðarlátum ætlaði aldrei að
linna.
**) KPSS v rézoljútsíakh, I., 451. Moskva 1954.
BIRTINGUR
43