Birtingur - 01.06.1968, Blaðsíða 24

einsog Max. Planck, Einstein, Heisenberg.
Vísindin eru grein af heimspekinni. Þetta barn
heimspekinnar hefur orðið að risa nú á tímum
sem vill deyða föður sinn og móður, heim-
spekina. Þessir miklu hugsuðir sem ég nefndi
þeir vildu setja vísindin á sinn rétta stað, á
sinn bás. Nú virðist ekki lengur eiga við að
lýsa hrifningu og undrun sinni á þessum vett-
vangi, samt er þetta inni í manninum. Áður
gat vísindamaðurinn orðið skáldlegur. Þá gat
vísindamaðurinn nálgast sitt efni með líkum
hætti og listamaðurinn með hjartslætti og
skáldlegum huga. Nú er hættan á því að hann
verði bara staðreyndasafnari, factfinder. En
Heisenberg minnir á að maðurinn stendur
aðeins andspænis sjálfum sér, der mensch steht
nur sich selbst gegeniiber. Hvað um hlutverk
hans að túlka reynsluna, alla reynsluna? Áður
sagði vísindamaðurinn frá því með persónu-
legum hætti, þeim áhrifum sem hann varð
fyrir sjálfur, nú verður slíkt varla birt í vísinda-
ritum. Það hefur orðið mikil bylting á þessari
öld. Fyrrum stóð skoðandinn sjálfstæður í
náttúrunni og athugaði hana, það sem fór
fram í náttúrunni. Nú er hann orðinn sjálfur
hluti af sjálfri skoðunarathöfninni, jafnvel
með hinum flóknustu tækjum, innlimaður í
sjálfa skoðunina.
Ég spurði hvort vísindaiðkanir hans hefðu
ekki mikil áhrif á myndlist hans.
Hann sagðist vinna mestan hluta vikunnar við
sínar vísindaiðkanir og væri því svo ánetjaður
að það færi ekki hjá því að það starf hefði
mikil áhrif á alla skynjun hans og viðhorf
sem hlyti svo að koma fram í hans myndum.
Við vísindastörfin vakna margvíslegar myndir
og álitamál sem nýta má á vettvangi listarinnar.
Það er heillandi að vinna að því að maðurinn
færi út vald sitt yfir náttúrunni með vísind-
unum. En maður má ekki halda að vísindin
séu upphaf og endir allrar mannlegrar við-
leitni einsog sumum vísindamönnum hættir
við að hugsa, og halda kannski að vísindin
geti útskýrt alla hluti. Þá skortir hugmynda-
flug. Það þýðir ekki að vera rómantískur
gagnvart vísindunum einsog fólk var á öld-
inni leið. Maður má ekki ætlast til of mikils
af vísindunum, krefjast þess að vísindin gefi
það sem þau geta ekki veitt. Á okkar tímum
er ekki lengur hægt að vita allt, öðlast alla
þekkingu. Maður verður að kjósa sér sérstakt
afmarkað svið til vísindaiðkana. Fyrir mér eru
vísindin ekki allsherjarþekkingarfaðmur sem
maður getur látið vefja sig. Vísindin hafa
bara sérstöku hlutverki að gegna í þágu manns-
andans. Það er mikið ævintýri að rekja vissa
þræði eða kanna sérstaka stigu á vísindavett-
vangi. Það sem ég er að fást við hefur fært mér
margvíslegar hugmyndir sem hafa töfrað mig.
Ég hef alltaf haft áhuga á hugmyndum, og þess
22
JBI RTINGUR