Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1985, Blaðsíða 45

Um andstœðuáherslu í íslensku
43
áhersluleysi. Þegar litið er á hvora atkvæðagerð fyrir sig kemur í
ljós að þessi áhrif andstæðuáherslunnar eru mun meiri á VC: en á
V:C; í VC: er hlutfallið 2.27 í andstæðuáherslu en 1.74 í áherslu-
leysi; í V:C, hins vegar, er hlutfallið 1.78 í áherslu en 1.51 í
áhersluleysi. Þarna kemur fram óvæntur munur á atkvæðagerð-
unum tveimur (sbr. einnig samsvarandi mun á atkvæðagerðunum
í hægu tali).
6. Lokaorð
Við höfum nú greint frá rannsókn okkar á andstæðuáherslu í ís-
lensku. Niðurstöður hennar sýna svo ekki verður um villst að and-
stæðuáhersla er fólgin í því að grunntíðni hækkar, sérhljóð og sam-
hljóð áhersluríms lengjast og að lengdarmunurinn á hljóðkerfislega
löngum hljóðum og stuttum eykst.
Þessar niðurstöður staðfesta niðurstöður Höskuldar Þráinssonar
(1983). Það sem e.t.v. kemur á óvart í niðurstöðum okkar er að hljóð-
kerfislega löng samhljóð lengjast meira en hljóðkerfislega löng sér-
hljóð, bæði í hægu tali og við andstæðuáherslu. Það ber þó að hafa í
huga að samhljóð þau sem hér um ræðir eru rödduð nefhljóð (sbr.
kafla 4.2) og alls óvíst hvort hið sama gildir um samhljóð almennt.
Ýmsum spurningum er þó ósvarað. Athuga mætti einstaklingsmun,
þ.e. bera hljóðhafana (sem eru í raun ein frumbreytanna) nákvæmlega
saman hvern við annan og athuga hvort aðferðir þeirra við að leggja
andstæðuáherslu á orð eru líkar eða ólíkar. Nota allir hljóðhafarnir
grunntíðni og lengingu í jafnríkum mæli? Nægir einhverjum e.t.v.
aðeins önnur aðferðin? Hvað með þau tilfelli þar sem hvorki er um að
ræða verulega hækkun á grunntíðni né verulega lengingu? Getur verið
að raddstyrkur (intensity) sé eitt af því sem fylgir andstæðuáherslu
(sbr. niðurstöður Höskuldar Þráinssonar (1983:393) sem vitnað var til
í kafla 2.2)? Er hugsanlegt að þegar við skynjum áherslu eigi sér stað
einhvers konar „normalísering“ (sjá Shankweiler, Strange & Ver-
brugge 1977), þannig að menn hlusti eftir þeim einkennum sem hver
einstaklingur hefur? Þetta gæti hugsanlega átt við um einn hljóðhafann
í þessari rannsókn, en rannsóknarmönnum gekk illa að greina and-
stæðuáherslu hjá honum í byrjun hlustunarinnar (sjá 4.4.1), en það
gekk betur er á leið; rannsóknarmenn voru e.t.v. farnir að „þekkja“
þær aðferðir sem þessi hljóðhafi beitti.
Loks mætti e.t.v. taka upp þráðinn úr kafla 1.2 þar sem m.a. er rætt