Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1985, Blaðsíða 214

212
Ritdómar
Jón Hilmar Jónsson: Islandsk grammatikk for utlendinger og Ovelseshefte i
islandsk grammalikk for utlendinger. Málvísindastofnun Háskóla íslands,
Reykjavík, 1984.
Það er ávallt fagnaðarefni þegar út koma góðar bækur um íslenska málfræði, hvers eðlis
sem þær eru. Þetta á sannarlega við um bók Jóns Hilmars Jónssonar, Islandsk
grammalikkfor utlendinger, æfingaheftið og snælduna sem henni fylgja.
Bókin Islandsk grammatikk for utlendinger er byijendabók í íslenskri nútímamál-
fræði fyrir útlendinga og bókin er, eins og segir í formála, byggð á reynslu höfundar af
kennslu í íslensku fyrir norska stúdenta við háskólann í 0$ló um þriggja ára skeið. Höf-
undur hafði einnig áður kennt þýskum stúdentum íslensku við Kielarháskóla i þrjú ár.
Eins og fram kemur af titli bókarinnar er hún skrifuð á norsku. Það þrengir lesenda-
hóp bókarinnar og er það miður. Skortur hefur verið á bókum um íslensku á norður-
landamálum. Bók Ingegerd Fries hefur á ýmsan hátt reynst óaðgengileg þrátt fyrir
marga mjög góða kosti og enda þótt um kennslubók sé að ræða. Sama má segja um
bækur á ensku og þýsku. Bækur Stefáns Einarssonar og Bruno Kress eru prýðisbækur
en alltof viðamiklar enda þótt bók Stefáns hafi verið hugsuð sem kennslubók. Sú bók,
sem mest hefur verið notuð á liðnum árum, er bók Jóns Friðjónssonar, A Course in
Modern Icelandic, og var mikil framför að þeirri bók á sínum tíma enda var hún bein-
línis samin með hliðsjón af kennslu útlendinga við Háskóla íslands. Hún hefur þó á
vissan hátt reynst full yfirgripsmikil.
Islandsk grammatikk for utlendinger er í 22 köflum eða þáttum, mjög misstórum.
Aðalviðfangsefni bókarinnar er beygingarfræði en síðasti kaflinn er um hljóðfræði, um
framburð og fleira. Fyrstu tveir kaflarnir eru inngangskaflar þar sem nokkur frumatriði
eru kynnt: algengustu beygingarflokkar nafnorða í eintölu, sagnbeyging í nútíð eintölu
og fleirtölu og þrjár sagnir með óreglulega nútíð. Á þessum þáttum og 3. og 4. kafla, um
fornöfn, byggja svo fyrstu æfingamar í æfingaheftinu. Nokkur áhersla er einnig lögð á
setningafræðileg og merkingarfræðileg atriði og er það vel. Raunar hefðu þó slíkar upp-
Iýsingar mátt vera rækilegri enda þótt álitamál sé hversu langt skuli ganga á þessu stigi.
Hverju viðfangsefni er yfírleitt skipt niður í þætti og er t.d. fjallað um sagnir og for-
nöfn í nokkrum köflum. Allt er þetta gert af mikilli skynsemi og er ljóst að þarna ræður
reynsla höfundar af kennslu ferðinni. í 5. kafla er hins vegar í heild gerð grein fyrir
nafnorðabeygingunni. Sá kafli er vel gerður, lögð er áhersla á meginatriðin en lítið um
aukaatriði fjallað. Kaflinn er einnig mjög vel upp settur fyrir augað. Hins vegar hefði
ekki sakað að með nafnorðakaflanum hefði komið örlítil greinargerð um það hvað átt
væri við með falli, hvað átt væri við með annars vegar nefnifalli (og þá frumlagi) og hins
vegar aukafalli (andlagi). Einnig hefði mátt gera grein fyrir eignarfalli, sérstöðu þess í
ýmsum tilvikum og tengslum þess við aðrar formdeildir.
f 8. kafla er gerð grein fyrir breytingum á -a- á undan -u-, ;/-hljóðvarpi, og er sú
breyting greind frá breytingu á -a- í stofni hvorugkynsnafnorða í fleirtölu. Fyrrnefnda
breytingin er hljóðfræðilega skilyrt en hin síðari er beygingarfræðilegs eðlis. í nafnorða-
kaflanum er sérstaklega fjallað um þau nafnorð þar sem breyting verður á stofnsérhljóði
(svo og á sérhljóði í viðskeyti). Breytingamar eru þó ekki ræddar sérstaklega enda vart
ástæða til á þessu stigi. Höfundurinn nefnir þessar breytingar réttilega sérhljóðavíxl