Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1985, Blaðsíða 147

SIGURÐUR KONRÁÐSSON
Mál bama og hljóðkerfisfræði
1.Inngangur
Sú málfræði sem bæði gerir grein fyrir málnotkun og málþekkingu
hlýtur að vera tekin fram yfir þá lýsingu sem nær einungis til annars
þáttarins. Málfræði sem eingöngu lýsir málnotkun skortir oftast að ná
þeim reglum sem virðast ríkjandi t.d. í því hvemig tökuorð aðlagast
tilteknu tungumáli, mismæli og máli barna. Á hinn bóginn vill brenna
við að sú málfræði sem einbeitir sér að málþekkingu sé mjög sértæk —
gangi langt til þess að ná sem mestum alhæfingum — og er ekki alltaf
jafn sannfærandi mállýsing. Það er nú einu sinni svo að það eina
„áþreifanlega" sem við höfum er sá hluti málsins sem birtist okkur í
málinu — málnotkuninni — sem er þá óhjákvæmilegt að taka tillit til.
Hugsanlega er hægt að halda því fram að kenningar eigi að leitast við
að búa til líkan af tungumáli og að sá formalismi sem þar er notaður
þurfi ekki endilega að endurspegla málþekkinguna. En ef mállýsing
getur á einhvern hátt gert grein fyrir málþekkingu fullorðinna verður
hún að geta þjónað sem líkan fyrir máltöku bama, eða geta á einhvem
hátt skýrt frávikin í barnamáli (sjá t.d. Dresher 1981:76—77). Af
hverju segir bam t.d. hann beit í fyrstu, síðar hann bítti og kemur svo
enn síðar aftur til réttu (en óreglulegu) beygingarinnar beitl Hér verður
ekki leitast við að svara þessari spurningu, en við skulum snúa okkur
að framburði.
í hljóðkerfisfræði hafa gögn, sem safnað hefur verið með kerfis-
bundnum aðferðum, verið notuð til þess að ákvarða hvort tiltekin
regla sé í raun og veru til, þ.e. hvort reglan sé lifandi, byggi á „sálfræði-
legum raunveruleika“ o.s.frv. Regluna má síðan nota til þess að styðja
ákveðna greiningu. En gögn af þessu tagi geta verið margvísleg og hér
að framan voru nefnd tökuorð, mismæli og mál barna. Við þetta má
bæta að reglur hljóðskipunar segja okkur að kríf gæti verið íslenskt orð
en við höfnum hins vegar orðum á borð við kmíf. Þá geta bragreglur
sagt okkur. ýmislegt í þessu sambandi (sjá t.d. Höskuld Þráinsson
1981).