Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1991, Blaðsíða 36

34 Halldór Ármann Sigurðsson
með hjálparbásnum (og lýsingarlegri sagnfyllingu, sé hún til staðar). í
4. þætti er fjallað um þær stjómunarhömlur á beygingarsamræmi sem
áðan var minnst á og talið að þær styðji þá tilgátu að beygingarsamræmi
í persónuháttarsemingum ráðist fyrst og fremst af formlegum venslum
hjálparbássins við nafnliði. í 5. þætti er rætt sérstaklega um aukafalls-
frumlög og bent á að greining mín á beygingarsamræmi styðji ekki
þá hefðbundnu skoðun að einungis nefnifallsliðir geti verði frumlög í
íslensku. Helstu niðurstöður em dregnar saman í 6. þætti.
1. Um frumlög og beygingarsamræmi
Sumum kann að koma spánskt fyrir sjónir að beygingarsamræmi
sé háð fallmörkun en miðist ekki sérstaklega við fmmlag. Það er því
ástæða til að fara nokkrum orðum um þetta atriði áður en Iengra er
haldið.
í hefðbundinni málfræði er sjaldnast eytt miklu rúmi í að lýsa beyg-
ingarsamræmi heldur er einfaldlega gert ráð fyrir að það miðist við
frumlag. Kress (1982:183) orðar þetta svo:
Zwischen Subject und finitem Verb besteht Kongmenz der Per-
son und des Numerus: ... Zwischen Subjekt und adjektivischem
Prádikatsnomen besteht Kongmenz nach Kasus, Numems und Ge-
nus. Hierzu záhlen auch die Partizipen des Práteritums in den Formen
des Passivs ...
Þetta er skorinorð lýsing. Eins og aðrar svipaðar lýsingar byggist hún
að sjálfsögðu á þeirri forsendu að frumlag standi ávallt í nefnifalli:
„Frumlag er fallorð, fallsetning eða bein ræða í nefnifalli, ...“ segir
Bjöm Guðfinnsson (1943:7) og er víst ekki einn um þá skoðun.
Langalgengast virðist í tungumálum að fmmlög verði að standa í
nefnifalli og því er ekki að undra þótt menn hafi löngum talið svo
vera í íslensku. Á undanfömum rúmum áratug hefur þó maður gengið
undir manns hönd að sýna fram á að þetta eigi einmitt ekki við um
íslensku heldur sé hún eitt af örfáum indóevrópskum málum sem hafa
aukafallsfrumlög (sjá t.d. Andrews (1976, 1982), Höskuld Þráinsson
(1979, 1990), Helga Bemódusson (1982), Eirík Rögnvaldsson (1982),