Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1991, Side 97

Beygingarsamrœmi með samsettu frumlagi
95
(44) a Afkoma(kvk.) og athvarf(hk.) á komandi vetri voru tryggð
[var tryggt]
b Uppblástur(kk.), eyðing(kvk.) og hrömun(kvk.) eru farin að
ógna tilveru margra þjóða [er farin]
4.2 Niðurstaða
Hér að framan hefur verið athugað hvort merkingarþættir einstakra
bða samsettra frumlaga skiptu máli við samræmi í tölu og kyni. Niður-
staðan er sú að þættimir hlutstæður/óhlutstæður og teljanlegur/óteljan-
iegur hafi eftirgreind áhrif á samræmi:
Með hlutstæðu, samsettu fmmlagi er samræmi í tölu og kyni í föstum
skorðum. Ef einstakir liðir em teljanlegir er miðað við fmmlagið í
heild og notað hk.flt. ef einstakir liðir em ósamstæðir að kyni. Með
samsettu, hlutstæðu en óteljanlegu fmmlagi er miðað við einstaka liði
frumlagsins.
Með óhlutstæðu, samsettu, teljanlegu/óteljanlegu fmmlagi er sam-
ræmi í tölu og kyni á reiki í nútímamáli. Ýmist er miðað við einstaka
hði í samræmi við foma hefð eða við frumlagið í heild. Að þessu leyti
er því um málbreytingu að ræða. — Ekki skal getum að því leitt hve
gomul þessi breyting er, elsta dæmið sem ég hef undir höndum er frá
meistara Þórbergi.8
^ismunandi setningafræðilegt gildi samsetninga
Hér að framan hefur athyglin einkum beinst að því hvort merkingar-
P^ttir einstakra liða samsetts fmmlags hafi áhrif á samræmi. Niður-
staðan var sú að svo væri en þessi skýring ein sér er þó naumast full-
nægjandi. Jafnvel þeir sem yfirleitt nota fleirtölu og „kynsamlagningu"
með samsettu frumlagi kjósa fremur eintölu í einstökum dæmum. Sem
æmi um slíkar setningar skulu eftirfarandi tilgreindar:
niál' er ta^a fram að ég hef leitað sérstaklega að slíkum dæmum f fomu
1 en aðeins lauslega í textum frá síðari öldum. Eitt dæmi segir ekkert um aldur
y 'ngarinnar og því þyrfti að kanna sérstaklega hvenær hennar verður fyrst vart.