Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1991, Síða 107

KJARTAN G. OTTÓSSON
Breytingar á persónubeygingu miðmyndar:
Málkerfisbreytingar í félagslegu samhengi
b yiðfangsefnið kynnt
I þessari grein fjalla ég um suma þætti þeirra rannsókna á beyging-
^rþróun miðmyndar sem ég hef fengist við undanfarin ár (Kjartan G.
Ottósson í undirbúningi).1 Nánar tiltekið fjalla ég hér um tvo megin-
Þætti rannsóknanna, annars vegar þróun fyrstu persónu eintölu og hins
Vegar þróun fyrstu persónu fleirtölu, og drep á sum þau almennu fræði-
legu vandamál sem gera þessa þróun forvitnilegri en virðast kann við
fyrstu sýn. Hér verður að sjálfsögðu að stikla á stóm og ýmsu er varpað
fram sem ekki er hægt að styðja rökum og gögnum nema í miklu lengra
máli.
Sú breyting á eintölumyndum fyrstu persónu sem hér er um rætt
felst í því að í stað mjög sérstæðra mynda á borð við (ek) þykjumst
°ma myndir samhljóða þriðju persónu myndum, t.d. eg þykist eins og
^ann þykist. Eitt almennt fræðilegt vandamál sem þessu tengist snýst
Um n°rsk áhrif á íslensku, einkum á 14. öld. Þessi áhrif eru að mestu
leyti takmörkuð við ritmál þröngs hóps manna og ná yfirleitt ekki til
almenns talmáls.
1 fyrstu persónu fleirtölu má greina tvenns konar breytingar. Annars
Vegar brey ttist endingin -umst í -unst og -ust, og síðar bættust -ustum og
Unstum við. Af öðrum toga en þessar sjálfsprottnu breytingar er endur-
^Pptaka endingarinnar -umst úr fommáli. Sú ending var endurvakin af
, ^agnússyni snemma á 18. öld.
Aður en þessar breytingar verða ræddar nánar er nauðsynlegt að
er þakka Vísindasjóði styrk til þessara rannsókna árin 1982-1984. Þessi grein
samin upp úr fyrirlestri sem fluttur var á vegum íslenska málfræðifélagsins 23.
síst þakka áheyrendum ýmsar gagnlegar ábendingar og spumingar, ekki
tefáni Karlssyni og Eiríki Rögnvaldssyni.