Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1993, Side 40

38
Jörgen Pind
Algengast er að slíkir talgervlar séu í formi tölvuforrita. Fyrir rann-
sóknir á talskynjun hefur talgervill Dennis Klatts við MIT-háskólann
skipt sköpum (Klatt 1980, Klatt og Klatt 1990) því Klatt birti forrit
talgervilsins og hefur öðmm rannsakendum því verið í lófa lagið að
setja þau upp á eigin tölvum. Notkun talgervla við skynjunartilraunir
kemur einkum til álita þegar kanna á skynjun ólíkra hljóðrófsþátta tals.
3. Kenningar um talskynjun
3.1 Rætur skynjunarsálfrœÖinnar
Rannsóknir á talskynjun sækja viðmið sín til kenninga skynjunarsál-
ífæðinnar ffekar en málvísinda.
Það hugtak sem hefur öðmm fremur mótað rannsóknir á talskynjun
er ,4iljóðkenni“ eða „hljóðvísbendi“ (acoustic cue). En hljóðkenni má
skilgreina sem eitthvert hljóðeðlisfræðilegt einkenni sem hefur áhrif
á það á hvem hátt hlustandinn skynjar talhljóð. Svo dæmi sé tekið
þá em sérhljóðaformendur hljóðkenni í þessum skilningi sökum þess
að breytingar á tíðni þeirra leiða til breytinga á skynjun hlustenda
(Delattre, Liberman, Cooper og Gerstman 1952). Oft hefur markmið
rannsókna verið talið það að finna og afmarka öll þau hljóðkenni sem
einstök tungumál nota og rannsaka samspil þeirra.
Kenningar um hljóðkenni má rekja til hinnar ,jdassísku“ hefðar í
skynjunarsálfræði sem varð til á síðari hluta 19. aldar í verkum þeirra
Hermanns von Helmholtz og Wilhelms Wundts (Boring 1950, Hoch-
berg 1979). Helmholtz og Wundt beittu hugtakinu skynkenni eða skyn-
vísbendi fyrst og ffemst til þess að skýra sjónskynjun, einkum dýptar-
skynjun (sjá nánar Aldísi Guðmundsdóttur og Jörgen Pind 1981:134—
139).
Hermann von Helmholtz, fræðajöfurinn mikli, setti á sínum tíma
fram tilgátu um eðli skynjunar sem hefur orðið leiðarljós þeirra sem
vinna innan þessarar rannsóknahefðar. Hægt er að orða „reglu Helm-
holtz“ einhvem veginn á þennan veg:
Við skynjum hluti þá sem við eðlilegar aðstæður em líklegastir til að
hafa valdið þeirri áreitun sem skynfæri okkar verða fyrir.