Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1993, Qupperneq 51

Skynjun hljóðlengdar og aðblásturs í íslensku
49
sókna. Hins vegar benda niðurstöðumar í grófum dráttum til þess að
skynsamlegt geti verið að reikna fyrrgreint V/(V+C)-hlutfall.
Hér er e.t.v. rétt að víkja í örfáum orðum að nýlegri rannsókn Þor-
steins G. Indriðasonar, Aðalsteins Eyþórssonar, Gunnars Þ. Halldórs-
sonar, Jóhannesar G. Jónssonar og Kristínar Bjamadóttur (1991) um
lengd hljóða í íslensku (1991). Höfundamir telja sig komast að þeirri
niðurstöðu að samhljóðalengd sé ,Jialdið vel aðgreindri í sunnlensku
og betur en í norðlensku“ (bls. 143-144). Þau rökstyðja þessa skoðun
sína með því að bera saman lengd lokunar í máli sunnlenskra og norð-
lenskra málhafa, „eins og glöggt má sjá [... ] em löng lokhljóð að jafhaði
44 ms lengri í sunnlensku en í norðlensku [... ] í stuttu lokhljóðunum
munar hins vegar aðeins 3 ms“ (bls. 174). Gallinn er hins vegar sá að
ákaflega erfitt er að bera saman algildar tölur á þennan hátt vegna þess
að talhraði og aðrir þættir geta svo auðveldlega haft áhrif á niðurstöður.
Þannig kemur í ljós að meðalrímlengd (hér skilgreind sem V + lokun)
í máli Sunnlendinganna var 284,9 ms en 244 ms í máli Norðlending-
anna (hér er reiknað meðaltal af V:C- og VC:-orðum). Ef bera á saman
mælinganiðurstöður fyrir þessa tvo hópa verður að reikna þennan mun
burt með einhverjum hætti, t.d. með því að reikna hlutföll hljóðanna.
Þorsteinn og félagar reikna reyndar hlutfall samhljóðalengdar af rím-
lengd, C/(V+C), og fylgja þar að nokkm leyti Jörgeni Pind (1986).
Þetta hlutfall kemur hins vegar lítið við sögu í túlkun þeirra á eigin
niðurstöðum og er það miður. Sé litið aftur til myndar 3 kemur í ljós
að niðurstöður Þorsteins og félaga (mælipunktar I og J) skera sig ekki
sérstaklega frá öðmm rannsóknum og hinn mikli munur sem þau telja
sig sjá í máli norðlenskra og sunnlenskra málhafa er vel innan marka
þess sem búast hefði mátt við á gmndvelli eldri rannsókna.
A mynd 4 er að finna yfirlit um einstakar mælingar í athugunum mín-
um (Jörgen Pind 1982). Þar er gerður greinarmunur á orðum sem lesin
voru stök og með hægum eða miklum hraða í setningum. Greinilegt er
að lítil sem engin skömn er milli einstakra mælinga þegar orð em lesin
stök en við hraðan lestur verður lítillega vart skörunar.
Annað einkenni sem fram kemur á myndinni er stytting einstakra
hljóða við aukinn talhraða. Mælinganiðurstöðumar á mynd 4 færast