Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1993, Síða 56

54
Jörgen Pind
Útbúnar voru tvær raðir áreita með rímlengd 320 og 370 ms. Það var
gert með eftirfarandi móti. Ein sveifla var sneidd innan úr miðju [i]-inu
í orðinu risa. Lengd þessarar sneiðar var 10,5 ms. Einnig var [s]-ið úr
rissa fjarlægt og lengt í 300 ms með því að 40 ms sneið innan úr því
var afrituð og skotið inn í mitt [s]-ið að nýju. Þessi langa [s]-sneið var
síðan notuð til þess að búa til hæfilega langt [s] íyrir hvert áreiti. Báðar
áreitaraðimar vom gerðar úr orðinu risa en það orð var meðhöndlað
á eftirfarandi hátt. Fyrst vom sneiddar burt 20 ms framan af [r]-inu
og varð lengd þess þá 67 ms. Síðan var allt rímið numið á brott nema
hvað 30 ms sneið ffemst úr því (sem geymir mörk [r] og [i]) var skilin
eftir. Áreitin vom síðan búin til með því að skotið var inn misjafnlega
mörgum afiritum af [i]-sneiðinni sem fyrr hafði verið numin á brott og
bætt við réttri lengd [s] til að ná rímlengd sem var ýmist 320 eða 370
ms.3 í enda orðsins var [a]-ið stytt í 135 ms og þar með talin var 20 ms
sneið sem geymdi mörk [s] og [a].
Með þessum hætti vom búnar til tvær raðir áreita þar sem áreitin með
fæstar [i]-sneiðar vom greinileg dæmi orðsins rissa en á hinum end-
anum vom jafhgreinileg dæmi um orðið risa. Einnig var reynt að haga
því svo að V/(V+C)-hlutföllin hefðu sem líkust gildi í áreitaröðunum
tveimur með 320 og 370 ms rímlengd.
Alls urðu áreitin 23 að tölu, 11 þeirra höfðu rímlengdina 320 ms en
12 höfðu 370 ms rímlengd. Sjá nánar töflu 3.
Orðin 23 vom því næst leikin af tölvunni 10 sinnum hvert í handa-
hófskenndri röð. Á undan hverju orði var höfð setningin Nœsta orð er,
lesin með eðlilegum hraða. Var það gert til þess að reyna að draga úr
þeim áhrifum sem breytileg rímlengd gæti haft á skynjaðan talhraða í
orðunum sjálfum. Milli orðanna var tveggja sekúndna hlé og þátttak-
endur í hlustunartilrauninni fengu að hlusta á 50 setningar í upphafi til
3 Eins og sést af þessari lýsingu er sérhljóð af tiltekinni lengd búið til með því að
fella saman einhvem tiltekinn fjölda af stökum sérhljóðasveiflum sem hver um sig er
stutt, um 10 ms. Ekki er unnt að búa til önghljóð með sama hætti því endurtekning á
stuttum bút úr [s]-i veldur því að til verður sveiflukennt hljóð. Önghljóðin em hins
vegar suðhljóö og án nokkurrar sveiflu. Þess vegna em þau búin til með því að skera
eina hæfilega langa sneið úr hljóði sem verður að vera nokkm lengra en lengsta hljóðið
sem nota á í tilrauninni.