Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1993, Blaðsíða 70

68 Jörgen Pind
í nokkuð rækilegu máli sem dæmi um það hvemig slíkar tilraunir fara
fram (sjá 5. kafla).
f töflunni er getið um það hljóðkenni sem rannsakað var í hverri
tilraun sem og innri og ytri þætti sem átt var við. Innri þættir em rím-
lengd þegar í hlut á hljóðlengd en Vh-lengd þegar um aðblástur er
að ræða. Aðrir þættir, fjöldi atkvæða, lengd sérhljóðs í öðm atkvæði
(V2) og talhraði, em hins vegar ytri þættir. í töflunni er síðan getið
um áhrif þessara þátta á staðsetningu fónemamarka og greint frá nið-
urstöðum tölfiræðilegra útreikninga á marktækni þeirrar tilfærslu sem
varð á fónemamörkum. Að síðustu em reiknuð skynmörk eða vitundar-
mörk fyrir aðgreiningarkúrfur þær sem komu fram í tilraununum. Þessi
skynmörk em reiknuð með PROBIT-aðferðinni og em til marks um
þann minnsta mun sem þarf að vera á áreitum til að hlustandi greini
mun á þeim. Þessar niðurstöður em ekki nákvæmar (til þess þyrfti
að framkvæma sérstakar sundurgreiningartilraunir en ekki flokkunar-
tilraunir eins og hér var gert) en gefa samt nokkra vísbendingu um
næmi hlustenda.
Ur töflunni má lesa þá meginniðurstöðu sem fyrr hefur verið gerð að
umtalsefni að innri þættir hafa langtum meiri áhrif á legu fónemamarka
(tilfærslan nemur að meðaltali frá 10,3 til 27 ms) en ytri þættir (þar sem
tilfærslan nemur að meðaltali 0,8 til 5,9 ms).
í öðm lagi má lesa úr töflunni að þótt áhrif ytri þátta séu langtum
minni en áhrif innri þáttanna em þau samt oft tölfræðilega marktæk.
Stundum er þó ekki um marktæk áhrif að ræða. T.d. hafði talhraði ekki
marktæk áhrif á skynjun aðblásturs í þessum tilraunum. (í rannsóknum
Summerfields, 1979 og 1981, hafði talhraði hins vegar marktæk áhrif
á skynjun fráblásturs eða „Voice Onset Time“ í upphafi orða). í heild
virðist skynjun hljóðlengdar vera nokkm næmari fyrir ytri þáttum en
skynjun aðblásturs.
Þótt bæði innri og ytri þættir hafi áhrif á staðsetningu fónemamarka
hljóðlengdar og aðblásturs em áhrifin engan veginn sambærileg eins
og kemur fram í töflu 5. Líta verður svo á að áhrif ytri þáttanna séu
til marks um einhvers konar normalíseringu í skynjun en áhrif innri
þáttanna em með allt öðmm hætti og reyndar ákvarðast þau nánast