Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1993, Qupperneq 79

MARGRÉT JÓNSDÓTTIR
Um ar- og /r-fleirtölu karlkynsnafnorða
í nútímaíslensku1
0. Aðfaraorð
Tilgangur þessarar greinar er einkum sá að gera grein fyrir skil-
yrðingu fleirtöluendinganna -ar og -ir í karlkynsnafnorðum sem enda
á -ur í nefhifalli eintölu og em með einkvæðan stofh af gerðunum
(-)VCC(C)- og (-)VC- eins og garður og fundur annars vegar en bátur
og vinur hins vegar. Til samanburðar verða einnig athuguð lítillega
einkvæð karlkynsorð sem em endingarlaus í nefhifalli eintölu en með
sömu stofhgerð, þ.e. orð eins og t.d. turn, vír og grís, svo og orð með
endingunni -r eins og t.d. jór og skjár. Að lokum verður fleirtölu-
myndun einkvæðu karlkynsorðanna sem enda á -ur í nefhifalli eintölu
borin saman við einkvæð endingarlaus kvenkynsorð. Að því er karl-
kyn varðar verður því aðeins fjallað um orð sem mynda fleirtölu með
sérstökum endingum án nokkurra stofnbreytinga. Skv. orðafari Wurzel
(1984) em vensl eintölu og fleirtölu því iconic. Það gagnstæða á hins
vegar við um þau orð sem formlega mynda ‘tvímerkta’ fleirtölu, þ.e.
með endingunni -ir og hljóðverpa stofhsérhljóðið samtímis. Um þau
orð verður ekki fjallað. Umræddar endingar tákna ekki aðeins fleirtölu
1 í íslensku máli 10-11, bls. 57-83, gerði ég grein fyrir rannsóknum mínum á ir-
og ar-fleirtölu einkvæðra kvenkynsorða í íslensku. Það sem hér birtist er á vissan hátt
framhald þeirrar greinar.
Þessi grein var upphaflega skrifuð sem námsritgerð á námskeiði í beygingarfræði við
Harvard-háskóla í Bandaríkjunum á vormisseri 1992 og var þá allmiklu lengri. Leið-
beinanda mínum, Jill Carrier, þakka ég mikilsverðar ábendingar. Einnig á Höskuldur
Þráinsson þakkir mínar skildar. Hann las verkið yfir í handriti þá og benti mér á maigt
sem betur mátti fara. Án þekkingarhans og góðs vilja í minn garð hefði ég ekki skrifað
þessa grein í upphaii. Eiríki Rögnvaldssyni og Halldóri Ármanni Sigurðssyni þakka
ég sömuleiðis mikilsverðar ábendingar. Eiríki þakka ég jafnframt aðgang að tölvutæku
orðasafni og Halldóri aðgang að minnisblaði um fleirtöluendingar karlkynsorða.
íslenskt mál 15(1993), 77-98. © 1993 íslenska málfrœðifélagiÖ, Reykjavtk.