Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1993, Blaðsíða 93

Um ar- og u-fleirtölu karlkynsnafnorða í nútímaíslensku 91
endingunni -ir (sbr. Eirík Rögnvaldsson 1990:79-80, 86-87). En séu
þessar endingar ekki eingöngu skoðaðar með tilliti til yfirborðsgerðar
heldur með ‘generatífa’ ffamsetningu í huga þar sem miðað væri við
regluröðun þá er ljóst að önnur hvor reglan, sú sem gefur ar- eða sú
sem gefur /r-fleirtölu, verkaði á undan hinni enda gætu þær ekki verkað
samtímis (disjunctive ordering). Skv. því hlýtur niðurstaðan að vera
sú að sú ending sem þrengri er og meiri takmörkunum háð hljóti að
verka á undan almennu endingunni enda hefur það almenna alltaf færri
merkta þætti en það sértæka. Ef ekki kæmi til sérmerkt regla hefði
almenna reglan virkað á öll orð. Því sem lýst er hér er því í samræmi
við hugmyndir Kiparskys (1982; sbr. einnig Spencer 1991:109-111)
um það sem kallað hefur verið Elsewhere Condition.
Sú spuming vaknar hvort dreifing umræddra endinga sé angi af
stærra heildarkerfi innan beygingardæmis karlkynsorða. Það er t.d.
verðugt viðfangsefhi að kanna nánar hvort og þá hvemig samband er
á milli endinga þágufalls eintölu, eignarfalls eintölu og nefhifalls fleir-
tölu. Það er t.d. ljóst að það em einkum karlkynsorð með stofngerðina
(-)VCC(C)- og mynda fleirtölu með -ar sem hafa endinguna -/ í þágu-
falli. Karlkynsorð sömu gerðar sem mynda fleirtölu með -ir em í því
falli miklu fremur endingarlaus. Það skýrist m.a. af því að öll orð í þeim
fleirtöluhópi með stofhgerðina- VCk- eða -VCg-, orð eins og t.d. bekk-
ur, verkur, leggur og drengur, em alltaf án endingar í þágufalli. Aðeins
örfá orð með stofngerðina (-)VC- sem mynda fleirtölu með -ir fá -/ í
þágufalli. í langflestum tilvikum er það þó útilokað. Orð sömu gerðar
og sem mynda fleirtölu með -ar fá hins vegar alloft eða geta fengið
þágufallsendingu. Það em einkum orð með þanið sérhljóð í stofhi og
æði oft er samhljóðið sem á eftir fer -m- eða -g-.9 Erfiðara er að segja
nokkuð um eignarfall eintölu. Ljóst er þó að mikill meirihluti þessara
orða myndar eignarfall með -s og að þau orð sem mynda það með -ar
9 Sumt af því sem hér er sagt um þágufallið má lesa um eða lesa út úr grein Friðriks
Magnússonar (1983) og bók Eiríks Rögnvaldssonar (1990:78, 89). Sá munur er þó á
að í umfjöllunum s&ium ganga hvorki Friðrik né Eiríkur út frá sérstökum stofngerðum
°g endingum á sama hátt og hér er gert. En það er einmitt það sem skiptir höfúðmáli í
langflestum tilvikum.