Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1993, Blaðsíða 228

226
Sverrir Tómasson
gerðarinnar taka mun sjálfstæðari afstöðu til hinna latnesku, fræðilegu
fyrirmynda.
Ljóst er af Fyrstu málffæðiritgerðinni að þörf hefur verið fyrir reglur
um stafsetningu móðurmálsins og þær hafa ekki einvörðungu verið
ætlaðar klerkum eða lærðum mönnum. En málffæði á þjóðtungu gat
engan veginn verið undirstöðugrein til skilnings á ritningunni eins og
sú lameska. Hagnýtt gildi hennar hlaut því að vera annað. Og þar sem
í stað dæma úr klassískum kveðskap voru sett erindi þekktra norrænna
skálda var markmiðið ekki með því eitt að útskýra flókið íslenskt eða
lameskt hugtak heldur eixmig að kenna hvemig komast skyldi að orði í
kveðskap á móðurmálinu. Með því að setja fjórar slíkar ritgerðir saman
á eina bók ásamt Eddu Snorra Sturlusonar eins og gert hefúr verið í
Wormsbók var því vafalítið verið að skrifa ffæðirit sem talið var að ætti
brýnt erindi til íslenskra manna um miðbik 14. aldar. En er sú starfsemi
ekki miklu eldri? Og hvers konar handrit er Wormsbók? Fer þar ekki
handrit sem á sér fyrirmynd að allri gerð þegar á 12. öld? Eða a.m.k. í
upphafi 13. aldar?
3. Wormsbók og ritun hennar
Wormsbók er nú 63 blöð og hefur að geyma á blöðum 1-35 Snorra
Eddu, þ.e. Prologus Eddu, Gylfaginningu, og hluta Skáldskaparmála.
Á 36. bl. er formáli ritstjóra Wormsbókar, en síðan taka við málfræði-
ritgerðimar fjórar. Þar fyrir aftan er Háttatal, en þar hafa tapast tvö
blöð úr kveri sem á hefur verið upphaf kvæðisins (1.-6. erindi) og lok
þess (86.-102. erindi); þá er Rígsþula og vantar aftan við eitt blað og
loks er kafli á 62. og 63. blaði sem fræðimenn hafa talið vera aukinn
eftir „Ókenndum heitum“ í Skáldskaparmálum. Á 63. blaði er auk þess
vísubrot sem Sigurður Nordal segir vera skrifað á 15. öld (Sigurður
Nordal 1931:17).
Wormsbók heitir eftir fyrsta eiganda sínum í Danmörku, Ole Worm.
Hún hafði áður, a.m.k um tveggja áratuga skeið, verið í eigu Amgríms
lærða sem gaf Worm hana 1628; Ole Worm mun hafa látið skrifara sinn
Svein Jónsson, síðar prest á Barði í Fljótum, þvo bókina. Það gerði hann
upp úr hreinsilög þeirra tíða, keytu. Því miður hafa við þvottinn horf-