Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1993, Side 235

Formáli málfrceðiritgerðannafjögurra í Wormsbók
233
þó eigi at heldr láta þat ónýtt vera sem fomskáldin hafa fundit er eftti ok
grundvQllrer alls skáldskapar (1.1-5,152).
Augljóst er af þessum orðum og þeim sem koma á eftir að höfundurinn
vill halda í gamalt, en hann veit af því að menn breyta kenningum,
hann talar um ný skáld og ýmislegar bækur. Af samhenginu er ljóst að
hann hlýtur að eiga við skáldskaparffæði. En hvemig ber að túlka „ým-
isligar bækr“? Á haim við skáldskaparffæði Matthíasar frá Vendóme
eða Geoffrey ffá Vinsauf? Eða er hann bara að vísa til Alexanders
frá Villa-Dei og Eberhards frá Béthune? Ég held ekki. Hann hlýtur
að eiga við nýja skáldskaparffæði og þá koma Matthías og Geofffey
einna helst upp í hugaxrn. En hvers vegna talar hann um að kenningar
breytist? Hefur hann þá í huga rímnaskáld og hvemig þau fara með
venjubundið goðsagnaefhi í kenningum? Eða er hann að vísa til þess
að ffam séu komnar aðrar aðferðir við kenningasmíð en áður þekktust?
Mér þykir það líklegt, en sú skáldskaparhefð sem einkum virðist eiga
upp á pallborðið um þessar mundir er að kveða ljóst og eigi myrkt og
ég fæ ekki séð að höfundurinn eigi við það. Af orðum hans er þó eitt
Ijóst: Komin em fram ný verk í skáldskaparffæðum og höfundurinn vill
í þeim efnum miðla málum, kasta hinu gamla ekki fyrir róða (Foote
1984:249-270).
Efni formálans fram í lok 9. línu er auðskilið og er bein tilvísun til
fomiála Snorra Eddu og hins svonefnda eftirmála í Skáldskaparmálum.
En í 10. línu hverfur höfundurinn aftur að því sem hann vill birta og er
sumt árétting á því sem hann hefur áður sagt:
En nú skal lýsa hversu ný skáld ok fræðimenn ok einkanliga klerkar(nir)
vilja lofaz láta, hversu kveða skal, ok ónýta eigi at heldr þat sem fomir menn
hafa framit, utan þat sem klerkligar bækr banna, því at þat er náttúruligt at
menn sé nú smásmuglari sem fræðibækumardreifaz nú víðara (1.9-12,153).
Vera kann að með þessum orðum hafi höfundurinn haft hymnagerð
í huga. Orð hans verða þó best skilin að hann eigi við skáldskapinn
yfirleitt, en svo er að sjá sem höfundurinn geri ráð fyrir almennri
dreifingu á fræðiritum. En við hvaða klerkarit á hann þegar hann talar
um „klerkligar bækr“ er banni eitthvað sem „fomir menn hafi framit“.
Ég fæ ekki skilið þessa klausu á annan veg en svo að hann sé að