Vera - 01.06.1985, Síða 23

hafa flutt menningararfinn milli kyn-
slóða. Konur „kunna margt". ,,Þær
fara ofan í jörðina með alla þá auðlegð
munnmæla og sögusagna, er þær
höfðu að erfðum tekið og síðan aukið
og ávaxtað af eigin elju, eftirtekt og
námfýsi“. Þær eru ,,stálminnugar“,
,,margkunnandi“, svona dæmi utan
enda. Og kannski maður taki enn eitt
dæmi. Hjálmur Pétursson, bóndi í
Norðurtúni skrifar Jóni Sigurðssyni 12.
nóv. 1870: „Barna- og bændaskóla
vantar. Uppfræðingarleysi hinnar upp-
vaxandi kynslóðar á almennum málum
er voðalegt, og á þetta ekki sízt rót í þvi,
hvað vaninn hefur fyrirmunað öllu
kvenfólki alla upplýsingu í almenn-
um málum og borgaralegri stöðu, en
flestir íslendingar njóta engrar upp-
lýsingar frá öðrum en mæðrum sín-
um allt upp að fullorðins aldri.“ (Und-
irstr. NÓ). Örsjaldan að minnst er á
karla af sams konar tilefnum.
Annars finnst mér að þessi fyrirlitn-
ing á konum sé tiltölulega nýtt fyrir-
bæri. Þessi fyrirlitning! Ég man eftir
bréfi frá Eiríki Magnússyni í Cambridge,
þar sem hann er að kvarta undan slíku.
Þá er hann að segja frá því, þegar hann
var í Lærða skólanum og svaf á svefn-
lofti með öðrum skólapiltum, þ.á.m.
Stefánungum eins og hann kallar þá
Stephensens ættmenn. Segir að þeir
hafi ekki fyrr verið búnir að koma sér
fyrir undir nóttina en þeir hafi byrjað að
hnjóða í kvenfólkið, hvað þaö væri
ómerkilegt og létu svona dæluna
ganga kvöld eftir kvöld — og aðrir and-
mæltu. Þangaðtil eitt kvöldið, þásagð-
ist Eirikur hafa bent á, að menn
dæmdu víst konur eftir mæðrum sín-
um. Við það hættu Stefánungar þessu
tali „en síðan hef ég alla tið átt þessa
menn fyrir óvini“ sagði Eiríkur.
— Þú ert nösk á kvennasöguna í
handritunum sem þú vinnur vid?
Maður er náttúrlega orðinn næmur
fyrir þessu!
— Þú heföir e.t.v. skrifað lokaritgerð
um annað en Baldvin Einarsson, ef þú
værir í sögu núna?
Ég hef nú alltaf álitið það mikið lán að
kynnast Baldvini Einarssyni, hann var
líklega merkastur þessara manna, sem
hófu sjálfstæðisbaráttuna og mikið til
gengið fram hjá honum við söguskrifin.
En jú, það getur svo sem vel verið að ég
hefði leitað eitthvað annað. . .
— Hvernig byrjuðu afskipti þín afpóli-
tík?
Ég varð snemma afar pólitísk. Þetta
var óvenjulega pólitiskur bekkur sem
ég var í í MR, já ég varð snemma rót-
tæk. Ég man að þegar ég var 18 ára þá
sagði við mig maður sem þá var kom-
inn yfir fertugt að hann hefði nú líka ver-
ið svona róttækur á sínum yngri árum,
en að þetta eltist af manni. Mér þótti
hann með verstu íhaldsblesum og ég
man að ég hugsaði til þess með hálf-
gerðum óhug ef ég ætti eftir að verða
eins og hann! Ég gekk í Sósíalistaflokk-
inn á sínum tíma og er enn skráð í
Alþýðubandalagið þótt mér finnist ekki
mikið til þess koma. Ég er ákveðnari
sósíalisti en nokkru sinni vegna minnar
lífsreynslu.
— Og kvennapólitíkin?
Þegar ég ætlaði í 6. bekk Mennta-
skólans bauðst mér vinna í Landsbank-
anum (eins og ég hef einhvers staðar
sagt frá). Þá tók maður vinnu ef hún
bauðst og þess vegna tók ég síðasta
bekkinn utanskóla, varð stúdent 1934
og vann áfram í bankanum. Þá gerðist
það að ég skrifaði grein í Bankablaðið
1944 um laun og kjör kvenna þar.
!§ Þannig byrjaði ballið. Vilhjálmur Þór
■q var einn af þrem bankastjórum. Hann
|- sagði að ég „bæri út“ bankann með
;8 þessu skrifi og var reiður því hann vildi
'ö’ sóma bankans í öllu. Áður höfðu konur
fengið að vita að laun þeirra væru lægri
vegna þess m.a. að þær færu mánað-
arlega „á túr“. Það virtist í þann tíð
vera eitt af því tortryggilega í fari
kvenna og var ekki bara bankamál. En
frádráttarbært í launum. Stöku karlar
fóru á vikulegan ,,túr“ en það var ekki
frádráttarbært.
Þessi mismunun í launum var ger-
samlega óþolandi óvirðing og þegar
sumar samstarfskonurnar (allar voru
þær úrvals starfsmenn) voru þeirri
mínútu fegnastar þegar þær sluþpu út
úr bankanum á kvöldin vegna reiði og
óánægju þá leist mér ekki á blikuna að
lenda í því sama, þar sem ég var þegar
orðin fjúkandi reið.
Ég fór að bæta á mig velborgaðri
aukavinnu á kvöldin vegna þess að ég
og yngsti bróðir minn styrktum tvo
bræður okkar til náms í Svíaríki. Nokkr-
um árum seinna styrktu þeir okkur til
háskólanáms hér. Þá eins og nú voru
23