Vera - 01.04.1986, Page 30

I
Kynlíf, barneignir, fóstureyöingar og fátækt
Áriö 1975 voru sett ný lög um ráðgjöf og fræðslu
varðandi kynlíf og barneignir og fóstureyðingar og
ófrjósemisaðgerðir. Frumvarp þetta hafði í för með
sér þær breytingar að fóstureyðingar eru nú leyfðar
af félagslegum ástæðum, en áður voru þær einungis
leyfðar af læknisfræðilegum ástæðum og ef konu
hafði verið nauðgað og orðið þunguð sem afleiðing
af því.
í þessum lögum, nr. 25 frá 1975, er kafli sem kveður
á um að aukin verði fræðsla um kynlíf og barneignir og
að getnaðarvarnir verði öllum aðgengilegar. í skýrslu
um fóstureyðingar árin 1976—1983, sem gefin er út af
landlæknisembættinu og tekin er saman af Guðrúnu
Sigríði Vilhjálmsdóttur, kemur fram að tíðni fóstureyð-
inga hefur aukist mikið hér á landi. Margir hafa brugðist
hart við og kennt um heimildinni um fóstureyðingar af
félagslegum ástæðum. Nú liggur fyrir Alþingi frumvarp
til laga um breytingu á lögum nr. 25 frá 1975 þess efnis
að nema á brott þessa heimild.
Svo virðist sem aðilum þessum hafi yfirsést sú stað-
reynd að áður en lögin frá 1975 gengu í gildi, voru fóst-
ureyðingar framkvæmdar sem komu aldrei fram á
skýrslum og einnig tíðkaðist það að fara erlendis í að-
gerðir sem þessar. Upplýsingar um raunverulega aukn-
ingu fóstureyðinga eru því ófáanlegar þar sem ekki er
vitað nákvæmlega hve margar konur fóru í svona að-
gerðir áður en lögin voru sett.
Einnig má benda á að aukning fóstureyðinga svo og
sú staöreynd að íslendingum fjölgar ekki eins mikið og
spáð hefur verið er í beinum tengslum við hvernig búið
er að börnum og foreldrum í þjóðfélaginu. Lág laun hafa
orðið til þess að báðir foreldrar verða að vinna úti til
þess að geta séð fjölskyldunni farborða. Eftir sem áður
er dagvistun fyrir börn takmörkuð, félagsleg þjónusta í
lágmarki, óðaverðbólga, óverðtryggð laun og svo mætti
lengi telja.
Á ráðstefnu um fátækt á íslandi, sem haldin var helg-
ina 15.—16. mars s.l., kom fram að fjórðungur heimila
á íslandi lifa af tekjum sem eru undir fátækramörkum.
Þetta kom fram í erindi Sigurðar Snævarr, hagfræð-
ings, sem hann flutti á ráðstefnunni og fjallað var um í
Þjóðviljanum þann 18. mars s.l. Sigurður byggði niður-
stöður sínar á skattframtölum frá 1985 og reiknaði fá-
tækramörkin út frá útgjöldum vísitölufjölskyldunnar. Ef
kjör myndu batna, dagvistunarrými yrðu fáanlegri,
fræðsla aukin þyrftu konur ekki að grípa til þessa ör-
þrifaráðs sem fóstureyðingar eru.
Kvennalistinn hefur barist fyrir því að ,,tryggja konum
þau sjálfsögðu réttindi að bera ábyrgð á lífi sinu og
gjörðum og átt val þar um sem ábyrgir, sjálfstæðir og
fullveðja einstaklingar", eins og Sigríður Dúna komst
að orði á Alþingi fyrir skömmu þegar fóstureyðingar
voru til umræðu. Enjafnframt benti hún áað þetta þýddi
ekki að Kvennalistinn væri meðmæltur fóstureyðingum
og sagöist hún eiga enga ósk heitari en að konur þyrftu
ekki að grípa til þessa neyðarúrræðis að láta eyða fóstri.
Lögin f rá 1975 var stórt skref fram á við í réttindabaráttu
kvenna sagði Sigríður Dúna, en í þessum lögum er heill
kafli sem fjallar um fræðslu um kynlíf og barneignir og
um nomun getnaðarvarna sem ekki hefur enn verið
framkvæmdur. Kristín Halldórsdóttir benti á í grein í DV
11. mars s.l. að á hinum Norðurlöndunum hefur verið
unnið markvisst aðfræðslu um kynferðismál, barneign-
ir og fóstureyðingar sem hefur leitt til þess að þungun-
um hjá stúlkum undir tvítugt hefur fækkað og tíðni fóst-
ureyðinga fer nú fækkandi í þeim löndum.
Kvennalistinn hefur frá upphafi vega barist fyrir því að
aukin verði fræðsla um kynlíf og barneignir í skólum og
að gert verði átak um fræðslu meðal almennings um
kynferðismál. Má nefna sem dæmi fyrirspurnir Kvenna-
listans til menntamálaráðherra í nóv. 1983 þegar Kristín
Halldórsdóttir spurði hvað liði framkvæmd 1. kafla lag-
anna nr. 25 frá 1975, um ráðgjöf og fræðslu varðandi
kynlíf og barneignir. í nóvember 1985 ítrekaði hún
þessa fsp. en spurði jafnframt um fyrirkomulag kynlífs-
fræðslu í skólum. Menntamálaráðherra sagði að þetta
horfði allt til bóta en Kristín skoraði á hann að kynna sér
betur hvernig þessum málum væri háttað í skólum.
Sagði hún að samkvæmt þeim upplýsingum sem
Kvennalistinn hafi aflað þá væri framkvæmd kynlífs-
fræðslu algjörlega í molum og nánast undir áhuga
hvers kennara komið.
Nú í febrúar, í beinu framhaldi af þessum áðurnefndu t
fsp., lagði Kvennalistinn fram tvær þált. í þeirri von
að eitthvað yrði aðhafst í þessum málum. Tillögur þess-
ar eru liður i átaki sem Kvennalistinn leggur til að gert
verði til að „efla fræðslu um kynlíf og barneignir og til
þess að stuðla að notkun getnaðarvama". Önnur tillag-
an er um fræðslu meðal almennings um kynferðismál,
þar sem Alþingi ályktar að fela heilbrigðisráðherra að
efna til fræðsluherferðar um kynferöismál meðal al-
mennings með það að meginmarkmiði að koma í veg
fyrir ótímabærar þunganir sem oft enda með fóstureyð-
ingu. Hin tillagan er tillaga til þingsályktunar um þátt-
töku sjúkrasamlaga í kostnaði vegna getnaðarvarna.
Þar er Alþingi hvatt til að fela heilbrigðisráðherra að
hrinda nú þegar í framkvæmd ákvæði, sem er í lögum,
og segir að sjúkrasamlög eigi að taka þátt í kostnaði við
getnaðarvarnir. Þótti tillaga þessi all spaugileg þar sem
getnaðarvarnir þykja ekki með dýrustu vörum. En
Kristín benti á aö láglaunakonu með undir 20 þúsund á
mánuði munar heilmikið um þær krónur sem fara í getn-
aðarvarnir. Benti Kristín ennfremur á, að samkvæmt
skýrslu landlæknis um fóstureyðingar, voru í 70% til-
vika ekki notaðar getnaðarvarnir þegar þungun varð.
Bendir þetta til þess að ýmsu sé ábótavant hvað varðar
fræðslu um notkun þeirra og möguleika á að nálgast
þær og er tillaga þessi borin fram í þeirri von að getnað-
arvarnir verið aögengilegri. >
Lagaákvæði geta ekki komið í veg fyrir ótímabærar
þunganir og fóstureyðingar. Það þarf að efla kynlífs-
fræðslu í skólum og gera átak um fræðslu meðal al-
mennings um kynlíf og barneignir og notkun getnaðar-
varna. Það þarf að gera getnaöarvarnir aðgengilegri en
fyrst og fremst þarf að búa betur að konum og börnum
í þessu þjóðfélagi. Þjóðfélagi sem státar af því að börn
séu alltaf velkomin en býr svo þannig að þeim að stór
hluti þeirra hefur engan samastað meðan foreldrarnir
vinna langan vinnudag til að hafa ofan í sig og á.
i