Vera - 01.06.1997, Qupperneq 14

t j ó r n u n
strákanna
Spurning um
RAUNVERULEGT
SJÁLFSTRAUST
Sigrún Júlíusdóttir er vel
kunnug aðstceðum íslenskra
fjölskyldna, bceði sem frceði-
kona og félagsráðgjafi.
Doktorsverkefni hennar
fjallaði um þá auknu ábyrgð
sem íslenskar konur hafa
tekið á sig undanfarna ára-
tugi. „Að þreyja, þrauka og
þola, ” þannig lýsir hún því
hvernig íslenskar konur
hafa haslað sér völl á vinnu-
markaði en eiga jafnframt
fleiri börn en konur í ná-
grannalöndunum, halda
áfram að sinna stórfjöl-
skyldunni og reyna að reka
heimili á sama hátt og
mceður þeirra gerðu þegar
þcer voru heimavinnandi.
Sigrún hélt athyglisverðan fyrirlestur
á ráðstefnu félagshyggjuflokkanna í
maí um velferð á 21. öldinni. Þar
lýsti hún því hvernig hæfnissamfélag
framtíðarinnar mun gera kröfur um
færni sem verður ekki eingöngu mæld með
prófgráðum eða greind (intellektual quati-
ent), heldur með næmis stuðli (emotional
quotient) sem byggir á hæfileikanum til að
tileinka sér, ráða við samskipti, þola álag og
vera skapandi. „I stað stéttaskiptingar mun
þróast einföld tvískipting samfélagsins í þá
hæfari og þá minna hæfu,” sagði Sigrún í
fyrirlestrinum og benti á að hlutverk stjórn-
málamanna á næstu öld yrði að byggja brú
yfir þá gjá sem er að myndast á milli þessara
hópa.
Lýsing á hópunum er eftirfarandi: Þeir
hæfu hafa betri fjölskyldutengsl, betri líðan,
meiri lestur, betri menntun, betri tök og eru
betri foreldrar. Það sem einkennir hinn hóp-
inn, þá minna hæfu, er atvinnuleysi, óvirkni,
þeir eru þolendur og þiggjendur. Þegar bilið
á milli hópanna breikkar verður meiri þörf
fyrir félagslega aðstoð, íhlutun samfélagsins
og virkjunaraðgerðir. Það hlýtur því að vera
sparnaður fyrir samfélagið í öllu tilliti að
koma í veg fyrir að þessi gjá myndist.
Þegar litið er til mótunar einstaklingsins
kemur víða fram að fjölskyldan, veganestið
að heiman, hefur mikið að segja og það er
vissulega skoðun Sigrúnar Júlíusdóttur. En
hvernig eiga konur að samræma löngun sína
og þörf til að taka þátt í atvinnulífinu og þær
skyldur sem lagðar eru á þær sem mæður?
Svarið er einfalt: Karlar verða að axla
ábyrgðina með þeim og konur verða að
sleppa hendi af ábyrgðinni yfir til karlanna.
„Islenskar konur hafa farið þá leið að
skrúfa sig upp, taka á sig fleiri hyrðar -
þreyja, þrauka og þola það álag sem því fylg-
ir að uppfylla allar þær kröfur sem gerðar
eru til þeirra,” segir Sigrún. „Þær halda
áfram að eiga börn, styðja mann sinn og gera
allt það sem konur fyrri tíma gerðu, jjótt
þeim hafi tekist að hrista af sér ytri fjötra.
Þær fara í háskólanám, taka góð próf og fá
oft bestu einkunnirnar en þær virðast ekki
losna við Öskubuskuáráttuna. Þar held ég að
skorti á hið raunverulega sjálfstraust. Innsti
kjarninn er of linur til þess að brjótast und-
an þeirri klemmu sem óhjákvæmilega fylgir
því að axla svona margþætta ábyrgð.”
Þversagnakennd leit að frelsi
Máli sínu til stuðnings nefnir Sigrún könnun,
sem hún vann ásamt Nönnu K. Sigurðardótt-
ur o.fl. í tilefni af ári fjölskyldunnar. „Þetta
er fyrsta íslenska rannsóknin á reynslu for-
eldra og barna af skilnaðarmálum. Við leit-
uðum álits 846 foreldra úr fimm fjölskyldu-
gerðum og niðurstaðan leiðir í ljós athyglis-
vert munstur,” segir Sigrún. „íslenskar konur
hafa sterk tengsl við foreldraheimilið og hin
tvíbenta afstaða þeirra skín í gegn þegar töl-
urnar eru skoðaðar. Þær fara fyrr úr for-
eldrahúsum en karlar, í von um að verða
sjálfstæðar, en þær fara líka fyrr í hjónaband.
Þær vilja svo fara fyrr út úr hjónabandinu en
karlarnir, til þess að öðlast frelsi en eftir
skilnaðinn halda þær fast í börnin og allar
skyldurnar. Þær verða því enn bundnari en
fyrr og fara flestar í hjónaband aftur. Þannig
heldur þversagnakeðjan áfram.”
Sigrún telur að sektarkenndin eigi stóran
þátt í þessu ferli og eins það einkenni á ís-
lenskum konum að vilja vera í nánum tengsl-
um við allt í umhverfi sínu. „Það er auðvitað
ómetanlegur eiginleiki og jákvætt afl í mann-
legu samfélagi, en hann má ekki einskorðast
við það kvenlega, það sligar konurnar,” seg-
ir hún. „Það er erfitt en oft mjög ánægjulegt
að vinna í viðtölum með konum sem vilja
komast út úr þessu munstri. Það er eins og
það sé oft erfitt að finna leið sem losar og
breytir án þess að þurfa að sprengja allt upp.
Skilnaður er stundum óhjákvæmilegur en oft
er hann sýndarlausn, sem fæðir af sér aðra
erfiðleika. Þegar allt er komið í strand verða
bæði kynin að breyta til og finna nýjar leið-
ir. Konur verða að sleppa hendinni af
ábyrgðinni og karlarnir að koma inn í mynd-
ina. Það verður að gerast samhliða, því hver
á að hugsa um börnin ef konurnar slepptu
áður en karlarnir eru tilbúnir að vera meira
með?” spyr Sigrún og segist hafa orðið vör
við, bæði í meðferðarstarfinu og af umræð-
unni, að yngri karlmenn séu tilbúnari en þeir
eldri að taka þátt í barnauppeldi. Viðhorfs-
breyting er að eiga sér stað. í því sambandi
nefnir hún sænska könnun þar sem fram
kemur að ungir karlmenn taka fjölskylduna í
auknum mæli fram yfir frama í starfi. Þegar
þeir ráða sig í starf taka þeir fram að þeir
beri fjölskylduábyrgð, eiginkonan sé í krefj-
andi starfi eða námi, og þau eigi t.d. tvö lítil
börn. Þegar þeir vilja það sjálfir er tillit tekið
til þessa.
„Ég hef þá trú að karlmenn bjóðist ekki til
að taka þessa ábyrgð nema það sé þrýst á þá.
Hér skiptir bæði almenn samfélagsumræða
miklu en líka að konurnar sjálfar fari fram á
það inni á heimilunum, og að foreldrar
standi saman um að fela jafnt drengjum sem
stúlkum ábyrgð, “ heldur Sigrún áfram. „Og
þar komum við aftur að sjálfstraustinu. Kon-
ur með raunverulegt sjálfstraust setja þessa
kröfu fram og eiga betra með að ná henni.
Karlar biðja ekki um að losna undan góðri
þjónustu heima fyrir. Þeir sem fá allt upp í
14 v ra