Vera - 01.06.1997, Síða 19

Ei ;\ £juj;iui'j;\;iÍJ=iii'JhUD;\u=JLLi
pu ;í= /;u;\'jííiu;í uu uú3=i'jr
■\UrJLU >J;\3ilÚJjyÍ3L;\i'JU3. y
IA BJÖRG ARADj
HJÚKRU
PÁLMI V. JÓIUSSI
iRFRÆÐIIMGUR, VERKEFIMISST*
IIMGAR Á VEGUM LAIMDLÆKIMII
IGÐISRÁÐUIMEYTISINS.
V/IÐ LÆKIMi
„...SERSTAKLEGAl BORINI,
UIMGLIIMGSSTÚLKUR OG
KOIMUR EFTIR MIÐJAIM ALDUR“
Kalkið er sérlega mikilvœgí fyrir börn á
meðan beinin eru að vaxa, unglings-
stúlkur og konur um og eftir miðjan aldur.
Beinþynning herjar einkum á konur sem
komnar eru yfir tíðahvörf. Unglings-
stúlkum og ungum konum er þó einkar
mikilvœgt að gœta vel að heilsu beina
sinna, þar sem styrkleiki beinanna við
upphaf tíðahvarfa rœður miklu um það
hversu alvarlegt vandamál beinþynn-
ingin verður.
Samkvæmt könnunum Manneldisráðs fær fjórða
hver unglingsstúlka minna en ráðlagðan
dagskammt af kalki daglega. Þessar stúlkur
verða að teljast ( sórstökum áhættuhópi hvað
snertir beinþynningu síðar á lífsleiðinni. Til þess
að forðast beinþynningu síðar á lífsleiðinni virðast
holl hreyfing og rótt mataræði þau ráð sem best
duga. Nægileg mjólkurneysla nú getur borgað
sig margfalt sioar á lífsleiðinni.
Hvað er beinþyntiing?
Beinþynning er alvarlegt heilsufarsvandamál hér
á landi eins og víða annars staðar. Beinin verða
stökk, hryggjarliðir geta fallið saman og önnur
bein brotna við minnsta átak. Lærlegg,
mjaðmarbeini og beinum í fram- og upphandlegg
stafar sórstök hætta af beinþynningu.
Talið er að þriðja hver kona fái einkenni
beinþynningar einhvern tíma á ævinni, en
sjúkdómurinn er meira en þrisvar sinnum
algengari hjá konum en körlum.
Rannsóknir á beinþóttni og brotatíðni benda til
þess að hér á landi verði 1200-1500 beinbrot
ár hvert vegna
beinþynningar. Þar
af verða um 200
mjaðmarbrot. Flest
þessara brota verða
við óverulega áverka.
Smábeinóttar og
grannvaxnar konur
hafa meiri tilhneigingu
til beinþynningar en
þær sem þéttari eru á
ALDUR 30 50 70 VellÍ.
Kalkmagn í beinum
Beinin í líkamanum eru lifandi vefur sem er í
stöðugri þróun alla ævi. Við fæðingu innihalda
beinin um 25 g af kalki. Kalkmagnið eykst jafnt
og þétt í uppvextinum og nær hámarki í kringum
25 ára aldur. Á þessum aldri eru um 1200 g af
kalki í beinum karlmanna en
um 900 g í beinum kvenna.
Eftir það fer kalkmagn
beinanna hægt minnkandi
í fyrstu en kalktap (beintap)
getur orðið mjög ört,
einkum meðal kvenna. Eftir
tíðahvörf verður hratt tap á
beinmassa, 15-20% á
fyrstu 8-10 árunum. Eftir
það hægir nokkuð á
beintapinu sem heldur þó
áfram ævilangt. Konur um
sjötugt hafa að meðaltali
aðeins um 650 g af kalki f
beinum sínum.
Hvað er til ráða?
Beinþynning er líklega að hluta til arfgengur kvilli
og ræðst öðru fremur af minnkandi framleiðslu
kvenhormónsins estrógens. Engu að síður benda
rannsóknir til þess að þeim mun meira sem
líkaminn fær af kalki á lífsleiðinni, því minni só
hættan á alvarlegri beinþynningu.
KáOlagBur dagskammtur af kalki ag D-vítamíni
l-IOára 11-19ára 20ára ogeldh Bamshafand konurog bqóstamæður
Dvttamtn: 400 ao (Wjjg) 400 æ 400 æ 400 æ
Kalk: 800 mg \ 1200mg 800 mg 1200 mg
Morgir sórtrœðingar tolja að kalkþört kvonna ettir tíðahvört só 1200-1500 mg.
Rótt eins og vöðvar og aðrir lifandi vefir, styrkjast
beinin við notkun. Hreyfingarleysi eykur líkurnar
á beinþynningu en einnig hafa reykingar, ofneysla
áfengis og óhófleg kaffidrykkja verið sett í
samband við þennan illvíga sjúkdóm.
Mjólk út ígeiminn?
Geimfarar eiga á hœttu að tapa miklu kalki
á ferðum sínum út fyrir gufuhvolfið. Þegar
þyngdaraflið hœttir að valda stöðugu álagi
á beinin þurfa þeir að eyða miklum tíma í
sérstakar líkamsœfingar til þess að forðast
bráða beinþynningu af kalkskorti.
Sem betur fer nœgir okkur á jörðu niðri að
stunda hœfilega heilsurœkt, borða hollan mat
og drekka nóg af mjólk!
70% af kalkinu úr mjólkurvörum
I baráttunni við beinþynningu er einfaldasta vopnið
þó líklega að halda kalkbúskap líkamans í góðu
lagi. Líkaminn nýtir að jafnaði einungis um 30%
af því kalki sem hann fær en rannsóknir sýna þó
að nýting kalks úr mjólk og mjólkurmat er mun
betri en nýting kalks úr flestum öðrum fæðu-
tegundum. Fyrir utan kalkið sjálft er D-vítamín
líkamanum nauðsynlegt, en eitt af hlutverkum
þess er að auka nýtingu kalks úr fæðunni. Um
70% af því kalki sem við fáum úr faeðunni kemur
úr mjólk og mjólkurmat.
í franskri rannsókn sem gerð var árið 1992 fékk
hópur kvenna yfir 80 ára aldri daglegan auka-
skammt af kalki (1200 mg) og D-vítamíni (800 ae).
Meðal þeirra fækkaði lærbrotum um rúmlega
40% miðað við sambærilegan hóp sem fékk
hvorki kalk nó D-vítamín. Aðrar rannsóknir benda
til hliðstæðra áhrifa meðal kvenna á aldrinum
60-80 ára. Fitusnauð mjólk og léttar mjólkurvörur
henta því flestu fólki alla ævi.
lAtum beinagrindina eldast með líkamanum, ekki
á undan honum!
Hetstu heimildir M. Chapucy o.H.: VAamm Dj and cakáum to prevent hip
fractures in etderty women, Now Engtand Joumal of Meckane 327, 1992.
Dawsort-Hughæ o.fl.: A caitrolod tnui ofthe oltect of cataum supptomentaton
on bone density in postmenopausal womon, New Ertgland Joumal of
Medicirte 328, 1993. Landlajknisembættiö. Laufey Steingrimsdótlir o.fl.:
Hvað bordar Islonsk æska? (Manneldisráö Islands, 1993).
TVÖ\ | Á DAG
- -atta œvi!
fr^MJÓLK ER GÖÐ
VÍJJ* ÍSLENSKUR MJÓLKURIONAÐUR