Freyr - 01.06.1906, Síða 1

ÍFREYR.
Safamýri.
Breytingin—Jarðabætur—Beitin—Viðhaldið.
Breytingin.
Svo sem kunnugt er, liggur Safamýri í
sunnanverðum Asahreppi. Hún er að stærð
4400 dagsláttur og til heyrir Vetleifsholtshverf-
inu, Bjóíuhverfínu og Þykkvabænum. Mestur
hlutinn fylgir þó Vetleifsholtshverfínu.
Á síðast liðnum 100 árum hefir Safamýri
tekið miklum breytingum. Byrir þann tíma var
hún mestöll þýfð en rök og safafull hagmýri.
j?á lágu vötnin (Rangárnar og Þverá) í stokk
beint til sjávar, milH Ásahrepps að sunnar-
verðu og Vestur-Landeyjahrepps. Smámsam-
an hækkaði svo farvegurinn að vötnin gengu
úr honum, svo sá farvegur er nú þur. En
vötnin hafa brotið sig út yfir Ásahrepp neðan-
verðan og út i Þjórsá, og nú á síðustu árum
einnig austur á Landeyjarnar og austur í Aff-
fallsútfall.
Þessi sífelda hækkun á farvegnum er óef-
að mest út af því, að mjög mikill foksandur og
aur hefir borist í vötnin, en af hallaleysi að
neðanverðu geta þau ekki rutt því fram úr
sér.
Þegar vötnin fóru að brjótast úr farveg-
inum, fóru þau að flóa yfir Safamýri, en við
það breyttist hún með tímanum og varð að
slægjulandi, víða mjög grasgefnu og sléttu,
en ákaflega gljúpu og blautu. Þegar kom
fram á' miðja 19. öldina og eftir þann tíma var
•oft heyjað mikið í Safamýri, sérstaklega i
grasleysisárum. Þá kom fyrir að bændur sóttu
heyskap fulla dagleið vegar í hana, en þurftu tvo
daga til að koma heim einni ferð. Hið mikla
grasleysissumar 1881 mun þó hafa verið heyj-
að einna mest í henni. Sumir hafa tahð það
verið hafa um 40,000 hesta, en við það er at-
hugandi, að það var ekki alt úr Safamýri sjálfri,
heldur einnig af engjum, sem liggja fyrir norð-
an hana og sunnan. Eftir það fór heyskapur
minkandi f Safamýri. Mikill grasbrestur hefir
heldur ekki að borið síðan, og bændur hafa
lagt niður að sækja heyskap sinn langt að.
Auk þess fór vatnið vaxandi í Safamýri, fram
að næstliðnum aldamótum. En svo var hún
þá orðin gljúp og rótarlaus, að vlða var ó-
mögulegt að heyja í henni og ekki leið að
teyma hesta um hana sumstaðar. Enda var
þá ekki heyjað meira í henni en um 10,000
hestar, eða jafnvel minna, og það við illan leik.
Síðan hefir hún aftur batnað til muna, mikið
fyrir jarðabætur þær, sem þá voru gjörðar, og
nú síðast nokkuð fyrir það, að vötnin brutust
austur á Landeyjarnar.
Jarðabætur.
Helzt til lítið hefir verið gjört til þess að
vernda og bæta Safamýri. Þó hefir nokkuð
verið gjört f þá átt. Um 1830 var farið að
hlaða i ósa, er ytriítangá braut inn á mýrina
ofanverða, og hefir það verið gjört næstum ár-
lega síðan. Þessir ósar hafa oft verið erfið
ir viðfangs, svo að stundum þurfti fjölda fólks
til að teppa þá. Til þess bjálpuðu oft margir
þeir, sem sóttu heyskap í Safamýri. Þegar
reynslan sýndi að stýflurnar biluðu hvað eftir
annað úr þvi efni, sem fyrir hendi var, fóru
menn að hlaða grjóti utan á þær straummegin
Það reyndist mjög veL En af því hvað langt
og'erfitt var að ná í grjótið, var hætt við það
aftur um tíma. Nú erum við þó teknir til við
grjótflutninginn aftur, fyrir fáum árum, með
góðum árangri.
Eigi alllítið hefir unnist við það, að ósar
þessir hafa runnið inn á mýrina. Það fyrst, að