Freyr - 01.07.1929, Page 13

FREYR
73
veittar ábýlisjarðir, sumpart voru þeir
settir niður á höfuðbólin, hjá embætt-
ismönnum og efnamönnum, til þess að
gera tilraunir með ýmsar sáðtegundir.
Á Norðurlandi voru tilraunir til korn-
yrkju framkvæmdar á Þingeyrum, i
Víðidalstungu, á Ási og Marðarnúpi, á
Miklabæ og Hólum i Hjaltadal. Á Suð-
urlandi var kornyrkja reynd á Hliðar-
enda, á Móeiðarhvoli, i Hjálmholti, i
Viðey og i Reykjavík. Þessa tilrauna-
staði nefnir Eggert Ólafsson, en b'klega
liafa tilraunir viðar verið gerðar og
einnig eystra og vestra. Að minsta kosti
er þess getið, að Bogi Benediktsson
eldri á Staðarfelli tók til sín akur-
yrkjumann á útbú sitt á Kjallaksstöð-
um, þar var hlaðinn akurgarður, sem
enn sá merki til 1823. Tilraunir voru
gerðar með bygg, liafra, vetrar- og vor-
rúg, en þær msitókust því nær alger-
lega á flestum stöðum. Til þess voru
ýmsar orsakir, árferði var á þessum ár-
um í slirðara lagi, akurstæði voru víða
óheppilega valin, og akurgerðamenn-
irnir kunnu eiga að haga kornrækt
sinni eftir landsháttum, af því þeir voru
frá suðlægari héruðum, og fylgdu venju
sinni, en hefði líklega oft betur tekist,
hefðu þeir farið að liáttum Færeyinga
eða annara, sem áttu við líkt loftslag
að búa. Jótsku bændurnir kunnu lield-
ur ekki að þurka kornið við eld i stofn-
liúsum, eins og hinir fornu íslendingar
hafa líklega gert og enn er gert í Fær-
eyjum og sumstaðar i Noregi. Kornið
varð þroskað, en kjarninn varð eigi
nógu harður af því byggið var eigi
þurkað nægilega. Auk þess voru liinir
útlendu bændur misjafnir, sumir voru
duglegir og starfsamir, en aðrir latir og
værukærir, sumstaðar voru akrarnir
ekki nægilega girtir, svo skepnur átu
kornið jafnóðum og það kom upp ....“.
Þrátt fyrir þetta mistu menn eigi
trúna á akuryrkjuimi og ýmsir héldu
áfram með tilraunir í þá átt. Til dæmis
Thordal stiftamtmaður á Bessastöðum,
sem haustið 1774 fékk 5 tunna upp-
skeru af byggi og 4—5 tunnur af höfr-
um, og síðar, 1776, fékk liann 10 tn.
uppskeru. Það ár var árferði hið besta.
Á þessum árum fengust ýmsir aðrir
við kornyrkju, sem bar sæmilegan ár-
angur. En i móðuharðindunum fór jietta
alt út um þúfur.
Tilraunir með kornyrkju á 19. öld.
Framan af öldinni var lítið gert að
þessum tilraunum. Þó er talað um til-
raunir i Fljótshlíð, er liafi hepnast
fremur vel, og að bygg og hafrar liafi
fengist fullþroskað. Um miðbik aldar-
innar liófust aftur þessar tilraunir. I
búnaðarsögu Þorvaldar Tlioroddsen seg-
ir meðal annars svo frá:
„. . . . Þorsteinn Daníelsson á Skipa-
lóni fór utan 1849 og réði þá til sín
danskan akuryrkjumann, Jens Jensen
Stælir að nafni, og kom út með liann
vorið 1850. Vinnumaður þessi reyndist
duglegur og starfaði að rnörgu. Sumar
þetta lét Þorsteinn Danielsson „sá til
hafra, hörs og korns m. fl. Hafrarnir
spruttu svo, að að 4 ferskeyttra faðma
bletti fékkst væn sáta af heyi. Hörinn
og kornið kom upp, en náði ekki að
þroskast til fullnustu, enda var því ekki
sáð nógu snemma um vorið“. Sumarið
1852 fékk Þorsteinn Daníelsson 20 Iiesta
af bafralieyi af ekki fullri 1%. dag-
sláttu. Sumarið 1851 „sáði Björn Þor-
láksson i Fornhaga höfrum i gamlan
jarðeplagarð, sem var 100 ferh. faðmar
að stæð, og fengust þá um haustið úr
garði þessum 10 vættir af vel þurru
hafraheyi. Til hafranna var sáð 4 vikur
af sumri, og voru þeir slegnir þegar 5