Ljósmæðrablaðið - 15.11.2006, Blaðsíða 29

Mynd 1: Meðalskor viðhorfskvarðanna þriggja:
samanburður á milli sængurlegudeildar og heimaþjónustu
í ljós að meirihluti kvenna gaf til
kynna jákvætt viðhorf til þjónustu Ijós-
mæðra fyrstu vikuna eftir fæðingu.
Samanburður á niðurstöðum úr öllum
kvörðunum þremur sýndi þó marktæk-
an mun á viðhorfum kvennanna eftir
rannsóknarhópum þar sem konur er
þiggja heimaþjónustu ljósmæðra eru
almennt jákvæðari til þjónustunnar
(P<0,0l) (sjá rnynd I). Þrátt fyrir að
hlutfallslega fleiri frumbyrjur hafi verið
í hópi kvenna af sængurlegudeild og
að frumbyrjur hafí mælst hlutfallslega
óánægðari með þjónustuna kom í ljós
með fjölbreytugreiningu að sá þáttur
hefur ekki ráðandi áhrif hvað varðar
marktækan mun á milli hópa (Hildur
Sigurðardóttir, 2004).
Almennt lýstu konumar mjög jákvæð-
um viðhorfum til heimaþjónustunnar
í opinni spurningu sem eru styðjandi
við þær niðurstöður sem kvarðamir þrír
sýndu. I samanburði við sjúkrahúsþjón-
ustu þá er nokkuð tryggt að í heimaþjón-
ustunni er unt samræmda og einstakl-
ingshæfða fræðslu að ræða. Þar sem
móðurinni er sinnt af einni ljósmóður
hverju sinni er væntanlega meiri stöð-
ugleiki í þeim ráðleggingum sem kon-
urnar fá sem síðan ýtir undir sjálfsöryggi
foreldra við umönnun bams (McCourt,
Page, Hewison og Vail, 1998). Þá hafa
rannsóknir bent á fleiri kosti heima-
þjónustunnar sem í ljósi athugasemda
kvennanna gætu skýrt að hluta jákvæð-
ari viðhorf kvenna í þessari rannsókn
til heimaþjónustunnar í samanburði við
sjúkrahúsþjónustu. Konumar ná að hvfl-
ast betur í eigin umhverfi í samanburði
við erilsamt umhverfi sængurlegudeild-
anna, auk þess sem þeim finnst kostur
að vera í stuðningsrflcu umhverfi fjöl-
skyldunnar. Þátttaka föður við umönn-
un barnsins verður almennt meiri og
tengslamyndun fjölskyldumeðlima við
bamið betri (Brown og Johnson, 2002).
Enn fremur hefur verið bent á að heim-
ili fjölskyldunnar geri foreldra oft mót-
tækilegri fyrir fræðslunni þar sem þeir
hafa sjálfir fengið tækifæri til að axla
ábyrgð á baminu auk þess sem fleiri
meðlimir fjölskyldunnar fá tækifæri til
að meðtaka fræðsluna (Harrison, 1990,
Mendler, Scallen, Kovtun, Balesky og
Lewis, 1996). Þetta samræmist einmitt
niðurstöðum í rannsókn minni sem að
ofan er getið þar sem þættir eins og sam-
vera með maka/fjölskyldu og vellíðan í
eigin umhverfi réði mestu um ákvörðun
kvennanna um snemmútskrift og heima-
þjónustu.
Einnig kom fram að viðhorf kvenna
til fyrirkoinulags heimaþjónustunnar
voru mjög jákvæð og þó svo að fram
kæmi einstaklingsbundið mat á því hve
margar heimsóknir konurnar þurfa, þá
voru þær almennt ánægðar með fjölda
og tímalengd vitjana í heimaþjónust-
unni. í ljósi þessara niðurstaðna ætti
áfram að bjóða upp á heimaþjónustu
ljósmæðra í þeirri mynd sem nú er.
Þar sem fjöldi vitjana til hverrar konu
spannar frá 5 upp í 14 vitjanir og er
að meðaltali 7,4 má hins vegar álykta
að sá hámarksfjöldi vitjana sem samn-
ingur við Tryggingarstofnun gerir ráð
fyrir megi ekki vera minni (Hildur
Sigurðardóttir, 2004).
Nýburinn: þróun gulu og
mikilvægi faglegs eftirlits
Ijósmæðra
Á síðastliðnum áratug hafa verið auk-
in skrif um hugsanleg neikvæð áhrif
snemmútskrifta og er þar helst áberandi
umræða um að nýburar sem útskrifist
snemma heim séu útsettari fyrir ýmis
læknisfræðileg vandamál svo sem van-
næringu eða þurrk og óeðlilega nýbura-
gulu eða að gulan greinist of seint.
Einkum hefur verið bent á að tíminn á
sjúkrahúsinu sem gefst til að undirbúa
og fræða móðurina fyrir heimferð sé
ekki nægilegur t.d. er varðar brjósta-
gjöf, foreldrahlutverkið og umönnun
barnsins (Britton, Britton og Gronwaldt,
1999).
Það sem gerir erfitt fyrir með sam-
anburð á þessum rannsóknum er m.a.
ósamræmi í skilgreiningum á því hvað
snemmútskrift er og einnig virðist mjög
mismunandi hvemig þjónustunni er
háttað svo sem hversu mikil eftiifylgni
er í boði eftir að heim er komið. Þegar
skoðað er hvað einkennir helst þær rann-
sóknir sem gefa til kynna jákvæð áhrif
snemmútskrifta, kemur í ljós að það að
boðið sé upp á heimaþjónustu í kjöl-
far snemmútskrifta virðist ráða mestu.
Einnig kemur í ljós að máli skiptir að
þjónustan sé samfelld en sérstaklega
virðist þó mikilvægt að þjónustan sé
markviss og að gætt sé samræmis í
stuðningi og fræðslu (Renfrew, 1993;
Winterburn og Fraser, 2000; Porteus,
Kaufman og Rush, 2000; Valdés,
Pugin, Schooley, Catalán og Aravena,
2000; Keppler og Judith, 1999). Þó
svo að rannsóknum beri ekki saman
um að snemmútskriftir tengist aukinni
tíðni endurinnlagna nýbura þá er mik-
ilvægt að nýta sér niðurstöður þessara
rannsókna sem ákveðin skilaboð um
nauðsyn þess að vel sé haldið utan um
þjónustuna. Að öryggi nýburans, móð-
urinnar og fjölskyldunnar sé tryggt með
góðri þjónustu sem felur í sér markvisst
og samræmt eftirlit. Það getur því verið
hjálplegt að skoða helstu ástæður fyrir
endurinnlögnum barna eftir útskrift af
fæðingarstofnun, hver vandamálin hafa
verið, hverjir helstu áhættuhópamir eru
og út frá því að meta hvernig við vilj-
um skipuleggja þjónustuna. > Þjónustu
sem tryggir vellíðan og ánægju skjól-
stæðinga okkar en felur jafnframt í sér
öruggt eftirlit.
Ef til staðar eru hjá nýburanum við
fæðingu einhver lífeðlisfræðileg eða
læknisfræðileg vandamál koma þau
yfirleitt fram fyrstu klukkustundimar
Ljósmæðrablaðið nóvember 2006 29