Akranes - 01.12.1943, Blaðsíða 11

AKRANES
95
Næstu kvöld kenndi Lúther svo börn-
um sínum og stúdentunum söngleikinn.
Börnin lærðu það, sem þau áttu að
syngja í leiknum. En að öðru leyti munu
þau ekki hafa vitað, hvernig öllu skyldi
til hagað.
Þau vissu nóg til þess að eftirvænting-
in var vakin.
Nú kom heimafólk Lúthers og jóla-
gestir úr kirkju á aðfangadagskvöld.
Safnaðist fólkið þá saman í næststærstu
stofunni og beið. — Hvar er yngsti stúd-
entinn? Þessi fallegi, sem syngur svo
vel? spurði einhver. — Hann mun skila
sér bráðum, svaraði Lúther.
Þá opnast dyr og inn kemur engill í
hvítum skínandi klæðum. Engillinn
söng:
Ofan himnum hér kom eg,
hef eg tíðindi gleðileg,
tíðindi góð vil eg yður tjá,
trúa megið þér víst þar á.
í dag er heimi frelsi fætt
er fær vor mein og harma bætt;
það barnið þekkjum blessað vér,
vor bróðir Jesús Kristur er.
Engillinn söng 7 vers og börnin hlust-
uðu hugfangin á.
Þá opnaði Lúther dyrnar inn í stærstu
stofuna og lét börnin ganga inn á undan.
í stofuhorninu beint á móti þeim blasti
við jatan og lagði ljómann frá ljósunum
umhverfis.
Þá áttu nú elztu börnin að syngja, en
Lúther varð að hjálpa þeim og þá tók
hitt fólkið undir líka og söng:
Æ, velkominn oss vertu þá
er vorar syndir tókst þig á.
Oss, Jesú, kenn að þakka þér
að þínir bræður urðum vér.
Æ, Guð, sem ráð á öllu átt,
hví ertu kominn hér svo lágt,
í tötrum lagður lágt á hey
sem hefðir dýrri bústað ei.
Þótt veröld öll sé víð og löng
sú vaggan er þér samt of þröng
og þín ei verð, þótt væri hún full
af vegsemd þeirri, er skín sem gull.
Svo hefur, Drottinn, þóknast þér,
og þá vill speki kenna mér,
að heimsins auð og allt hans glys
þú eigi virðir meir’ , n fis.
Því bú til vöggu í brjósti mér,
minn bezti Jesú, handa þér.
í hjarta mínu hafðu dvöl,
svo haldi’ eg þér í gleði og kvöl.
Þá sagði Lúther: „Börnin áttu nú
raunar að syngja þessi vers ein. En við
sungum þau líka af því að nú viljum við
öll vera böm. Nú syngjum við síðustu
versin margraddað, með krafti og inni-
leik.“
Lúther tók þá gígju sína og allir tóku
undir, ungir og gamlir:
Af hjarta og tungu heilög dýrð
sé herrans Jesú föður skýrð!
Heyr barna þinna bæn og þökk
og brjóstin, Guð, sjá glöð og klökk.
Börnin gættu nú einkis annars en að
horfa á ljósin við jötuna.
En stúdentarnir sungu jólasálm Lút-
hers:
„Heiðra skulum vér herrann Krist.“
Síðan sungu þeir jólasálminn: „í Betle-
hem er barn oss fætt“, á latínu, af því að
enn voru svo fáir jólasálmar til á móð-
urmálinu.
Þá bauð Katrín húsfreyja öllum í borð-
stofu.
Yfir borðum báðu stúdentarnir Lút-
her um að mega skrifa'upp þenna nýja
jólasöng hans, svo að þeir gætu sent
hann systkinum sínum. Og af því að
margir aðrir báðu Lúther um afrit, þá
lét hann prenta sálminn.
Lúther nefndi sálminn Jólasöng barn-
anna. Var hann sunginn á heimili Lút-
hers og lærisveina hans um hver jól. Og
í Þýzkalandi hefir sálmurinn til skamms
tíma verið sunginn úr kirkjuturnum
höfuðkirkna á jóladagsmorgun.
Hér á landi var sálmurinn prentaður
í sálmabók Guðbrands biskups 1589 og
hefir hann síðan verið í öllum íslenzkum
sálmabókum, nema í Leirárgarðabókinni
frá 1801. En þar var öllum jólasálmum
Lúthers útskúfað.
í sálmabók Guðbrands er allur sálm-
urinn, 15 vers. En í sálmabók vorri (nr.
76) er 5 versum sleppt og sumum vers-
unum breytt. Er því 1. versið hér að
framan tekið eftir Guðbrands bók. Sýn-
ir það, að Lúther gat talað við börn á
barnamáli, þótt þýðingin sýni oss
ekki skáldskaparlist hans.
Guðbrandsbók nefnir sálminn Engla-
lofsöng. Og í Gröllurunum er hann
nefndur „Englalofsöngur um blessað
barnið Jesúm.“
Minna þau nöfn á þá venju, sem Lút-
her tók upp til að gleðja börn sín, að
láta einsöngvarann, sem söng sjö fyrstu
versin, búast engilsskrúða, af því að orð-
in voru lögð jólaenglinum í munn.
Lagið: „Ofan af himnum hér kom eg“
er frá 16. öld og almennt talið eftir
Lúther sjálfan, þótt ekki verði það full-
sannað. Telja flestir, að hann hafi a. m.
k. endursamið það upp úr gömlu þjóð-
vísulagi, ef ekki er þar um fullkomna
frumsmíð að ræða. Hefir það orðið vin-
sælt sálmalag, jafnvel í katólskum lönd-
um.
Lúther orkti sálminn til heimanota
sem fyrr segir. Allur sálmurinn, 15 vers,
er of langur til þess að syngjast við
Jólin
Yfir gjörvallt ísland
ótal klukkur hljóma.
Helgum anda hrœrðir
hjartastrengir óma.
Englasöngvar svella,
sœlt er á að hlýða. —
Blikar stjarnan bjarta,
blítt til allra lýða.
Jóla heilög hátíð
himinn Ijómar yfir.
Frelsarans • dýru fœðing
fagnar allt, sem lifir.
Himinn, jörð og höfin
hátignina lofar.
Guðs er mikla miskunn
manna skilning ofar.
Hvað er heimsins speki?
Hismi, tál og blekking.
Hvað er allra alda
uppgötvanir, þekking?
Hvað er gull og heiður,
hrós og virðing manna?
Ekkert! — hjá að eiga
eina lífið sanna.
Einn er kominn ofan.
Einn, sem gaf oss jólin.
Einn að frelsa alla.
Einn vort líf og sólin.
Hann er yfir öllum.
Eigirðu hann í hjarla,
þá áttu’ allan auðinn:
eilífa lífið bjarta.
\ Sumarl. Halhlórsson.
venjulega guðsþjónustu. Fyrir því orkti
Lúther annan styttri sálm, svipaðs efn-
is. Er hann 6 vers. Það er sálmurinn:
.Englasveit kom af himnum há.“ Kom
hann í sálmabók Guðbrands og var
sunginn hér í tvær aldir, en hefir ekki
verið endurþýddur og því horfið úr ís-
lenzkum sálmabókum.
„Barnasöngurinn“ hefir því orðið hér
lífseigari, þótt í styttri mynd sé.
En við styttinguna tapar sálmurinn að
nokkru sérkennileik sínum og frumleik.
Sálmurinn ætti að endurþýðast allur, og
mætti þá, t. d. við barnaguðsþjónustur,
skipta honum þannig, að allt að sjö
fyrstu versin yrðu einsöngur, en börn
syngju sex næstu versin, og allur söfn-
uðurinn tvö versin síðustu.
Væri þá vel á lofti haldið minningu
þessa nafnfræga barnavinar óg heimilis
hans.
Gleðileg jól!
Þ. Br.