Akranes - 01.12.1943, Blaðsíða 19

AKRANES
103
Botnvörpungurinn Jón forseti,
Botvörpungurinn Marz
engir aðrir en þeir sem koma með fyrsta
íslenzka togarann. Eru þeir því byrj-
endur og brauðryðjendur þessa mikla
og giftudrjúga atvinnureksturs á landi
hér. Þetta skip var togarinn Coot. Eig-
endur voru þessir: Björn Kristjánsson,
Einar Þorgilsson, Indriði Gottsveinsson,
Þórður í Glasgow, Arnbjöm Ólafsson
og Þorvaldur á Þorvaldseyri. Þeir Björn
Einar og Indriði keyptu skipið í Aber-
deen, og kom það hingað í marz 1905,
og þannig raunverulega hinn fyrsti ís-
lenzki togari.
Það stóð til að Akurnesingur, Hall-
dór Sigurðsson að nafni yrði skipstjóri
á Coót. Hafði Halldór þessi eitthvað
verið á enskum togurum og m. a. á
Vídalínstogurunum sem áður hefur
verið minst á. Af því gat þó ekki orðið
af einhverjum orsökum sem hér verða
ekki raktar. Þess í stað var Indriði Gott-
sveinsson ráðin skipstjóri þó ekki
hefði hann þá fengist við þessar veiðar
og var með skipið.
(Indriði er nú 74 ára (1943) hann er
sonur Gottsveins Gottsveinssonar og
Guðrúnar Jónsdóttur Ólafssonar á
Brekku á Hvalfjarðarströnd. (Gott-
sveinn þessi var alinn upp hjá sr. Þor-
grími Thorgrímsen í Saurbæ, föður
Ragnheiðar á Grund og þeirra syst-
kina.) Eoreldrar Indriða byrjuðu bú-
skap á Hurðarbaki í Svínadal og munu
hafa búið þar í 5 ár).
Nú þætti Coot ekki stór. Hann var
100 fet á lengd 152 brúttó tonn með
225 ha. vél og kostaði 45 þúsund krónur.
Coot átti heima í Hafnarfirði og var
Einar Þorgilsson útgerðarstjóri skips-
ins í 2 ár. En síðar hafði hana á hendi
Árni Eiríksson í samráði við Björn
Kristjánsson eftir að Einar vildi ekki
hafa með hana að , -a lengur. Fyrstu
3 árin mun útgerð þessi hafa gengið vel.
Var þetta að ýmsu leyti myndarlega af
stað farið. T. d. lögðu hluthafarnir fram
sem hlutafé allt andvirði skipsins. Coot
strandaði 1908 á Keilisnesi ásamt kútter
Copanes sem Coot var með á slefi frá
Reykjavík til Hafnarfjarðar. Þeir fengu
vont veður á sig á leiðinni, lentu í nátt-
myrkri og mistu Copanes þrisvar sinn-
um aftan úr. Benedikt Tómasson var
nokkurn tíma matsveinn á Coot eftir
enskan mann sem fór af.
Næsti togarinn var „SeaguU,“ og gekk
venjulega undir nafninu „Fjósarauður.“
Hann kom hingað til lands þetta sama
ár 1905 í júní. Fyrstu eigendur voru þess-
irrÞorvaldur bóndi á Þorvaldseyri und-
ir Eyjafjöllum, Guðmundur Einarsson
steinsmiður, Bjarnhéðinn Jónsson járn-
smiður, Benedikt Stefánsson kaupmaður
og Eyjólfur Ófeigsson. Fyrsta sumarið
var Árni Byron skipstjóri, lítinn tíma
Jón bróðir hans, en lengst Símon Svein-
björnsson frá Akri á Akranesi. Útgerð
þessi gekk mjög erfiðlega, en út af því
varð Þorvaldur mjög ábyrgur og
gerðist því aðaleigandi skipsins. Hef-
ur Þorvaldur bóndi orðið öreigamaður
af útgerð þessari þó ekki yrði hann
gjaldþrota . Enginn mun þó hafa tapað
vegna ábyrgða eða reksturs þessa ann-
ar. Síðar eignaðist Pétur blikksmiður
„Seagull", en átti ekki lengi, og mun
það hafa strandað við Vestmannaeyjar
líklega 1910 eða svo.
Um þriggja ára skeið eða svo, senni-
lega 1903, 4 og 5 keypti verzlunin Edin-
borg fisk af fjórum enskum togurum.
Var fiskurinn lagður upp í Sjávarborg,
en að nokkru hér á Akranesi, svo sem
fyrr hefir verið getið í þessum þætti.
Skipstjóri á einu þesara skipa var West-
erby og var hann þeirra mestur fiski-
maður. (Westerby var Akurnesingum
áður kunnur frá því þeir sóttu í ensku
togarana nokkrum árum áður.) Um
þetta leyti komu eftirfarandi menn sér
saman um að stofna togarafélg, og láta
byggja fyrir sig skip í Englandi: Ásgeir
Sigurðsson konsúll, Geo Copeland, Jó-
hannes Hjartarson (síðar afgrm. hjá
Eimskip), Runólfur Ólafs í Mýrarhús-
um, Guðmundur Einarsson í Nesi,
Westerby og vélstjóri hans. Þeir lögðu
fram meira en 50 þúsund krónur í þessu
skyni, og lá féð bundið um pins árs
skeið eða meira. En skömmu eftir út-
komu Westersby og vélstjórans, sem
ætlaði að leggja mikið fé í fyrirtækið)
dó vélstjórinn, en það mun hafa verið
aðalorsökin til að ekkert varð af frek-
ari framkvæmdum. En nokkuð er það
að innborgað fé varð endurgreitt.
í janúar 1907 kemur svo Jón forseti
til landsins. Er þar með brotið í blað í
sögunni og var því vel til fundið að
gefa skipinu þetta nafn, sem þá held-
ur ekki kafnaði undir nafni. Þetta er
sem sé fyrsta skipið sem íslendingar
létu smíða fyrir sig og var nokkru
stærra en hin fyrri skip. Með þessu
skipi var Alliance stofnað og stóðu þar
að þessir menn, sem allir voru dugn-
aðar skipstjórar nema einn sem ekki var
sjómaður, en heldur enginn liðléttingur
hvað snertir dugnað og áræði: Hall-
dór Þorsteinsson, Jón Ólafsson, Jón Sig-
urðsson, Kolbeinn Þorsteinsson, Magn-
ús Magnússon, Jafet Ólafsson og Thor
Jensen, sem var aðalhvatamaður þessa.
í marz þetta sama ár koma enn nokkr-
ir duglegir skipstjórar hingað með tog-
ara, sem þeir keyptu í Englandi, ágætt
skip. Skírðu þeir skipið eftir komumán-
uði hingað og kölluðu Marz. Þetta var
upphaf íslandsfélagsins, sem síðar eign-
aðist fleiri skip og nefndu líka eftir
mánuðunum, Apríl og Maí. Þessir menn
voru: Hjalti Jónsson, Þorsteinn Þor-
steinsson, Þórshamri, Sigurður í Görð-
unum, Gunnsteinn í Nesi, Jes Zimsen o.
fl. Hjalti Jónsson varð fyrsti skipstjóri,
en Zimsen framkvæmdastjóri alla tíð.
Með þessum tveim skipum má segja
að sé til full's hafinn íslenzkur togara-
rekstur, og þar sem allt sem síðar skeð-
ur í þessu sambandi liggur ljósar fyrir,
sumt skriflegt og margir sem við það
eru riðnir enn í fullu fjöri, verður hér
staðar numið um að segja þessa sögu
lengri.
Þegar nú horft er til baka til þessara
tíma er að ýmsu ólíku saman að jafna.
T. d. sagði Símon einhverntíman frá því
að þegar trollið rifnaði, urðu þeir að
setjast hver á móti öðrum og hnýta
það sem vantaði. Nú eru höfð með til-
búin stykki sem jafnaðarlega enga
stund er verið að fella í, og svona er
allt eftir þessu.
Það sýndi sig brátt að íslendingarnir
voru harðgerðir og kappsfullir við tog-
araveiðarnar ekki síður en annan veiði-