Akranes - 01.01.1950, Blaðsíða 3

I.
Flestir fagna vorinu, hækkandi sól með
vaxandi birtu og yl. Á svipaðan hátt fagn-
ar heillirigð liugsandi sál, hverri nýrri til-
raun til að auka þroska mannanna. Öllu
því, sem gert er til að minnka þrautir
þeirra og þjáningar, eða miðar að því að
gera þá ónæma fyrir ýmsum þeim sýkl-
um, andlegum eða efnislegum, sem skapa
þeim sjúkdóma, sorg og kvíða.
Við opnuni því augun og fyllumst eld-
móði og áhuga, er við heyrum, að dáðir
séu drýgðar á þessum sviðum. Og ekki
verður fögnuðurinn minni, jiegar slíkt er
bundið við eigið land og þjóð. En þá fyrst
verður fögnuður okkar fullkominn, jreg-
ar það sem áunnizt hefur, vekur undrun
og aðdáun stórjrjóða og er lil Jress fallið
að vísa Jreim veginn um lausn íi sama
vanda.
Á berangri nálægt Ifeykjavik, hafa síð-
ustu g árin gerzt nhkil undur, sem vakið
hafa óskipta athygli hugsandi manna, inn-
lendra sem erlendra.
Ég fylgdist fljótt með áhuga á Jm sem
gróðursett var í melinn þann. Þeir, sem
það gerðu, hafa eigi aðeins í fyrstu byrj-
un, heldur æ síðan, sýnifega haft mikla
trú á mætti hins minnsta frækorns. Þarna
er ]><>gar um að ræða stórt tré með gildum
stofni. Hér var sáð i veikleika litlu fræi,
sem þegar hefur risið upp í styrkleika
J)eiriar trúar, sem sannarlega megnar að
flytja fjöll.
Hér hafa sem sagt á örskömmum tima
gerzt undur, sem ekki má Jíegja yfir. Öll
þjóðin þarf að fylgjast með J)vi, sem þarna
gerist. Hér er beinlinis um afrek að ræða.
Afrek, sem þolir óvenjidega vel að á lofti
sé haldið fyrir öllum heimi. Er hér átt
við undrin, sem gerzt hafa á hinum mikla
óræktarmel í landi Reykjatorfunnar i
Mosfellssveit.
Áður en sagt verður frá Jiessu merki-
lega fyrirbrigði, er nauðsynlegt að rekja
nokkuð rækilega feril þeirrar veiki — og
varnir gegn henni, — sem leitt hefur til
})ess að Jjetla stój virki er framkvæmt.
Hinn voðalegi vágestur.
Margra alda hungur og harðrétti J)jóð-
arinnar hefur að vonum valdið henni
miklum og margvíslegum búsifjum. Aukið
sóttir og sjúkdóma, er á stundum sköpuðu
mannfelli i stórum stil. Vegna heknaleys-
is og jækkingarskorts, svo og fæðuskorts
á stundum, hafa hættulegir sjúkdómar
aukizt stórlega og orðið landlægir. Þar á
meðal sú voða veiki, sem nefnd hefur
verið hviti dauÖi.
Að vonum verður lítið sem ekkert vit-
að um j>essa veiki hér, fyrr en læknum
fjölgar verulega. Fyrr en þekking þeirra
á eðli veikinnar og vörnum við henni er
komið nokkuð á veg. Fyrr en framkvæmd
heilbrigðismólanna er komið i nokkuð
fastar skorður og læknar gefa samfelldar
skýrslur, sem eitthvað sé á að byggja.
Þar til landlæknisembættið er stofnað
1760, verður ekkert um veikina vitað,
AKRANES
IX. árg. jan.—íebr. 1950 — 1.—2. tbl.
0tgcfandi, ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ÖLAFUR B. BJÖRNSSON
Afgreiðsla: MiSteig 2, Akranesi.
PRENTAÐ t PRENTVERKI AKRANESS H.F.
nema þá óljósf af annálum eða sögu-
ritum einstakra manna, t. d. Jóns Hall-
dórssonar i Hítardal. Frá 1760—’66 var
aðeins einn læknir á öllu landinu, og
má nærri geta hvers árangurs gat verið
að vænta um lækningar, eða vitað um
sóttir og sjúkdóma, þegar svo við það bætt-
ist samgönguleysið, lítill bóka- og enginn
blaðakostur, og engar póstsamgöngur. —
Heilbrigðismálunum miðar hægt áfram,
þvi að eftir rúma öld 1868 eru læknishér-
uðin enn ekki nema 8 á öllu landinu. En
með lögum 1875 er landinu skipt í 20
læknishéruð. Þeim smáfjölgar svo, þann-
ig að 1923 munu Jiau hafa verið orðin 48
og eru nú 52. E11 að auki koma svo allir
sérfræðingarnir, spítalalæknar og hinir
„praktiserandi" læknar, sérstaklega í
Reykjavík.
Þrátt fyrir fjölgun læknanna gefast litl-
ar tæmándi upplýsingar um þennan mikla
vágest. Þá greinir jafnvel á um ýmislegt
í sambandi við veikina. En þegar fer að
líða fram að síðustu aldamótum, fará lín-
urnar að skýrast. Þá hefm- læknúnum
fjölgað verulega, þeir ná betur til fólks-
ins og jiað til þeirra. Yeikin hafði magn-
ast óðfluga og fólkið hrynur niður úr
henni. Enda j)ótt að skýrslur la'kna séu
])á orðnar miklu betri og fullkomnari en
áður, verða Jtær ekki nákvamar varðandi
berldaveikina fyrr en 1910 eða 11, er það
gengur í gildi, að læknar gefi dánarvott-
orð í hverju tilfelli. Hér fer á eftir tafla
um manndauða af völdum berklaveiki
1912—1920.
Ar: Tala dá- inna: Dánir af ])ús.: Ar: Tala dá- inna: I)i nir af þús.:
1912 150 1,7 1916 163 1,8
1913 144 1,6 1917 145 1,6
9118 183 2,0
1914 153 1,7 1919 164 1,8
1915 173 1,9 1920 197 1,9
1912-1915 1,8 1916- 1920 1,9
II.
Heilsuhælið á Vífilsstöðum.
Merkur þáttur og mikilvœgur.
Þegar skýrslugerðin er orðin fuilkomin,
kemur í ljós, að dánartalan af völdum
A K R A N E S
3