Akranes - 01.01.1950, Blaðsíða 13

SONAR-SONUR
Haustið 1928 flutti ég alfarinn til Akra-
ness. Ekki setti veðrið fýldan svip á bæ-
inn, þvi að það var sól og sumar þótt
komið væri haust. Og þótt ýmislegt hafi
hér skeð sem gengur nærri öldruðum
manni, má segja að framhaldið hafi farið
eftir byrjuninni, því lífið verður þó að
hafa sinn gang.
Mér leizt vel á Akranes, og trúði því þá
að það ætti mikla framtið, — sem það
hefur átt. — Ræktunarmöguleikar óþrjót-
andi rétt við bæjarvegginn, og sjósókn að
færast heim og miðin nær.
Nöldrari.
Frá fyrstu tíð og fram á þennan dag,
hefur víst ýmsum fundist ég vera hálf-
gerður nöldrari, sem alltaf væri að fetta
fingur út í þetta eða hitt, og væri gjarnt
að hafa allt á homum mér.
Næsta sumar eftir ég kom, fór Sig-
urður sonur minn til Siglufjarðar á Her-
móði. Áður en hann fór, bað hann mig
að þrífa stækka og kalka safngryfju, sem
fylgdi Tungunni og var austast í lóðinni,
við lóðamerki Sóleyjartungu. Ekki hafði
hvemig hann afkastar verki sínu, hvort
hann vinnur það samvizkusamlega og af
skyldurækni, eða sýnir kæruleysi og kast-
ar til þess höndunum. Verkföll em sterk-
asta vopn vinnuveitenda til að knýja fram
kröfur sínar. —1 Það má segja að skammt
sé öfganna milli. Þvi neitar enginn, að
verkíöllin voru nauðsynleg og réttmæt til
þess að rétta við fjárhag litilmagnans. En
hætta er á því, að gengið sé of langt í
kröfunum, þegar um eiginhagsmuni er að
ræða og ekki þarf annað fyrir að hafa en
að fara á fund og rétta upp hendina til
þess að fá fjárbætur. Nei, það þarf að
fylgja hverju verki eitthvað meira en
verksvitið til að geta unnið það skamm-
laust. Vinnan er lífsafl og vonarmáttur
hverrar þjóðar. Vinnan er þroskameðal
hvers einstaks manns. Vinnrunenning
hverrar þjóðar er eitt þýðingarmesta at-
riði í þjóðlífinu. —
Fyrir nokkrum ámm, þegar sýnt var
að halla tók undan fæti með fjárhag og
gjaldeyri þjóðarinnar, buðu bændur lands-
ins að leggja fram átta miljónir króna
gegn því að aðrar stéttir þjóðfélagsins
gerðu það sama. Það hafa verið skiptar
skoðanir inn þessa samþykkt. Sumir hafa
hunskað bændur fyrir, sjálfsagt fyrst og
fremst þeir, sem ekki skilja hvað fórn er
og ekki virðast þekkja annað en síhækk-
andi kröfur. Aðrir hafa talið þetta stór-
myndarlegt og drengilegt tilboð, og harma
það að aðrar stéttir skyldu ekki hafa
HULDUPRESTSINS í GÖRÐUM
ég lengi að unnið, er ég komst ofan á
rennandi vilpu imdan hallanum. Stefndi
rennslið beint á brunninn á Hofi. Ég fór
beint til læknisins, en það varð til þess að
ýmsar forir og brunnar voru bannaðir
hér á eftir. Jafnvel enn fara ýmsir skepnu-
eigendur illa og óþrifalega með áburð og
skil ég ekki að þeim skuli haldast það uppi.
Áður en ég kom hingað á Akranes, mun
hreppsnefndin hafa kvatt landeigendur,
— þar sem mn landbrotshættu var að
ræða, -—- til að girða fyrir stöðugt vax-
andi landbrot, og boðist til að leggja til
sement án endurgjalds. Ekki var þessu
góða boði sinnt, en betur hefði það verið
gert, og þá mundi landbrotið vera hér
minna en nú er orðið. Einn maður hér
mun hafa átt mikinn þátt i tilraun til að
liefta sandfok og afbrot á Grenjunum, en
litið var því eftir fylgt og um hirt, enda
hafa þær nú þegar orðið sjó og vindi að
bráð.
tJtvegurinn.
Þegar ég kom hingað var útvegurinn
einmitt að flytjast heim og hefur svo verið
síðan, að mrdanteknmn sumar-síldveiðum,
þá fyrst á hinum stærri bátrun en síðar á
flestum fleytum héðan. Þá var saltfisk-
verkunin enn í góðu gengi og meira að
segja vaxandi. Þá var hér mikið af fisk-
reitum og eftir að ég kom varð ég þátt-
takandi í að auka þá verulega. Allir þessir
reitir, bæði hér niður frá og á Kömpunum
eru nú eyddir eða aflagðir á alla vegu.
Ef til saltfiskverkunar þyrfti að taka á
ný þyrfti annað tveggja að búa út nýja
reiti, —• og kosta nú mikið fé — eða þá að
reisa þyrfti hús til þeirra hluta og mundi
] íka verða dýrt. Annars held ég að verka-
fólk og vinnuveitendur þyrftu nú að gera
sérsamninga með hliðsjón af aukinni salt-
fiskverkun, svo hægt væri kostnaðar
vegna að nota blessaða sólina til þeirra
nota eins og í gamla daga. Við höfum
sjálfsagt hér á landi, nóga erfiðleika fram
undan þótt eigi gerum við — með óbein-
um aðgerðum — sólina óhæfa til að inna
það mikilvæga hlutverk af hendi á gamla
vísu.
Skömmu eftir að ég kom hingað var
hafnargerðin hafin og hefur mikið áunn-
manndóm og fórnarlund til þess að fylgja
því og þannig sýna viðleitni til þess að
bæta ofurlítið úr fjárliags- og gjáldeyris-
vandræðum þjóðarinnar sem nú er
þyngstur í vöfum þings og þjóðar. Ég er
í þeirra hópi og það gleður mig, að þetta
er rödd úr sveitunum, þar sem hjúin liafa
frá landnámstíð fórnað kröftmn sínum
til þess að gera garðinn frægan.
Mér þykir hlýða að minna á það hér,
að hinn góðviljaði menntamaður Bogi Th.
Melsteð gekkst fyrir því að stofnaður yrði
verðlaunasjóður handa vinnuhjúum, og
skrifaði run það í Ársrit hins islenzka
Fræðafélags í Kaupmannahöfn og síðar
1918 í Búnaðarritið. Aðalskilyrðin fyrir
sjóðstofnimina voru þessi:
1. Að landsmenn vilji sinna málinu að
minnsta kosti svo, að á fyrsta ári komi
loforð frá jarðeigendum eða ábúend-
um eða einhverjum öðrum mönnum
um að greiða í sjóðinn fyrir hundrað
jarðir tillög, er séu eigi minni fyrir
hverja jörð en nú segir:
5 kr. fyrir minnstu jarðir og hjáleig-
ur að dýrleika.
10 — fyrir jarðir að dýrl. 10—1500
15 — fyrir jarðir að dýrl. 15—2000
20 — fyrir jarðir að dýrl. 20—2500
25 — fyrir jarðir að dýrl. 25—3000
30 — fyrir jarðir að dýrl. 30—3500
35 — fyrir jarðir að dýrl. 35—4000
40 — fyrir jarðir að dýrl. 40—4500
o. s. frv. eftir dýrleika jarð-
anna, eitt tillag fyrir hverjá
jörð og hjáleigu í eitt skipti
fyrir öll.
2. Rétt til verðlauna fá aðeins þau hjú,
sem eru í vist á þeim jörðum, er greitt
hefur verið tillag fyrir í sjóðinn. Þau
„böm“, konur og karlar, sem vimia
hjá foreldrum síniun sem hjú, skulu
eiga sama rétt til verðlauna sem önnur
hjú.
3. Minni verðlaun en 100 krónur veitast
eigi úr sjóðnum, og konum jafnhá og
'karlmönnum.
5. Til þess að geta fengið verðlaun úr
sjóðnum, skal hvert hjú hafa verið
minnst sjö ár samfleytt á jörð, er verð-
launarétt hefur, eða tíu ár samfleytt
á tveimur.
6. Verðlaunasjóðinn skal ávaxta í aðal-
deild söfnunarsjóðs Islands.
Sjóðstofnunin gekk vel, var á einu ári
keyptm’ verðlaunaréttur fyrir rúmlega
hundrað jarðir víðs vegar um landið.
En um verðlaunaveitingar úr sjóðnum
er mér ókunnugt.
Með sjóðstofnun þessari hefur forgöngu-
maðurinn og allir sjóðstofnendur viður-
kennt verðleika hjúanna til verðlauna og
er það aðalatriðið, en ekki fjárhæð sú,
sem veitt er.
Nú er svo komið fyrir þjóðinni okkar
að úr miklum vanda er að leysa og hefi
ég þá trú að meir orki þar til mnbóta fórn
en fjárkröfur.
AKRANES
13