Akranes - 01.01.1950, Blaðsíða 18

HOLLU STUHÆTTIR
10. Um aSbúð skólabarna.
Skólatíminn er nú byrjaður*) og það á
þvi vel við, að athuga um heilsufar og
aðbúð skólabarna. Það má að vísu segja,
að yfirleitt þurfi skólaböm að hafa sömu
hollustureglur og njóta sömu góðu aðbúðar
og önnur börn, en þó koma hér nokkur
sérstök atriði til greina.
I byrjun hvers skólaárs er framkvæmd
læknisskoðun á börnunum, svo sem kunn-
ugt er. Þessi skoðun er fyrst og fremst
fyrirskipuð og framkvæmd vegna berkla-
varna og er mikilvæg 'neilsuverndarráð-
stöfun. Þá er gerð berklaprófun. sem nú
orðið er öllum kunn. Ef útkoman er já-
kvæð, „bólan kemur út“ sem kallað er,
þá sýnir það, að barnið hefur orðið fyrir
berklasmitun, en þar með er ekki sagt,
að það sé sjúkt af berklum. Sem betur fer
er það sjaldgæft, því að venjulega hafa
börnin unnið bug á þessari fjnrstu smitun.
Þessi börn þarfnast þó enn frekar en önn-
ur góðrar meðferðar og eftirlits, einkum
ef þau eru jafnframt óhraust, fölleit,
lystarlaus, fjörlaus og framfaralítil. Þegar
slík börn verða veik og einkum ef um
langvinnan lasleika er að ræða, verður
að ganga úr skugga um það með rannsókn,
hvert um berkla sé að ræða. Þetta á að
vísu við um öll börn.
Þegar börn fara að sækja skóla, þarf
að hafa sérstaka aðgæzlu á heilsufari
þeirra að sumu leyti, því að skólaveran
getur haft miður góð áhrif. Kyrrseturnar
og áreynslan við námið eru töluverð breyt-
ing á lifnaðarháttum barnanna. Þá geta
oft komið í ljós sérstakir kvillar, sem
ekki hefur gætt áður, eða þeir aukast, ef
þeirra hefur áður orðið vart. Þeir eru því
oft nefndir skólasjúkdómar. Þeirra helztir
eru þessir: Blóðleysi ásamt þreytu og þol-
leysi, vanstilling og „nervösitet,“ hrygg-
skekkja og nærsýni. Blóðleysið, ásamt
þreytunni og taugaveikluninni stafar að
*) Þetta er ritað haustið 1949.
að bíða að nokkuð rofi til fyrir framgangi
þess máls. —
Eitt ætla ég að minnast á, en það er síld-
arútgerðin. Hún er á verulega slæmu stigi
ennþá og þarf mikilla umbóta við. Mér
hefur oft komið í hug að sildveiðin gæti
verið mesta tekjulind Islands, væri veiði
og framleiðslu hagað á réttan hátt. En til
þess, að það gæti orðið, þarf mörgu að
breyta og margt að færa í lag......“
Þetta skrifar Bjarni Ólafsson fyrir rúm-
um 22 árum síðan og liklega mundi hann
hafa skrifað svipað í dag.
Charlottenlund, des 1949,
Matthías Þórðarson.
sumu leyti af kyrrsetum og andlegu á-
reynslunni við námið, en getur einnig staf-
að af því, að aðbúnaður á heimilunum er
ekki sem skyldi að einhverju leyti. öll
börn þurfa að lifa við reglusemi og holla
lifnaðarhætti á heimilum sínum og skóla-
börn ekki sízt. Þau eiga að hafa nægan
svefn, eiga að sofna ekki síðar en klukkan
9—ío að kvöldi, eftir aldri. Þau mega ekki
missa svefntímann fyrir miðnætti, sem
er þeim hollastur. Það er sorglegt að sjá
börn, enda ung, vera á fótum og úti við
fram undir miðnætti. Börnin þurfa einnig
að hafa nóg, gott og hentugt fæði, eins
og allir munu þykjast vita. Þau eiga ekki
að drekka kaffi. Það er talsvert algengur
ósiður að gefa börnum kaffi, jafnvel í
stórum mæli, en þau verða mjög sólgin
í það, ef þeim er komið á það. Þau þurfa
að fá að borða eitthvað hentugt og lyst-
ugt, áður en þau fara i skólann, eða bita
með sér. Annars leiðast þau til að fá sér
sætabrauð eða sælgæti í búð eða brauð-
biið í fríminútunum. Það er óhollur ó-
siður og foreldrar ættu að gæta þess, að
láta þau ekki hafa aura með sér til slíkra
hluta. Sama er að segja um gosdrykkja-
þamb barna. Allt þetta er til engrar holl-
ustu og sætindin tönnunum skaðleg. Nær-
sýni er meðfædd, en getur ágerst mjög
á skólaárunum. Ef hún er veruleg eða á-
gerist, verður að leita læknisráða.
Hryggskekkja er ekki sjaldgæfur kvilli
á skólaaldri. Hættast er þeim bömum og
unglingum, sem vaxa fljótt og eru því
háir og grannir. Bakvöðvarnir eru þá svo
óþroskaðir og hryggurinn svo veill, að
honúm verður ekki haldið beinum nema
með sérstökum ráðum. Skekkjan getur
líka verið að kenna óhollum áhrifum, sem
bæði geta stafað frá heimilinu og skóla-
verunni. Hún getur t. d. stafað af því, að
barnið er látið vinna of örðug eða óhentug
verk á heimilinu. Það var áður t. d. ekki
fátítt, að börn og unglingar voru látin
halda á smábörnum á handleggnum, en
það er eitthvert hið óheppilegasta verk
að þessu leyti. Skekkjan getur ágerst mjög
i skólanum, ef barnið hefur óhentugt borð
og bekk og kemst upp á þann ósið, að sitja
skakkt við lestur og skrift. Til þess að
draga úr þessum og öðrum heilsuhættum
fyrir bömin, eru í öllum menningarlönd-
um settar náltvæmar reglur um allan út-
búnað skólanna. Hreinlæti og loftræst-
ing á að vera í góðu lagi. Skólastofurnar
eiga að vera hlýjar, bjartar og rúmgóðar.
Það er heimtað, að 4—7 rúmmetrar komi
á hvem nemanda, eftir ástæðum. Til skýr-
ingar skal þess getið, að sé miðað við
lægra markið, 4 rúmmetra, þá er hver
kennslustofa í barnaskólanum hér nægi-
leg fyrir 24—26 nemendur. Skólastof-
urnar eiga að vera nógu bjartar. Gluggar
eiga að snúa til suðausturs eða suðurs, en
ekki í vestur né norður. Skólaborðin eiga
að snúa þannig, að börnin fái birtuna á
vinstri hllð. Skólaborð og bekkir eiga að
vera hentug. Þau mega ekki hindra frjáls-
an andardrátt, ekki hindra blóðrásina,
ekki þrengja að bringspölunum og ekki
valda hryggskekkju. Þá er bekkurinn
mátulega hár, ef barnið kemur við gólfið
með allri ilinni, þegar það situr og beygir
hnén í rétt horn, eða í „vinkil" sem kallað
er. Sé bekkurinn of hár, hengir barnið
fæturna, en það truflar blóðrásina. Borðið
má ekki vera svo lágt, að barnið þurfi að
beygja sig við lestur og skrift, svo að neinu
nemi, því þá hættir því við að skekkja
sig út á hlið og það getur valdið hrygg-
skekkju. Of hátt borð er óþægilegt og
bækurnar verða þá of nærri augunum.
Bekkur og borð eiga að standa þannig, að
fremri röndin á bekknum nái litið eitt
inn undir borðröndina, eða að minnsta
kosti jafnt henni.
Þau atriði í útbúnaði skólanna, sem nú
voru talin, miða að því, að draga úr óholl-
um áhrifum langvinnrar inniveru og
kyrrsetu. En auk þess eru önnur ráð og
framkvæmdir, sem beinlínis miða að því,
að styrkja börnin og vernda heilsu og
hreysti. Lýsisgjafir í skólum eru ágæt.
framkvæmd, og nú orðið viðurkennd.
Stöku börnum verður óglatt eftir lýsis-
gjöf, og missa lyst, en þá verður að gefa
þeim það heima á kvöldin. Öþægindin
eru þá horfin að morgni. Leikfimi og böð
eru nauðsynleg. Leikfimi miðar að því,
að auka vöxt og þroska, heilbrigði og við-
námsþrótt. Böðin að leikfiminni lokinni
eru nauðsynleg, ekki eingöngu til að þvo
af svitann, heldur vegna sjálfra áhrifanna.
Þess þarf þó að gæta, að þerra sig vel,
áður en farið er út í kulda og stúlkubörn,
sem hafa mikið hár, ættu að hafa með sér
baðhettu. Síðast en ekki sízt ber að nefna
sundið. Það er ekki eingöngu skemmtileg
og fögur íþrótt, heldur engu síður gagn-
leg til heilsubótar og öryggis, eins og
allir vita. Það styrkir alla vöðva, örfar
andardráttinn og er bæði líkamsæfing og
bað í senn.
Líkamsæfingar og íþróttir eru ekki ein-
göngu hollusturáð, heldur einnig upp-
eldis- og þroskameðal andlega, ef rétt er
á haldið. Ég hef drepið á það áður í þess-
um köflum, og endurtek það ekki hér.
Þegar litið er á þau ráð og reglur, sem
hér hefur verið minnst á, er auðséð, að
til þess að þau séu notuð og komi að not-
um, verður að vera samvinna á milli heim-
ila og skóla, enda þarf svo að vera jafnan
í öllum efnum.
Árni Árnason.
18
AKRANES