Dagblaðið Vísir - DV - 21.06.2004, Blaðsíða 31

DV Síðasten ekkisíst
MÁNUDAGUR 21. JÚNÍ2004 31
Þjóðaratkvæðagreiðslur og forsetinn
Þegar Ólafur Ragnar Grímsson
forseti ákvað að vísa fjölmiðlalögun-
um til þjóðarinnar upphófst skond-
in umræða: Af hverju þetta mál?
Hafa ekki ýmis önnur og mikilvæg-
ari mál verið þess virði að þjóðin
greiði um þau atkvæði? Nú síðast
hefur Vigdís Finnbogadóttir bæst í
hópinn og sagst frekar hafa sent
Kárahnjúkavirkjun til þjóðarinnar
fremur en fjölmiölalögin.
Áhugaleysi þingmanna
Það virðist nokkuð einhlít regla
jafnt á íslandi sem annarstaðar að
valdamenn eru á móti þjóðarat-
kvæðagreiðslum. Þar sem slíkar at-
kvæðagreiðslur fara reglulega fram
er það vegna þess að það er bundið í
stjórnarskrá að greiða skuli atkvæði
um tiltekin mál eða þá að almenn-
ingur getur að eigin frumkvæði kraf-
ist slíkrar atkvæðagreiðslu.
íslenskir stjórnmálamenn líta á
þjóðaratkvæðagreiðslur sem aðför
að þingræðinu, einskonar náttúr-
hamfarir sem þeir verði að láta yfir
sig ganga. Þrátt fyrir að það hafi ver-
ið ljóst í 60 ár að forsetinn hafi rétt til
að vísa málum til þjóðarinnar hafa
alþingismenn ekki sett lög um fram-
Ólafur Ragnar á vissu-
lega stuðning skilinn
fyrir að vísa fjölmiðla-
lögunum til þjóðar-
innar. Mikilvægast af
öllu erþó að breyta
viðhorfum til slíkra
atkvæðagreiðslna.

Kjallari
kvæmdina, hvað þá að þeir hafi sett
almenn lög um þjóðaratkvæða-
greiðslur. Astæðan fyrir þessu er
einföld: þeir hafa ekki áhuga á slík-
um atkvæðagreiðslum þar sem þær
geta dregið úr völdum þeirra.
Af hverju ekki fyrr?
Margir höfðu óttast hálfgert
stríðsástand vegna ákvörðunar for-
setans. Viðbrögðin hafa þó verið
önnur: Annars vegar almenn ánægja
almennings og hins vegar fyla ráða-
manna. f stað þess að Olafur Ragnar
verði fyrir gagnrýni, þá er nú spurt:
af hverju höfum við ekki fyrr fengið
að greiða atkvæði um mál? Ákvörð-
un Ólafs opnar fyrir gagnrýni á fýrri
forseta, ekki síst Vigdísi Finnboga-
dóttur. Ég held að það séu ekki mjög
margir sem hafi trú á því að Vigdís
hefði í raun sent Kárahnjúkavirkjun
til þjóðarinnar. Vigdís var sannar-
lega vinsæll forseti, en var hún sterk-
ur forseti? Lét hún ríkisstjómina
hóta sér og vísaði því ekki samn-
ingnum um Evrópska efnahags-
svæðið til þjóðarinnar?
Ég ætla ekki að svara þessum
spumingum hér (enda er ég ekki viss
um svarið), en tel nokkuð víst að þær
munu ekki hverfa. Auðvitað var fúll
ástæða fyrir þjóðina að greiða atkvæði
um Kárahnjúkavirkjun og mörg önnur
mál, þar á meðal um Evrópska efna-
hagssvæðið. Líklega veikir það forseta-
embættið að hefja sig um of yfir póli-
tísk deilumál í nafni hugmynda á borð
við sameiningartákn þjóðarinnar.
Hættan við slíkt sameiningartákn er
auðviðað að það verði innihaldslaust
og þar með merkingarlaust. Einnig má
haida því ff am með rökum að fyrri for-
setar hafi miklað fyrir sér þjóðarat-
kvæðagreiðslur, enda viðtekið að slík-
ar atkvæðagreiðslur væm aðeins æski-
legar í ýtmstu nauðsyn. Þetta var síðan
túlkað með svo öfgafúllum hætti að
þjóðaratkvæðagreiðslur hafa aldrei
farið fram!
Aðferð til ákvarðanatöku
Ólafur Ragnar á vissulega stuðn-
ing skilinn fyrir að vísa fjölmiðla-
lögunum til þjóðarinnar. Mikilvæg-
ast af öllu er þó að breyta viðhorf-
um til slíkra atkvæðagreiðslna. Al-
mennt styðja menn slíka atkvæða-
greiðslu ef þeir em vissir um að
vinna. Þannig er stjómarandstaða á
hverjum tíma hrifnari af slíku en
rfkisstjórn, enda hefur stjómin
miklu að tapa en andstaðan allt að
vinna. Ólafur Ragnar hefur lagt
áherslu á þjóðaratkvæðagreiðslu
sem aðferð við ákvarðanatöku,
hann sé í raun ekki að taka neina af-
stöðu með eða á móti fjölmiðlalög-
unum. Réttur forsetans til að vísa
málum til þjóðarinnar er vissulega
mikilvægur, en ekki er víst að þessi
aðferð henti ávallt. Þannig má færa
rök fyrir því að heppilegast hefði
verið að undirbúa Kárahnjúkavirkj-
un frá byrjun með það fyrir augum
að endanlegt vald lægi hjá þjóðinni.
Ef Vigdís hefði vísað EES tfi þjóðar-
innar, er þá ekki líklegt að það hefði
breytt viðhorfum til slíkra atkvæða-
greiðslna og flestum hefði nú fund-
ist eðlilegt og sjálfsagt að greiða at-
kvæði um Kárahnjúka? Vonandi
verður sú raunin með ákvörðun
Ólafs Ragnars.
Séra Ólafur Skúlason var um árabil
biskup yfir íslandi. Áður en Ólafur tók
við því embætti gegndi hann starfi
sóknarprests í Bústaðakirkju um ára-
tugaskeið. Ólafur naut vinsælda í
starfi sóknarprests og virðingar í bisk-
upsembættinu. Hann sat þó ekki eins
lengi á biskupsstóli og viö var að bú-
ast. Bundinn var endir á þann feril
Ólafs eftir að nokkrar konur settu
ff am ásakanir á hendur biskupi fyrir
meinta alvarlega kynferðislega mis-
notkun þegar hann gegndi fyrri störf-
um. Ólafúr neitaði staðfestlega allri
sök en hrökklaðist eigi að síður úr
stóli sínum. Af öðmm málum sem
Ólafur biskup blandaðist í var deila
við umsjónarmenn Spaugstofunnar
vegna efnistaka varðandi kristindóm-
inn. Ólafur kærði Spaugstofumenn
fyrir guðlast í frægum Páskaþætti. Eft-
ir lögreglurannsókn og yfirheyrslur
taldi ríkissaksóknari þó ekki efni til
ákæm. Ólafur hefur verið á eftirlaun-
um frá því í árslok 1997, eða frá því að
eftirmaður hans, séra Karl Sigur-
bjömsson, var kjörinn af prestastétt-
inni í biskupsembættið. Séra Ólafur
situr nú í helgum steini ásamt eigin-
konu sinni, Ebbu Sigurðardóttur, við
Kirkjusand í Reykjavík.
Misþungir tíkallar renna misvel í raufinni
Seðlabankinn að
drepa sjálfsala
Sláttur á tíukróna mynt Seðla-
bankans árið 1996 setti sjálfsala
landsins úr skorðum þegar tíkallamir
vom settir á markað þremur ámm
síðar. Tíkallamir vom úr annarri mál-
blöndu en aðrir og að auki léttari
þannig að þeir mnnu ekki sem skyldi í
rauf sjálfsalana og skiluðu sér yfirleitt
í gegn án þess að nokkuð fengist fyrir
þá:
„Þetta var vandamál og er enn því
Seðlabankinn sló þessa mynt án þess
að spyrja kóng eða prest. Fyrir bragð-
ið urðum við að senda myntkerfi okk-
ar til endurstillingar í Noregi á eigin
kostnað," segir Ólafur Jóhannesson,
tæknistjóri hjá Selecta, sem rekur
sjálfsala með sælgæti og samlokum
víða um land. „Þessi tíkall var úr
krómi á meðan aðrir em úr blöndu af
krómi og nikkeli," segir Ólafur.
Vandræðin bimuðu einnig á öðr-
um sem reka sjálfsala og þá sérstak-
lega kóksjálfsölum Vífilfells. Þá sjálf-
sala þurfti einnig að senda utan til
stillingar. Þar með em vandræði
sjálfsalanna ekki upptalin því nú
stefnir allt í að ffamleiðslu á kerfinu
sem notað hefur verið fyrir íslensku
myntina verði hætt. Verða sjálfsala-
fyrirtækin þá að treysta á þau kerfi
sem em til staðar og í notkun og við-
halda þeim svo lengi sem hægt er.
Ólíklegt er talið að erlendir framleið-
endur kerfanna leggi út í þá fjárfest-
ingu að hanna nýtt kerfi aðeins fyrir
ísland. Þá þyrfti að breyta öllu mynt-
kerfinu til samræmis við sjálfsalana.
Samstarf hefur nú tekist á milli
Seðlabankans og sjálfsalafyrirtækj-
anna að ekki verði ráðist í breytingar á
myntsláttu hér á landi án samráðs þar
að lútandi. Upp á síðkastið hafa neyt-
endur tekið eftir sams konar vand-
ræðum með hundrað krónu myntina
og tfkallana og er það mál í skoðun.
„Við ættum að taka Bandaríkja-
menn okkur til fyrirmyndar í þessum
efnum. Þar em peningamir alltaf
eins,“ segir Ólafur hjá Selecta.
Ólafur Jóhannessc
, '"ðsjálfsalann
andaríkjunum eru
Penngarniralltafein:
Duglegum krökkum býðst nú að selja DV í lausasölu og þeir sem
selja blaðið fá 70 kr. af hverju seldu blaði virka daga
en 90 kr. um helgar. Ef þú selur 10 blöð á hverjum degi frá
mánudegi til laugardags þá vinnur þú þér inn 4.400 kr. á viku
eða 17.600 á mánuði. Þú sækir blaðið til okkar í Skaftahlíð 24 að morgni og skilar
síðan af þér óseldum blöðum og sölunni þegar þú ert
búin. Við greiðum þér launin strax. Blaðið er selt með
því að ganga í fyrirtæki og heimili eða við fjölfarna staði. Blaðberar DV
og Fréttablaðsins geta líka fengið blöðin send heim og gert upp vikulega. Náðu þér í
vasapening í sumar með því að selja skemmtilegt Œ