Dagblaðið Vísir - DV - 28.08.2004, Blaðsíða 40

40 LAUGARDAGUR 28. ÁGÚST2004
Helgarblað DV
Flugan
Jólabókaflóðið nálgast óðfluga
og ýmsir höfundar sitja nú með
sveitt ennið og reyna að klára fyrri
„deadline". HuldarBreiðfjörð er
einn þeirra sem beðið er eftir að
klári. Hann gaf út ferðasöguna
Góðir íslendingar sem var til-
nefnd til Bókmenntaverðlauna ís-
lands 1998 og fjailaði um ferðalag
hans um ísland. í bókinni sem
hann er að klára fer hann til Kína
og ferðast með Kínamúmum
endilöngum. Útgefandi hans
Bjartur bíður spenntur en fyrir
jólin í fyrra náði Huldar ekki að
klára fyrir „deadline". Vildi vanda
sig betur. Af Huldari er annars
það að frétta að hann er ekki bara
að klára bók, kauði ætlar líka að
bregða landi undir fót í haust og
flytjast til NewYork að læra kvik-
myndaleikstjóm.
Ekki er búist við því að Hall-
grímur Helgason verði með í jóla-
bókaflóði í bráð þótt hann hafi
dvaiið í Grímsey mest ailt sumar-
ið við skriftir. En Hallgrímur er
ekki að skrifa bók. Hann er að
dunda sér við kvikmyndahand-
ritaskrif og leikritun. Að vísu er
Hallgrímur ólíkindatól þegar
kemur að skáldskap og jafiivel
hans bestu vinir vita ekíd hvar
hann kemur niður næ|t en þessi
afkastamikli höfundur hefur sett
mikinn svip á menningarlrfið
undanfarin ár þótt lftiðhafi frá
honum heyrst þetta árið. Margir
sakna hans og búast við einhverri
bombu í haust.
Myndlistarkonan og bjartasta
von íslenskrar myndlistar, Gabrí-
ella Friðriksdóttir, býr nú í Brussel
ásamt manni sínum, tónlistar-
manniniun Daníel Agústi Har-
aldssyni. Hann er að leggja loka-
hönd á sína fyrstu sólóplötu.
Vandar sig mikið og hefurað
sumra mati tekið afltof-langan
tíma í að klára hana. Gabríella er
hins vegar sögð vera að undirbúa
sig fyrir það að verða fúlltrúi ís-
lendinga á Feneyjatvíæringnum.
Þetta hefúr að vísu ekki fengist
staðfest en það er fótur fyrir
þessu. Feneyjatvíæringurinn er
sannkallað heimsmeistaramót í
myndlist og sú sýning sem kom
Ólafi okkar Elfassyni endanlega á
heimskortið.
Guðmundur Steingrímsson,
harmonikkuieikarinn í Ske, skrif-
aði sína fyrstu metnaðarfúllu
skáldsögu um síðustu jól. Hún
hét Áhrif mín á mannkynssöguna
og fékk afar misjafna dóma. Hann
lætur það víst lítið á sig fá og
vinnur nú að sinni annarri skáld-
sögu. Hann ætlar augljóslega að
leggja miklu meira á sig í þetta
skiptið því hún er ekki væntanleg
fyrr en um þamæstu jól.
Neil Gaiman hlýtur að sofa afar
ifla á næturnar. Kannski sem betur
fer fyrir okkur hin, sem fáum við og
við að kíkja inn í heim hans ein-
hvers staðar á milli svefns og vöku,
hvort sem það er í teiknimyndasög-
unum um Sandman, konung
draumanna, draumkenndum skáld-
sögum á borð við American Gods og
Stardust, eða í barnabókum hans.
Hann hefur þegar gefið út mynd-
skreyttu barnabækurnar The
Wolves in the Walls og The Day I
Swapped My Dad for a Goldfish,
sem og verðlaunabókina Coraline,
sem er nú loksins kominn út í
íslenskri þýðingu.
Kóralína býr ein með foreldrum
sínum, en fyrir neðan hana búa tvær
aldraðar leikkonur og á efri hæðinni
hinn skrítni herra Bóbó, sem segist
vera að kenna músum að spila á
hljóðfæri. Kórah'na lítur á sjálfa sig
sem landkönnuð í umhverfi sínu,
eins og börn jú eru og finnur dular-
fullar dyr í herbergi einu í húsinu.
Það kemur líklega engum á óvart að
fyrir aftan dyrnar leynast ýmis ævin-
týri, þó enn eigi eftir að koma í ljós
hvers eðlis þau eru. Neil Gaiman
hefur sýnt það og sannað í öðrum
verkum sínum að honum ferst afar
vel að blanda saman hinum ýmsu
þjóðsögum og minnum.
Þegar Kóralína fer niður ganginn
minnir það mann á Lísu í Undra-
landi að fara í gegnum spegilinn og
vissulega endar hún lokuð inni í
spegli jafnffamt því sem að hún
kynnist dularfullum ketti í garðinum
hinum megin, berst við konu sem
getur kallast grimm drottning og
heldur sitt eigið tepartí, þó án að-
stoðar brjálaðs hattara. Inn í þetta
flettast svo atriði úr klassískum bók-
menntum, hún berst við eineygðan
risa eins og Ódysseifur og fer á und-
arlega leiksýningu þar sem vitnað er
í bæði Rómeó og Júlíu og Makbeð.
Kóralína er afar viðkunnaleg
hnáta og bókin er öll sögð frá sjónar-
hóli hennar. Henni er illa við
matseld föður síns, sem eldar alltaf
eftir uppskriftum, h'til eftir aldri eins
Kóralína eftir Neil Gaiman
Myndskreytingar eftir
Dave McKean
Þýðing eftir
Margréti Tryggvadóttur
og títt er með sögupersónur í barna-
bókum, og henni líst illa á þegar
„hin mamman" vill sauma tölur í
augu hennar og segir henni að það
verði ekki vont, þvi yfirleitt þegar
fullorðnir segja að eitthvað sé ekki
vont þá er það ekki satt. Hlutskipti
föðurins er þó ekki merkilegt í þess-
ari bók fremur en öðrum barnabók-
um, „hinn pabbinn“ er einungis leir-
brúða í höndum „hinnar mömm-
unnar“, sem ber vott um þá tillmeig-
ingu samtímans að h'ta sem svo á að
pabbar séu til lítils brúklegir. Það er
að segja alls staðar annars staðar en
í hinum ffábæru bókum um Svíann
Einar Áskel.
En það kemur ekki að sök fyrir
framvindu sögunnar, sem er afar
spennandi og má gera ráð fyrir að
flestir lesendur verði ekki mikið
lengur að fara í gegnum hana en
blaðamaður, sem fletti stíft eina
kvöldstund. Þegar á leiðarenda er
komið vildi maður samt sem áður
vita meira um tilurð hins heimsins
handan við ganginn. Hver nákvæm-
lega er „hin mamman", sem allur
„hinn heimurinn" snýst í kringum?
Er hún raunveruleg, eða hugarfóstur
Kóralínu?
Söguþráðurinn gengur þó alger-
lega upp ef maður samþykkir um-
gjörðina og þar sem sagan öll fylgir
áícveðinni draumalógík er maður
reiðubúinn að gefa sig Gaiman á
vald. Ekki svo að skilja að sagan sé
torskilin, hún er afar blátt áfram frá
sjónarhóli Kóralínu htlu séð. Og
boðskapurinn er einnig einfaldur:
Raunverulegt hugrekki felst í því að
vera hræddur en láta það ekki á sig
fá. Sem er kannski ekki svo slæmt
veganesti.
Þýðingin er í höndum Margrétar
Tryggvadóttur, sem skilar verki sínu
vel, er trú bamslegri röddu Kórahnu
og blátt áfram rödd sögumanns og
meira að segja draugabömin tala
mátulega fomeskjulega. Sérstaklega
er gaman að sjá hvemig hún íslensk-
ar nöfn persónanna. Þannig verða
nöfnin á hundunum þremur,
Hamish, Andrew og Jock, sem tákna
htið fyrir íslenska lesendur að Hag-
barði, Andrési og Jóakim, sem em öll
nöfn á teiknimyndapersónum á ís-
lensku. Miss Spink og Miss Forcible
verða að Fröken Jónku og Fröken
Frökk, og Mr. Bing verður að Herra
Bóbó. Maður sér Margréti næstum
fyrir sér með bros á vör þegar hún
endurskírir persónumar og maður
kemst varla hjá því að gera það sama.
Uppspuni
Bjartur gaf út íslenskt smásagna-
safn á dögunum, Uppspuna, og
valdi Rúnar Helgi Vignisson sögurn-
ar. þær em allar eftir sprelllifandi
höfunda, elst er Fríða Á. Sigurðar-
dóttir, yngst Guðrún Mínervudóttir,
alls sextán höfundar. Safnið er dreg-
ið úr útgefnum textum á bók og seg-
ir það sína sögu: smásagan sem
löngum átti sér skjól í tímaritinu,
vikublöðum og helgarútgáfum dag-
blaðanna, kemst ekki að þar lengur.
Hún birtist í samantektum höfunda
af afgangstextum á bók, stundum í
útvarpslestri, nema hjá höfundum
sem hafa lagt sig sérstaklega eftir
smásagnagerð, eins og Ágúst Borg-
þór.
Smásagan hefur á íslandi lifað
undarlegu og erfiðu samlífi með
fróöleiksþáttum, minningabrotum
og alls kyns lausamáli sem hefur
leitað undan skáldsögunni - síðasti
bróðir hennar er örsagan sem verð-
Safn af áður birtum sögum
ur þó ekki talin smásaga í
hefðbundnum skilningi:
smámynd, atvikafá og bundin við
höfuðpersónu. í eftirmála gerir
Rúnar grein fyrir hefðbundnum
miðum smásögunnar: aumingja-
hefðinni sem fylgdi henni inn í nú-
tímann úr raunsæisstefnunni og
virðist lifa fjörlegu lífi - alla vega í
þessu safni.
Sögurnar gefa þó til kynna mikla
breidd í sagnagerð af þessu tagi. ólík
tök og viðmið í textagerðinni, fjöl-
breytileika. Rúnar velur að raða sög-
imum í aldursröð viðfangsefna sem
er kyndugt tiltæki: safnið hefst á
sögum um börn og endar á sögum
af gamalmennum. Það skyldar eng-
inn lesandann til að lesa kverið
þannig, þegar komið er á kaf í safn-
ið fer Iesandinn að vara sig og
stökkva fram og til baka. Þessi nið-
urröðun dregur fram á skýran hátt
hvað margt er sameiginlegt í af-
stöðu söguhöfundar, frásagnar-
hætti.
Kostulega ísmeygileg var saga
Þorsteins Guðmundssonar og kom
aftan að lesanda mörgum sinnum í
röð. Annað get ég ekki sagt að hafi
komið á óvart í þessari bók: hún sýn-
ir að hópur íslenskra prósahöfunda
tekur þetta skáldskaparform alvar-
lega, þekkir það og kann að tempra
sig í stuttu máli. En safnið er á sinn
hátt ákall um að smásögunni verði
rudd braut á ný inn í blöð og tímarit,
sá vettvangur opnaður sem hún á að
vera á. í beinu og umbúðalausu
sambandi við lesendur, sem gætu
rifið í sig sögu, japlað á henni á stutt-
um næðisstundum hvunndagsins.
Lesendur, skáld og smásagan eiga
það skilið. pbb@dv.is
Út er komin snotur lítil
barnabók fyrir aldurshópinn
2-5 ára. Hana má jafnvel nýta
fyrir krakka sem eru að stauta
sig í gegnum fyrstu textana.
Sagan heitir Nei! sagði litla
skrímslið og er unnin af
sænskum, færeyskum og ís-
lenskum höfundum. Það er
Áslaug Jónsdóttir teiknari og
hönnuður sem gefur bókinni
líf tneð klippimyndum sínunt
og leturgerð en hún vann á
sínum tíma Bláa hnöttinn
með Andra Snæ.
Sagan er dæmisaga sem
ung börn hafa gaman af og
skilja undur fljótt. Hún kennir
þeint rétt sinn til sjálfstæðra
ákvarðana, kennir tillitsemi
við fólk sem stærra er en mað-
ur sjálfur og hversu nauðsyn-
legt er að byggja sín eigin
mörk í santskiptum við aðra.
Hún heillar unga njótendur
þegar við fyrstu sýn og virðist
í reynd hafa mátt til endurtek-
inna lestra.
Það er ekki síður ánægju-
legt við útgáfu bókarinnar að
íslenskur listamaður nái fót-
um á erlendum markaði með
þátttöku í samnorrænu verki
og prenti sem kemur út á öh-
um Norðurlöndunum nú í
haust. AUir aðstandendur
geta verið ánægðir með vel
unnin grip, prentun og band
býður upp á stööuga höndlun
hjá þeim sem vilja halda bók-
um að börnum sfnum.
pbb@dv.is