Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1977, Blaðsíða 158
gerði mönnum kleift að stilla klukkur nákvæmlega rétt «
eftir klukkum erlendis, sem aftur voru stilltar eftir
stjörnuathugunum. Jafnframt var auðveldara að sam-
ræma klukkur í ýmsum landshlutum. Mér er ekki kunn-
ugt um að neinar nákvæmar stjörnufræðilegar mælingar
hafi verið gerðar hérlendis í því skyni að ákvarða tím-
ann og stilla klukkur áður en síminn kom til sögunnar.
Einu samfelldu stjörnuathuganirnar virðast hafa verið
þær, sem Rasmus Lievog gerði i lítilli mælingastöð að «
Lambhúsum á Álftanesi seint á 18. öld. Lievog fluttist
af landi brott 1805. Þá var búið að reisa stjörnumælinga-
hús á Hólavöllum, en það hús virðist aldrei hafa verið
notað til stjörnuathugana.1)
Hérlendis eins og annars staðar þurftu skipstjórnar-
menn að stilla klukkur sínar sem nákvæmast áður en
lagt var úr höfn. Á öðrum áratug þessarar aldar fann
Landssíminn upp á því snjallræði að gefa skipum í
Reykjavíkurhöfn tímamerki með því að láta stóra kúlu
falla úr turni á lögreglustöðinni í Reykjavík. Kúlan var
látin falla á slaginu klukkan 12, og kunnu bæjarbúar
vel að meta þessa þjónustu ekki síður en skipstjórarnir.
Eitthvað mun þó hafa borið á því, að útbúnaður sá, sem
losaði kúluna, hefði tilhneigingu til að stirðna, og varð
tímamerkið þá á eftir áætlun. Einn góðan veðurdag
keyrði um þverbak, því að starfsmaður sá, sem settur
hafði verið til að toga í streng til að fella kúluna, fékk
með engu móti losað hana. Starfsmaðurinn var mjög
samviskusamur og vildi ekki gefast upp. Hann hélt
áfram að toga og tosa, og um síðir fór svo, að allur út-
búnaðurinn hrundi niður. Mun ekki hafa verið gerð til-
1) Steingrímur Jónsson, fyrrv. rafmagnsstjóri tjáði mér, að
Markús Bjamason, fyrsti skólastjóri Stýrimannaskólans í Reykja-
vík, hefði á árunum 1898—1900 haldið uppi athugunum með
stjömukíki í þvl skyni að ákvarða tímann. Hafi Markús gefið
tímamerki kl. 12 á hádegi með því að láta kúlu falla niður úr
fánastöng. Markús hafði um þetta samvinnu við Magnús Benja-
mínsson úrsmið, sem m. a. stillti leiðarklukkur skipa og hafði
umsjón með klukku Dómkirkjunnar í Reykjavík.
(156)
4