Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1977, Blaðsíða 162
leyti, sem Spencer Jones birti niðurstöður sínar, hafði
loksins tekist að smíða slíka klukku, klukku sem gekk
tíu sinnum jafnar en Shortt-pendúlklukkurnar, sem áður
var getið. Þessi nýja klukka var nefnd krystalklukka. I
krystalklukku er kvarskrystall, sem örvaður er með
rafsveiflum til að titra, og titringurinn, sem er afar hrað-
ur, stjórnar síðan sveiflum í rafrás og framkallar mjög
reglubundinn straum. Strauminn má svo nota til að
stjórna úrvísum, til dæmis.1)
Krystalklukkur er unnt að gera svo nákvæmar, að ekki
skakki sekúndu á ári. Með samanburði stjörnumælinga
við krystalklukkur fékkst staðfesting á því, að smávægi-
legar breytingar verða á jarðsnúningnum, þar á meðal
árstíðabundnar breytingar, sem sennilega stafa af áhrif-
um vinda í andrúmsloftinu og breytilegum flóðhrifum
á höfunum.
Atómklukkur.
Þótt krystalklukkurnar væru góðar, uppfylltu þær ekki
vaxandi kröfur vísinda- og tæknimanna. Þær voru of
næmar fyrir hitabreytingum, og auk þess höfðu krystal-
arnir tilhneigingu til að þreytast á löngum tíma, og
breyttist þá gangur klukknanna. Menn reyndu því að
fara aðrar leiðir og nýta ennþá örari sveiflur í sameind-
um og frumeindum ýmissa efna og láta þær sveiflur
stýra krystalklukkum. Klukkur, sem þannig eru gerðar,
eru kallaðar atómklukkur. Fyrsta atómklukkan var smíð-
uð árið 1949. í þeirri klukku var stuðst við sveiflur
niturfrumeindar í ammoníaksameind, og var klukkan því
nefnd ammoniakklukka. Með henni mátti fá jafnan
gang, svo að ekki skeikaði meira en einni sekúndu á 15
árum. Nvrri gerð af atómklukku er sesínklukkan, sem
fundin var upp um 1955 og er nú mjög víða í notkun.
1) 1 svonefndum „rafeindaúrum" (kvarsúrum), sem almenningur
á nú kost á að kaupa, er venjulegra að tíminn sé sýndur með
tölustöfum. Slíkur útbúnaður er einfaldari og ætti að endast
betur, þar sem engir hreyfihlutir eru í gangverkinu.
(160)