Freyr - 01.02.1953, Blaðsíða 29

FREYR
61
°S stendur það líka heima. Samt hefði ef til vill mátt
oiða þetta betur svo, að engir tveir cinstaklingar, sem
nokkru sinni hafa verið uppi meðal manna, hafa verið
erfðalega eins, nema þegar þeir hafa verið sameggja
fjölburar, en hin ytri áhrif hafa valdið því, að jafnvel
sameggja fjölburar eru ekki að öllu leyti lfkir. Skýr-
tnguna á þessu er m. a. að finna á 29. síðu, þar sem
sagt er, að ef um 1000 erfðasamstæður væri að ræða,
geti myndazt svo margskonar einstaklingar, að skrifa
þurfi fjölda þeirra með tölu, er hefir 603 stafi. Ég hefi
ekki athugað hvort þessi tala er rétt, en svo margir
menn hafa ekki verið til samanlagt síðan hinar fyrstu
mannlegu verur litu jörðina. Raunverulega er þessi
tala alltof lág, af því að erfðasamstæður mannsins
skipta ef til vill tugþúsundum.
Höfundur nefnir það „falska eðlisbreytingu", sem á
erlendu máli kallast „Dauermodifikation‘‘. Því miður
Irendir þetta í áttina til þess, að um falska stökkbreyt-
mgu sé að ræða, en slíkar breytingar eru ekki til. Betra
og réttara er að kalla þetta fasta atviksbreytingu.
„Hrein lína" á íslenzku er ekki hið sama og „ren
linje" á dönsku, ekki alltaf. Einmitt 1 erfðafræðinni er
þessi danska ónothæf á íslenzku, enda er garnalt mál
að tala um kynhreina stofna.
Að nefna „klon" óhreina stofna er í alla staði af-
leitt. Ekkert íslenzkt orð hefir verið til um þetta hug-
tak, en vera má, að skiptingur eða klofningur geti geng-
tð, því að „klon" er hópur jurta, sem orðið hefir til við
beina eða óbeina skiptingu, líkt og kartöflur eða klofn-
11 rabarbarahnausar. Klofningar geta að sjálfsögðu verið
kynhreinir stofnar, en venjulega eru þeir það ekki.
Ég skal ekki gera neinar athugasemdir við lýsinguna
á lögmálum Mendels, því að sú lýsing er sæmileg og
stuttorð, en ég kann illa við sttm nýyrðin, ef til vill
vegna þess, að ég þykist hafa skapað betri nýyrði sjálf-
ur. I stað þess að nefna „monohybrid" og „dihybrid"
einklofning og tvíklofning, nota ég einblendinn og tví-
blendinn, og i stað þess að kalla kon eða erfðavísa eins
og R eða r „andstæður", vildi ég nefna þá samstæður,
pör. Einhver misskilningur held ég hafi valdið því, að
í dæminu á 25. síðu er sett innan sviga „(plus r)“ og
„(plus R)“. Ég kann h'ka illa við jafn löng orð og „tvö-
faltarfhreint" og „einfaltarfblendið" fyrir „homozygot"
og „hoterzygot ‘. Sjálfur hefi ég notað líkþátta og óhk-
þátta, eða samþátta og sérþátta, en ef til vill mætti
engu síður nota arfhreinn og arfblendinn forskevtis-
laust.
Það er beinhnis rangt að segja, eins og gert er á 29.
síðu neðarlega, að ýms hin margbrotnari erfðafyrir-
brigði „brjóti í bága við Mendelslögmálið". Samvirk
og einsvirk kon (komplementer og polymer) eru í raun
og veru aðeins eitt afbrigði af lögmálunum, eins ög
dæmi höfundarins sýna glögglega.
Kaflinn um tengda erfðavísa er vissulega skemmtileg-
ur, en vafi er á, hvort hann er nauðsynlegur eða nógu
skýr fyrir nemendurna. Sama gildir og um litþráða-
kort bananaflugunnar.
Það er prentvilla, þó ekki meinleg, þegar erlenda
orðið „klóróplast" er kallað „krómóplast". Þá er sagt,
að „punktmutation" „vcrði ekki arfgeng, því að það
verður hún aðeins, ef hún kemur fram x kynfrumun-
um“. Þetta er dálítið klaufalega orðað, því að átt er
við, að þótt allar „mutationer" séu ættgengar, flytjist
þær ekki milli ættliðanna nema þær komi fram í kyn-
frumum eða móðurvefjum þeirra. 1 þessu sambandi
mætti geta þess, að pótt „mutation" hafi lengi verið
þýtt með orðinu stökkbreyting, sem er orðið fast í
málinu, var þetta strax í upphafi óþörf nýsköpun.
Þetta orð hefir á góðri íslenzku heitið brigð, og „punkt-
mutation" heitir því depilbrigð stutt og laggott. Ef
stökkbreyting er notuð í erfðafræðimáli, mætti láta
hana merkja allar snöggar erfðabreytingar, en hinar
einu og sönnu „mutationer‘‘ ætti alla tíð að nefna
brigðir.
Brigðir myndast vegna áhrifa geislaverkana og ýmissa
efna, en hiti getur ekki valdið reglulegum brigðum,
þótt hann auki fjölda þeirra vegna aukinnar hreyfingar
á frumeindunum. Aftur á móti getur hiti valdið þeim
stökkbreytingum, sem verða til við tvöföldun litþráða-
tölunnar. Þessi dæmi skýra ef til vil 1 mismuninn, sem
getur verið á stökkbreytingu og brigð.
I sambandi við hundraðshluta kynjanna er vert að
benda á, að þótt sannanlega fæðist fleiri drengir en
stúlkur í öllum löndum, er þetta ekki afleiðing þess,
sem höfundur telur „vafalaust, að fleiri stúlkufóstur
devja á meðgöngutímanum". Þvert á móti deyja mun
fleiri karl- en kvenfóstur við fósturlát. Ástæða þessa er
talin vera, að karlfóstrin séu raunverulega veikbyggð-
ari cn kvenfóstrin, vcgna hinna banvænu og veikjandi
kona í X-Iitþræðinum, sem heilbrigður litþráður getur
ekki x'aldað hjá körlum, sem hafa Y. Hið sama er og
talið valda því, að konur lifa hlutfallslega lengur en
karlar. Hvað veldur því, að fleiri karl- en kvenfóstur
verða til, er aftur á móti önnur saga, sem gizkað er á
að standi í sambandi við stærð kynfrumanna, en six
ágizkun getur hæglega verið röng.
Kaflinn um lögmál kynerfðanna, scm raunverulega
getur haft mikla þýðingu fyrir bændaefnin, vegna þess,
hve margir gallar erfast í kynslitþráðunúm, er jxví mið-
ur alltof laus í reipunum, en lögmálin sjálf eru mjög
fjarri því að vera það. Þau eru vissulega flókin og oft
toi-skilin, ekki sízt þegar maður gerir sér ekki ljóst,
að allar tvílitna verur hljóta ætxð að bera í sér erfða-
vísa beggja kynjanna. Kynslitþræðirnir X og Y eru
ekki táknaðir þannig vegna stærðarinnar, enda er Y
ýmist stæira eða minna en X, heldur er sá litþráður,
sem ekki er til í líkþátta kyninu, ætíð nefndur Y. Það
er líka ekki rétt að segja (s. 43), að deilt sé um, hvort
þessir litþræðir séu hjá karldýrum hinna æðstu dýra
og jurta, þvert á móti hefir fyrir alllöngu verið sannað
óhrekjanlega, að svo er jafnvel hjá mönnunum, sem
hafa XX, XY, eða kannski öllu heldur 8X, 7XY.
Illutfallið milli X og líkamslitninganna („sérlitning-
ar“ er ekki heppilegt orð sér, því að það er notað um