Dagblaðið Vísir - DV - 14.12.2005, Blaðsíða 33

Menning DV
IÐVIKUDAGUR 14. DESEMBER 2005 33
Rit Guðmundar Magnússonar um Thorsarana hefur valdið nokkrum
skjálfta hjá útgefendum og ættmennum af hinni dansk-íslensku Qölskyldu.
Ármann Jakobsson segir kost og löst á verki en segir höfundinn hafa náð
markmiði sínu
Buddenbrooks íslands?
Titillinn á riti Guðmundar
Magnússonar um Thorsættina er
dálítið sjoppulegur. Auð og völd er
sjálfsagt að nefna. En til hvers vfsar
örlög? Það er eins og sótt í ameríska
síðdegissápu og á varla við - flestar
söguhetjumar lifðu langa ævi í far-
sælum hjónaböndum við allsnægt-
ir. Þó að auðvitað væm skin og
skúrir í þessari fjölskyldu eins og
öðmm var „mótlætið" oft aðeins
eðlileg gagnrýni á yfirburðarstöðu
fjölskyldunnar í samfélaginu.
Ný bókmenntagrein í upp-
siglingu
Á hinn bóginn er erfitt að setja
meira út á þessa bók. Hér er á ferð
bókmenntategund sem er frekar
nýstárleg á fslandi, alþýðlegt sagn-
fræðirit ætíað til fróðleiks og
skemmtunar fremur en sem bauta-
steinn yfir viðfangsefnið. Stíllinn er
þægilegur, lesandinn flýgur áfram
og þó að höfundur sé næstum
gagnrýnislaus á viðfangsefni sitt er
hann einnig láus við ofstopa í garð
þeirra sem vom á öðm máli. Hér er
ekki á ferð afhjúpunar- eða æsinga-
rit. Því er engin ástæða til að fárast
fir „týndu síðunum" sem em orðn-
________ ar blaðaefni,
: um hjóna-
i band
l Þóm
rHall-
" “ grímsson.
Varla hefur
þar horfið
mikið efni
■ því að í bók-
inni er saga
áranna
I Guðmundur
I Magnússon, sagn-
■ fræðingur og
I blaðamaður.
StíHinn er þægilegur,
lesandinn flýgur
áfram og þó að höf-
undursé næstum
gagnrýnislaus á við-
fangsefni sitt er hann
einnig laus við ofstopa
í garð þeirra sem voru
á öðru máli.
1880-1950 í öndvegi, þegar Thors-
ættin reis og sól hennar skein skær-
ast. Ættin er ekki sama eining þegar
böm Thors Jensens em látin og
þessi mörk því náttúruleg.
Að verðleikum
Guðmundur stendur með sínu
fólki eins og sagnaritarar gjarnan.
Þannig finnst honum Thor Jensen
hafa afrekað mikið með því að ná
eins langt og hann gerði, verandi
„ættíaus Dani“ á íslandi (bls. 342).
Vissulega var Thor Jensen dugnað-
arforkur en fleiri dæmi em um ætt-
lausa Dani sem plumuðu sig hér, til
að mynda langalangafi þess er þetta
ritar. Meint Danahatur íslendinga
risti sjaldan djúpt og samband
Dana og íslendinga var raunar á
þeim ámm Dönum heldur í hag.
Duglegt fólk
Ekki skal þó gert lítið úr hinu að
Thor Jensen hófst upp af eigin
rammleik og eins og fleiri útgerðar-
og verslunarmenn fór hann á haus-
inn en reis upp á ný. Þá eins og nú
höfðu íslendingar almennt lítinn
skilning á viðskiptum og margir
þessara manna voru útlendingar og
kannski svolítið vanmetnir í samfé-
laginu. Um Thor og fjölskyldu má
segja að þetta var upp til hópa dug-
andi og sjarmerandi fólk og rík
ástæða til að gera því skil. Aðeins
hvassari nálgun hefði þó þurft til að
nýr skilningur næðist á t.d. Ólafi
Thors. Guðmundur segir lipurlega
frá og heldur athyglinni. Lýsing er
þetta þó frekar en djúp greining.
Tliorsíiramir
AUÐUR • VÓLD ORLÓG

vsrp
n

xtP'-

Markmið og leiðir
Meiri gagnrýni hefði gert bókina
dýpri og bitastæðari. En það er ekki
markmið höfundar; bókin er
einmitt það rit sem hann hugðist
semja. Það verk er unnið af alúð,
svolftið hratt þó og stöku villur hér
og þar (kona Ólafs Thors er sögð
Einarsdóttir á einum stað). Um
sögusýn má lengi við hann deila,
þar ræður sýn sjálfstæðismannsins
og stundum Fréttablaðsins (sbr. bls.
300) og sum okkar eru henni ósam-
mála í ýmsum lykilatriðum.
í heild er þó bókin viðfelldin,
eins og Thorsaramir sjálfir. Þetta
Thorsararnir: Auður - vold
örlög.
Guðmundur Magnússon
Almenna bókafélagið,
Reykjavík 2005.
Verð 5.990 kr.

Tár ur steini á dvd og cd
Tónlist
mun vera fyrsta alþýðlega sagn-
ffæðirit höfundar ætíað fjöldanum.
Það erunnið aflipurð ogvandvirkni
og hann er líklegur til frekari afreka
á því sviði.
Ármann Jakobsson
Jóhann Sigurðar-
son og Þröstur Leó
íTári úrsteini.
Um þessar mundir em liðin tíu
ár frá frumsýningu kvikmyndar-
innar um tónskáldið Jón Leifs, Tár
úr steini. Af því tilefni hefur verið
gefinn út vandaður tveggja diska
pakki sem inniheldur DVD disk
með kvikmyndinni ásamt fjöl-
breyttu ítarefni og-CD disk með
tónlistinni úr kvilcmyndinni.
Þetta er í fyrsta skipti sem kvik-
myndin Tár úr steini birtist á DVD,
en hún kom út á VHS spólum á
sínum tíma. Sú útgáfa er löngu
uppseld og hefur kvikmyndin því
verið ófáanleg um allnokkurt
skeið.
íslensk tónverkamiðstöð gaf út
geisladisk með tónlistinni úr kvik-
myndinni, en hann hefur einnig
verið ófáanlegur undanfarin ár.
Þessi nýja tvöfalda útgáfa er sam-
starfsverkefni Kvilcmyndafélagsins
Tónabíós og Tónverkamiðstöðv-
arinnar.
Kvikmyndin Tár úr steini fékk
gífurlega góðar viðtökur þegar
hún var fmmsýnd árið 1995. Talið
er fullvíst að hún eigi stóran þátt í
endurreisn tónskáldsins Jóns Leifs
á tíunda áratug síðustu aldar,
bæði meðal íslensku þjóðarinnar
sem og á erlendri gmnd. Enda fór
myndin víða, fékk afbragðsdóma í
virtum fagblöðum eins og Variety
og Hollywood Reporter, auk þess
sem hún vann til fjölda alþjóð-
legra sem og innlendra verðlauna.
Kvilcmyndinni Tár úr steini
fylgir vönduð heimildarmynd um
gerð myndarinnar auk annars
myndefnis setm tengist kvik-
myndagerðinni og ekki hefur áður
birst opinberlega. Hægt er að
hlusta á leikstjóra og aðalleikara
M
rifja upp minningar tengdar tök-
um og útskýra vbímibrögð sín sem
og annað áhugaýért sem tengist
sköpunarferlinu.
Skýringartextar em á íslensku,
ensku og þýsku og pakkanum fylg-
ir vandaður bæklingur um tónlist-
arþátt kvikmyndarinnar.
GunnarGunn-
steinsson leik-
stjóri Formælandi
Sjálfstæðra leikhópa.
SJÁLFSTÆÐU leikhúsin hafa verið
nokkuð (umræðu vegna klúðurs í
Magnúsi og Einari Oddi fjárlaga-
nefndarkólfum sem skömmtuðu tíu
miijónum ívitlausa dollu,ekki það
að bæði áhugamannaleikfélög og
Leikfélag Reykjavíkur væru hvort
með sínum hætti vel að því komin
að fá einhverja aura. Nú eru Sjálf-
stæðu leikhúsin í samræðu við
borgina um að taka gamla Ishúsið
sem bretar breyttu ÍTjamarbló og
rífa allt innan úr því og breyta í
svartan kassa.
SVARTIR kassar hafa verið lausnar-
orð hjá Islensku leiklistarfólki. Svart-
ur kassi á að gera leikara að trú-
verðugri túlkendum hins ritaða
orðs,skáldin skulu verða snjallari (
svarta kassanum og kraftaverkin
gerast. Svartur kassi er ferhyrnt
rými með útgöngum á helst allar
hliðar, bæði fyrir áhorfendur og
listafólk. Hann verður að vera með
gryfju, það er mannhæð niður hið
minnsta, helst í
miðju og jafn-
vel víðar. Loft-
hæð í honum
verður að vera
mikil og yfir
öllum gólffleti
verður að
vera gengt
Ijósaloft.
ÞAÐ hafa
verið gerðar
tværtilraunir
að svörtum
kassa I leik-
húsbyggingum á (slandi, báðar í
Borgarleikhúsinu; Litla sviðið - sex-
hyrningur með djúpu gólfrými og
færanlegum áhorfendasvæðum,
flugkerfi og ljósagrind,og nýja svið-
ið - aflangur sexhyrningur með
kjallara undir hluta, Ijósalofti og
lausum áhorfendapöllum. Þá er
Þjóðleikhúsið að reij
í íþróttahúsi Jóns
Þorsteinssonar -
gamlan leikfimi-
sal - og fyrir norðan er Leikfélag
Akureyrar að innrétta leikrými I
gömlu samkomuhúsi. Þá eru ótalin
svört rými af ýmsum stærðum vlðar
svo sem gamla sjónvarpsstudíóið
við Laugaveg og gamla Sagafilm-
studíóið inni við Sund.
MJÓUM en loftháum blósal er
hæpið að breyta I svartan kassa. (
besta falli tæki hann áhorfendur á
báða vegu en þá væru óleyst að-
gengismál leikara I rýmið, áhorf-
endaaðstaða væri litlu betri og út-
göngum væri ekki betur við komið.
Tjarnarbíó var I eina tíð eitt fárra
húsa I bænum sem hafði einstakan
hljómburð. Reyndar er raddsnilli ís-
lenskra leikara svo fyrir komið að
oft heyrist ekkert I þeim nema þeir
tali I hljóðnema og dugar ekki til
sökum óskýrs framburðar sem hlýst
oftast af óskýrri hugsun.
ÞAÐ þarf ekki reikningsmeistara til
að sjá að nýting á slíkum sal yrði lít-
11, leiksvæði tæki allt plássið, og
löng vist leiksýninga myndi kalla á
fátíðar breytingar á rými, eins og
hefur verið raunin I Smíðaverkstæði
Þjóðleikhúss, Litla sviði og Nýja
sviði Borgarleikhúss. Það kostar
mannskap og laun að endurraða
stólum.Engir hafa viljuga starfs-
menn til þess nema frímúrararegl-
an sem ku setja nýja félaga I það og
stjórnmálaflokkar. Reyndar óskar
maður þess að sumir stjórnmála-
menn væru enn að raða stólum.
Hafi Sjálfstæðu leikhúsin bitið I sig
þessa fásinnu er vonin að gæslu-
menn almannafjár hafi vit fyrir
þeim og eyði aurunum frekar I leik-
sýningar.
j Tinna Gunnlaugsdóttir leikhússtjóri
J Opnar svartan kassa i dag með tilstyrk
| Landsbankans.