Dagblaðið Vísir - DV - 21.07.2006, Blaðsíða 29

Helgin DV
FÖSTUDAGUR 21. JÚLÍ2006 29
Mæðgurnar í Skorradal f apríl „Ingibjörg þaríalltafmeira en eitt knús..."
Hann kom úr stuitunni, klæddi
sig, sagði konunni sinni að hann væri
farirm afheimilinu ogkæmi aldrei aft-
ur. íforstofunni stóðu ferðatöskumar
þeirra, ekki komnar lengra eftir dvöl á
íslandi um jólin 2004. Tvö böm, tólf
og þriggja ára, horfðu á heimilisfóður-
inn ganga út af heimilinu. Átta ára
sambúð var lokið einhliða. Hentugt
fyrir hann að ekki var búið að pakka
upp... Þetta er ekki lýsing á atriði úr
bíómynd heldm blákaldur veruleiki
sem Ólöf Sigrún Björgvinsdóttir upp-
lifði í Tromsö í Noregi, þar sem hún
hafði þá búið íþrettán ár.
„Ég hafði vissulega fundið að hann
var þungur í skapinu meðan við
dvöldum á íslandi," segir hún. „Það
var hins vegar ekkert nýtt og ég var
vön því að hann yrti ekki á mig dögum
saman þegar hann var í fylu. Þá hafði
ég gert eða sagt eitthvað sem var rangt
að hans mati, án þess ég hefði hug-
mynd um hvað það var. Það var nokk-
uð augljóst að eitthvað var í gangi þeg-
ar hann var farinn að stjóma fyrirtæk-
inu sínu - sem var lokað - úr farsím-
anum sínum inni á klósetti...!“
Ólöfflutti til Noregs þegarhún var
19 ára, árið 1991, ásamt íslenskum
manni sínum. Þau eiga soninn Frið-
rik, sem núer 14 ára.
„Við skildum nokkrum árum síðar,
maðurinn minn hélt áfram námi sínu
í öðm landi og hitti son okkar þegar
hann vildi. Ég ætlaði að flytja heim
aftur að loknu menntaskólanámi. Svo
hitti ég mann, varð ástfangin, kláraði
Bachelor-gráðu í hagfræði og uppeld-
isfræði, ílengdist þama og við eignuð-
umst dótturina Ingibjörgu árið 2001.
Maðurinn minn, örjan, var ekki sáttur
við að við ættum von á bami, en við-
horfið breyttist eftir að hún fæddist og
hann var ágætur pabbi í nokkra mán-
uði. Svo fór hann að hugsa um sjálfan
sig og var ekkert til staðar sem faðir.
Hann er forstjóri og var mikið í vinn-
unni - eða annars staðar," segir hún
og brosir h'tið eitt. „Hann gat ekki tek-
ið feðraorlofið sitt vegna mikilla
anna... Ég fór að starfa hjá orkufyrir-
tæki ári eftir að stelpan fæddist og
hafði nóg að gera með tvö böm. Ég var
í stjóm Islendingafélagsins í Tromsö
lengi og þekkti ágætlega marga
íslendinga í bænum."
Forræðismálið og það skilyrði að
Ólöf skyldi búa og ala bamið upp í
Noregi er sérkennilegt í ljósi þess að
þegar Ingibjörg fæddist varð hún ís-
lenskm rúdsborgari.
„Þegar bam fæðist í Noregi þarf að
krossa við á blaði hvort forræði bams-
ins skufi vera sameiginlegt - burtséð
frá því hvort foreldramir búa saman
eða ekki. Maðurinn minn krossaði
aldrei við þennan reit, þannig að ég
var ein með forræði yfir baminu. Ef ég
hefði dáið í þessari sambúð, hefði
hann ekki sjálfkrafa fengið forræðið.
Baminu hefði verið komið fyrir hjá
bamavemdaryfirvöldum og hann síð-
an getað sótt um forræðið..."
Sambandið fór síversnandi og Ólöf
segir það að sjálfsögðu hafa bimað á
bömunum.
„í jólafríi á íslandi árið 2004 gerði
ég mér grein fyrir að þetta samband
var búið," segir hún alvarleg. „Hann
yrti ekki á mig eða okkur allt fríið. Við
komum til Noregs 29. desember og
strax á Gardemo-flugvelfi skynjaði ég
að áramótadjammið hans var að
byrja. Þegar heim til Tromsö var kom-
ið skellti hann töskunum í ganginn og
fór í sturtu. Klæddi sig og sagðist vera
farinn af heimilinu. Ég fékk áfall. Trúði
ekki að þetta væri að gerast."
Rangar upplýsingar í sendiráði
íslands
Ólöf hafði samband við sendiráð
íslands í Osló, gat ekki fengið samtal
við sendiherrann en var ráðlagt, af
konu sem svaraði í símann, að bíða í
Noregi og gæta þess eins að missa
ekki forræðið. Þessi ráðlegging reynd-
isthafa afdrifaríkar afleiðingar.
„í lok janúar fékk ég bréf þess efnis
að ég væri boðuð í það sem kallast
„þvinguð ráðgjöf‘, sem þýðir að málið
fer fyrir rétt. Um leið og það gerist er
komið ferðabann á mig. Hefði ég farið
beint heim til íslands eftir að hann fór
af heimilinu hefði ég getað sótt for-
ræðismálið hér. Pabbi, Björgvin Ólafs-
son, hringdi í utanríkisráðuneytið,
fékk ekki að tala við Davíð Oddsson,
sem þá var utanríkisráðherra, en náði
í Pétur Ásgeirsson sem baðst fyrir-
gefningar fyrir hönd sendiráðsins og
ætlaði að hringja í mig og veita mér
stuðning. Ég hef ekki enn heyrt í hon-
um. Sendiherra Islands í Noregi
hringdi aldrei í mig, við heyrðum ekki
eitt einasta orð. Það var ekki fyrr en
forsætisráðuneytið komst í málið að
eitthvað var gert - en þá var það orðið
of seint."
í viðtalinu við Ólöfu í DV í fyrra-
sumar lýsti hún vonbrigðum sínum
með samskiptin við íslenska sendi-
ráðið. Þar var hermi bent á að hafa
samband við íslenskan lögfræðing
sem reyndist hættur störfum á þeim
stað sem Ólöfu var vísað á. Fyrir dóm-
inn kom fyrri maðm Ólafar og vimaði
um að samskipti þeirra hefðu alla tíð
verið eðlileg og hún hefði aldrei sýnt
eigingimi varðandi son þeirra. Afvim-
isbmði hans, sem og því að Örjan
hafði íátta ára sambúð þeirra séð að
Ólöf virti umgengnisrétt sonar síns við
föðm sinn, hefði hann átt að vita að
hún myndi ekki standa í vegi fyrir
samskiptum hans og dótturinnar.
„Mér finnst mikilvægt að böm
kynnist báðum foreldrum sínum,"
segir hún með áherslu. „Það myndi
aldrei hvarfla að mér að banna bami
mínu að umgangast föður sinn. Það
eina sem ég vildi var að flytja heim til
íslands. í Tromsö beið mín ekkert, en
dómurinn kvað á um að mér væri
heimilt að flytja hvert sem var innan
Noregs - en ekki heim til íslands. Nið-
urstöður samtala við ráðgjafa og sál-
fr æðing sem var útnefndur af dómara
í undirrétti og millirétti, vom þær að
ég væri hæfari foreldri og barnið
hændara að mér. Sálfræðingurinn
vildi samt að mér væri bannað að
flytja til íslands og þegar sami sálfræð-
ingur var aftur skipaður í miflirétti,
mótmælti ég, því ég vildi fá annað álit
á það mat að ég yrði að búa í Noregi.
Rétturinn hafnaði mótmælum mín-
um. Okkur var dæmt sameiginlegt
forræði. Maðurinn minn óskaði eftir
að hafa stelpuna frá fimmtudegi tii
mánudags aðra hverja viku og síðan
annan hvem miðvikudag. Eg bað
hann að hitta mig á kaffihúsi og ræða
málin í rólegheitum. Benti honum á í
vinsemd að það væri ekki hollt fyrir
bamið að flakka á miUi og kyrrsetja
mig í Noregi þvert gegn vilja mínum.
Ef ég fengi að flytja heim til íslands
gæti fengið hana til sín til lengri dvalar
á sumrin, önnur hver jól og um páska.
Ég grátbað hann um að hugsa fyrst og
fremst um stelpuna, að henni liði vel
alla daga ársins. Bað hann að aðsldlja
ekki systkinin. Þetta var ekki til um-
ræðu hjá honum."
Ólöf áfrýjaði dómnum. Málið var
tekið fyrir í febrúar á þessu ári og var
dæmtásamaveg.
„Það hafði ekkert að segja þótt
maðurinn hefði gengið út af heimilinu
og væri með viðhald. Hann er norsk-
ur, ég er útlendingur. Það var ótrúlegt
að lesa niðurstöður dómsins. Hræðsl-
an var gegnumgangandi: Ef bamið
flytti til Islands myndi það ekki læra
norsku. Það skipti engu þótt ég hefði
sýnt fram á að hér er kennd norska í
skólum - en hins vegar er ekki kennd
íslenska í Noregi. Stúlkan á enga ætt-
ingja í Tromsö nema pabba sinn.
Samt er talað um í dómnum hvað það
skipti miklu máli að bamið missi ekki
tengslin við norsku fjölskylduna. Sú
fjölskylda samanstendur af afa, föður-
bróður og ömmubróður, sem búa í
Hammerfest, sjö og hálfs tíma akstur
frá Tromsö. íslenska fjölskyldan var
einskis metin og það skipti þá engu
máli að hún ætti bróður sem elskar
hana því hann er víst bara hálfbróðir.
Friðrik óskaði sjálfúr eftir að bera vitni
í millirétti, til að sýna að hann er
þroskaður einstaklingur og þekkti
samskiptin á heimilinu. Áður en hann
kom inn var öllu ieikstýrt af dómara
og lögfræðingum bannað að spyrja
hann mikilvægra spuminga."
Heift og bílstuldur
Faðir Ólafar, Björgvin Ólafsson og
kona hans, Guðrún Jacobsen, reynd-
ust Ólöfu stoð og stytta. Þau vom hjá
henni í Noregi meðan réttarhöldin
gengu yfír - en vom ekki fyrr farin
heim eftir þau síðari þegar við tók
„helvíti" að sögn Ólafar.
„Hann sendi mér SMS-hótanir,
hringdi stanslaust og var greiniiega
haldinn einhverri þráhyggju. Hann
var búinn að biðja nágrannana um að
vakta mig því ég ætlaði að stela bam-
inu og annað í þeim dúr. Eitt kvöldið
þegar bömin vom sofnuð heyrði ég
hlaupið inn í bflainnkeyrsluna og
bflnum ekið á brott. Við áttum tvo bfla
og vorum hvort með sinn því ekki var
enn búið að gera upp fjármálin. Öijan
hafði selt þann bfl sem hann var með
og keypt annan betri. Fyrst hélt ég að
bflnum hefði verið stolið en áttaði mig
svo á að örjan var með annan lyldl.
Norðmenn vilja ekki blanda sér í ann-
arra mál og þegar ég leitaði eftir að-
stoð vina okkar í næsta húsi neitaði
maðurinn að keyra mig að leita að
bflnum. Konan ákvað hins vegar að
fara með mig að heimili fyrrverandi
manns míns. Þar stóð bfllirm, búið að
fjarlægja númeraplötumar af honum.
Ég ákvað að ganga inn í þetta „hand-
rit" mannsins míns fyrrverandi, tók
bflinn og faldi hann frá því í janúar þar
til fyrir þremur vikum. Bömin urðu
auðvitað mjög hrædd í þessum látum.
Drengurinn fékk nóg, gat ekki lengur
stundað skóla vegna ótta og vildi
komast til Islands. Það gerði það að
verkum að ég þurfti að flýja land og
var hér á landi í nokkra daga til að
koma drengnum fyrir. Fór svo út tfm-
anlega til að Ingibjörg og örjan fengju
sinn umsamda tíma saman."
Ólöfsegirað sérhefðialdreikomið
til hugar armað en mæta með dóttm-
ina til föðurins á þeim tíma sem hann
átti að hafa hana.
„Það hvarflaði aldrei annað að mér
en standa við minn hluta samnings-
ins. Lögreglan hefði bara sótt bamið
hefði ég ekki komið á réttum tíma.
Hann, sem ásakaði mig um að ráð-
gera að ræna baminu, ákvað hins veg-
ar að skila henni ekki á umsömdum
tíma. Ég fór á lögreglustöðina í Trom-
sö og vildi leggja fram kæm, en þeir
neituðu að taka við henni, enda mað-
urinn bæði Norðmaður og forstjóri. Á
þessum tíma var ég orðin hrædd, því
mér fannst maðurinn orðinn svo óút-
reiknanlegur. Þegar hann skiiaði
stelpunni viku sfðar, skráði ég okkur
mæðgumar í Osló, leigði mér þar her-
bergi á stúdentagarði og áfrýjaði til
Hæstaréttar. Þeir höfnuðu að taka
málið fyrir en meðan við bjuggum í
Osló sýndi Öijan aldrei áhuga á að
hitta Ingibjörgu. Ég skii ekki lögin. Það
em til lög um vemdun á fiski og ferða-
töskum en ótrúlega h'tið um réttindi
bama og forræðismál. Tillaga um
breytingar á lögum í Noregi kveða á
um að fólk verði kyrrsett í bæjunum.
Ég sé ekki betur en að þetta sé mann-
réttindabrot. Lögmaður minn benti á
ákvæði í Lugano-sáttmálanum um
frelsi til að ferðast. Þá koma aðrir
samningar sem fella þetta ákvæði úr
gildi. Ingibjörg er íslenskur rfldsborg-
ari, ég er íslenskur rfldsborgari. Samt
er ég vamarlaus þegar norskur faðir
hennar krefst þess að bamið verði alið
upp í Noregi. Til hvers er verið að
semja lög sem standast ekki? Ég skil
ekki af hverju við erum „rfldsborgar-
ar“. Ég skil ekki hvemig er hægt að
dæma manneskju til að hafa umsjón
yfir bami í landi sem hún vill ekki vera
í. Eða að skilja bamið eftir í landi þar
sem hún er samkvæmt norskum lög-
um útlendingur. Þegar hún er orðin
stærri og ef hún gerir eitthvað af sér þá
geta Norðmenn vísað henni úr landi á
þeirri forsendu að hún sé útlendingur
í þeirra landi! Á ekki rfldð að gæta
sinna rfldsborgara, hvort sem forræð-
ismál kemur upp á borðið eða ekki?
Mér sýnist sem þessir toppaðilar
ásamt utanrfldsráðherra séu ekki
starfi sínu vaxnir. Ráðuneytin hafa
sýnt mér litla hjálp og mér finnst lítið
traust hægt að bera til þeirra. Það er
aðeins ein manneskja í sendiráði ís-
lands í Osló sem hefúr staðið sig vel í
þessu máli, en því miður kom hún of
seint að því. Ég skil ekki heldur hvem-
ig það á að vera hægt að ég hafi lögum
samkvæmt aðalumsjón með baminu
í landi sem ég vil ekki búa í? Með þeirri
kvöð er verið að hindra mig í að gefa
baminu mínu sómasamlegt líf."
Eftir að Hæstiréttm Noregs neitaði
að fjalla um málið skrifaði lögmaðm
Ólafar öijan bréfog bað hann um til-
lögm umhvenærhann vildi hafa Ingi-
björgu hjá sér. Svarið var stutt og
laggott: Eina helgi í maí, þrjár vikm í
sumar en svo viti hann ekki meira.
„Ég skrifaði Örjan þá og sagði áð
miðað við áhugaleysi hans á að hitta
bamið gætum við mæðgur alveg eins
búið á íslandi. Hann gæti haft hana
hjá sér fimm vikur í sumar, í haust, um
jólin, í vetur og um páskana. Ef hann
veitti ekki samþykki sitt fyrir að við
flyttum til íslands yrði hann að taka
Ingibjörgu alveg að sér. Ég væri móðir
tveggja bama. Friðrik kýs að búa á ís-
landi nálægt pabba sínum og fjöl-
skyldum. Ég get ekki yfirgefið Friðrik
sem þarf líka á mömmu sinni að
halda. öijan svaraði því bara þannig
að hann hefði ekki skipt um skoðun.
Ingibjörg ætti að búa í Noregi."
Flottasta stelpan í heiminum
kvödd
Ólöf gerði sér Ijóst að hún hefði
ekkert val. Henni var í raun gert að
velja milli bamanna sirma. Ákvörðun-
in varþung en Ólöf vissi aðhún kæm-
ist ekki hjá að taka hana. Hugmynd
örjans um að þau hefðu Ingibjörgu til
skiptis sex vikm í serm kom ekki til
greina afhermarhálfu:
„Það skiptir mig öllu máli að bam-
ið mitt fái eðlilegt lff. Hún er að verða
fimm ára og á rétt á eðlilegu fjöl-
skyldu- og félagslífi. Hún elskar að
syngja og á rétt á að vera í kór og fim-
leikum. Eg lagði kalt mat á þetta; setti
á blað kosti og galla þess að skipta
henni milli okkar sex vflcur í senn - og
gallamir vom mun stærri en kostimir.
Hvað er bamið að missa og hvað er
bamið að fá? Ég gat ekki boðið böm-
unum mínum upp á svona líf. Ég gat
ekki látið þau ganga í gegnum fleiri
réttarhöld. Ég vildi að bömin ættu
góða mömmu í góðu jafnvægi. í
Tromsö gat ég ekki hugsað mér að
búa, í Osló hefði ég verið atvinnulaus í
leiguherbergi á stúdentagarði."
Það kemm löng þögn og augu
Ólafar fyllast aftárum.
„Ég tók Ingibjörgu í fangið og sagði
henni að nú ætti hún að búa hjá
pabba sínum en við myndum hittast
oft. Hún skildi þetta ekki, enda vildi
hún bara að við byggjum öll saman í
húsinu okkar í Tromsö, að allt yrði
eins og það var. Þegar við vorum að
pakka niður fyrir hana daginn fyrir
brottför uppgötvaði ég að hún taldi sig
bara vera að fara í sumarffí til pabba
síns. Það er núna fyrst sem hún virðist
vera að átta sig á að hún eigi ekki leng-
ur heima hjá mér og komi bara til mín
í heimsókn í haust."
Ólöf segist hafa hjúpað sig og ekki
fellt tár þegarhún kvaddi dóttm sína.
„öijan beið við hliðið á flugvellin-
um í Osló en þar var lílca starfsmaður
frá íslenska sendiráðinu svo ég hefði
hlutlaust vitni að því að ég hefði kom-
ið á réttum tfrna. Eg var búin að brynja
mig og eina markmið mitt var að öij-
an sæi mig ekki gráta. Ég kyssti Ingi-
björgu og knúsaði hana, sagði henni
að hún væri flottasta og sterkasta
stelpan í heiminum og bað hana að
gleyma aldrei hvað ég elska hana mik-
ið. Sagði henni að ég sæi hana þegar
sumarið er búið. Ég var svo heppin að
sfrninn minn virkaði ekki í Osló, því þá
hefði ég grátið stanslaust. Ingibjörg
hefur ekld heyrt mig gráta nema einu
sinni. Það var nóttina sem ég tók
ákvörðun um að játa mig sigraða."
Tökunum sleppt
„Það hræðilega í forræðisdeilum er
að bamið er aldrei sett í forgang. Full-
orðið fólk rífst og hatast og tekur böm
hvert af öðm í hefndarskyni. Mér finnst
sorglegt þegar foreldrar telja sig eiga
bömin söi. Við eigum ekki bömin, við
emm með þau að láni. Við eigum að
þakka fyrir að fá að fæða þau í heiminn
og eigum að leiðbeina þeim. Mitt hlut-
verk sem móður er að leiðbeina böm-
unum mínum. Ég vil ekki kenna þeim
hatur og hefnd og halda þeim hjá mér
af eigingimi. Þetta hefúr verið ótrúlega
erfitt. Ég hefði getað þraukað í Noregi,
bara til að hefiia mín. En hvað hefði ég
gert Ingibjörgu eða Friðriki? Ég sá ekki
fram á að þetta tæki enda með þessari
heilt sem var í gangi. Stundum þarf að
sleppa tökunum."
annakristine@dv.is
„Það myndi aldrei hvarfla að mér að banna barni mínu að umgangast
föðursinn. Það eina sem ég vildi var að fíytja heim til íslands. í Tromsö beið
mín ekkert, en dómurinn kvað á um að mér væri heimilt að fíytja hvert sem
var innan Noregs - en ekki heim til íslands. Niðurstöður samtala við ráð-
gjafa og sálfræðing sem var útnefndur afdómara í undirrétti og millirétti
voru þær að ég væri hæfari foreldri og barnið hændara að mér/1